PROFILBARU.COM

Páirtí Sóisialta agus Daonlathach an Lucht Oibre
	(en) Social Democratic and Labour Party
Aintiún	The Red Flag
Sonraí
Ainm gearr	SDLP
Cineál	páirtí polaitíochta
Idé-eolaíocht pholaitíochta	daonlathas sóisialach ; Éire Aontaithe ; Náisiúnachas in Éirinn ; Eorpachas
Ailíniú polaitíochta	ar chlé ón lár
Stair
Dáta a bunaíodh	24 Lúnasa 1970
Bunaitheoir(í)	Gerry Fitt
Gníomhaíocht
Ball de	Páirtí na Sóisialaithe Eorpach ; Idirnáisiúntas Sóisialach
Rialachas corparáideach
Ceanncheathrú	Béal Feirste, Northern Ireland;
Uachtaránacht	Joe Byrne
Ógeagraíocht	SDLP Youth (en)
Eile
Dath
Suíomh gréasáin	sdlp.ie

Páirtí Náisiúnaíoch i dTuaisceart Éireann is ea Páirtí Sóisialta agus Daonlathach an Lucht Oibre (PSDLO)^[1] (as Béarla, Social Democratic and Labour Party, SDLP). Páirtí daonlathach sóisialach is ea é atá ina chomhalta den Idirnáisiúntán Sóisialach. Tá Claire Hanna ina ceannaire ar an pháirtí ó 2024.

Is é Ógra PSDLO an eagraíocht don aos óg.

Stair

Bunú

Ag tús na bliana 1970, ní raibh Na Trioblóidí ach ina dtús ach ba léir do John Hume go raibh géarghá le páirtí polaitíochta a bhunú chun ionadaíocht a dhéanamh ar an phobal Náisiúnach ó thuaidh.

Bhí seisear feisirí náisiúnacha i Stormont ag an am. Toghadh Hume mar fheisire neamhspleách agus bhí aithne mhaith aige ar bheirt fheisirí neamhspleácha eile – Ivan Cooper agus Paddy O’Hanlon – ón am a chaith siad i ngluaiseacht Chearta Sibhialta an Tuaiscirt. Bhí an triúr acu ar aon intinn gur cheart páirtí nua a bhunú agus chuaigh siad i mbun cainteanna leis an triúr feisirí eile: Gerry Fitt (Páirtí Phoblachtach an Lucht Oibre), Austin Currie (An Páirtí Náisiúnach) agus Paddy Devlin (Páirtí an Lucht Oibre, Tuaisceart Éireann, (páirtí a bhí ceangailte le Pháirtí Lucht Oibre na hÉireann).^[2]

Chonacthas do Devlin agus Fitt gur bhain siad leis an traidisiún sóisialach agus bhí tuairimí láidre acu beirt faoin lucht oibre. Dar le Hume ba dhaonlathach sóisialta agus ní sóisialach é. Ní ó scoil ghramadaí a tháinig Fitt agus murab ionann agus Hume, féinoilte a bhí sé. Ba mhór ag Fitt a neamhspleáchas agus bhí drogall air a bheith ina bhall de pháirtí…

Ar an 21 Lúnasa 1970, seoladh Páirtí Sóisialta Daonlathach an Lucht Oibre (SDLP) in Óstán an Grand Central i mBéal Feirste. Roghnaíodh Gerry Fitt mar cheannaire an pháirtí agus John Hume mar Thánaiste.

Tháinig an-chuid den bhallraíocht ó na Daonlathaigh Náisiúnaíocha^[3] (an National Democratic Party), páirtí beag náisiúnaíoch a díscaoileadh é féin i ndiaidh an PSDLO a bheith bunaithe.

Ar dtús, dhiúltaigh an PSDLO polasaí an Pháirtí Náisiúnaigh (sé sin 'neamhfhreastalachas') agus rinne sé iarracht troid ar son chearta sibhialta laistigh den chóras reatha i Stormont. Mar sin féin, tháinig an PSDLO go tapa ar an tuairim go raibh Stormont do leasuithe, agus tharraing sé siar as a bheith rannpháirtíocht sa pharlaimint.

I ndiaidh Pharlaimint Thuaisceart Éireann a bheith cealaithe, tháinig an PSDLO chun cinn mar an dara pháirtí is mó, agus an páirtí is mó sa phobail náisiúnaigh, sna toghcháin don Tionól nua san Tuaisceart a bunaíodh sa bhliain 1973: Bhuaigh an páirtí 19 as 75 suíochán. Ba é an PSDLO ceann de na páirtithe ghlac páirt sna caibidlíocht sin a bhí mar thoradh ar shíniú Chomhaontú Sunningdale, agus ina dhiaidh sin bunaíodh an fheidhmeannas comhroinnte cumhachta i mí Eanáir 1974. Ghlac Gerry Fitt, ceannaire pháirtí an PSDLO, oifige mar Leas Phríomhfheidhmeannach, sa rialtas taobh le Pháirtí Aontachtach Uladh (faoi stiúir Brian Faulkner) agus Páirtí na Comhghuaillíochta. Bhí an Tionól agus an Feidhmeannas gearrshaolach, áfach, agus thit sé tar éis cheithre mhí, mar gheall ar an fhreasúra leanúnach laistigh den phobal aontachtach a chuir ina aghaidh an chomhaontaith. Níor shuí an páirtí sa rialtas arís go ceann 25 bliain ina dhiaidh sin.

Cé gur chas John Hume agus Gerry Adams (Sinn Féin) lena chéile den chéad uair i 1986, cuireadh tús foirmeálta le cainteanna Hume-Adams ag tús na bliana 1988. Glactar leis go forleathan gur lúb thar a bheith tábhachtach ab ea na cainteanna sin i slabhra phróiseas na síochána agus i gComhaontú Aoine an Chéasta a d’eascair as.^[2] Ba é an PSDLO an páirtí náisiúnaíoch ba mhó i dTuaisceart Éireann roimh na 2000idí.

2000idí

Ba é an PSDLO an páirtí náisiúnach is mó i dTuaisceart Éireann ó aimsir a bhunaithe go dtí tús an 21ú haois. Sa bhliain 1998, d'éirigh sé ina pháirtí is mó ar an iomlán ó thaobh vótaí faighte, an chéad uair (go dtí seo) a bhain páirtí náisiúnach é seo amach. Bhuaigh Sinn Féin níos mó suíocháin agus vótaí ná an PSDLO don chéad uair sa bhliain 2001 san Olltoghchán do Pharlaimint na Ríochta Aontaithe agus sa bhliain 2003 sa toghchán do Thionól Thuaisceart Éireann

Thosaigh an páirtí ag dul ar gcúl sna toghcháin nuair a scor John Hume. Níor sheas Hume sa bhliain 2004 sa toghchán do Pharlaimint na hEorpa agus theip ar an PSDLO an suíochán a choinneáil a bhí ag Hume ón bhliain 1979.

2020idí

Le linn na 2000-2010idí, bhí an PSDLO ag dul i léig. Lean an cúlú sna ar aghaidh sna 2020idí. Sa thoghchán an Tionóil sa bhialin 2022, níor choinnigh an páirtí ach ocht as 12 suíochán, cor a d’fhág nach raibh dóthain teachtaí acu le bheith páirteach sa bhFeidhmeannas in Stormont.

Agus sa bhliain 2023, buaileadh buille trom ar an PSDLO sa Toghcháin Áitiúla Thuaisceart Éireann 2023. Chaill an páirtí 20 suíochán sa toghchán, le 39 Comhairleoir as an 462 atá ar 11 údarás áitiúil; níos lú ná ionadaí amháin as gach naonúr.^[4]

San Olltoghchán na R-A 2024 i dTuaisceart Éireann, choinnigh an PSDLO an dá shuíochán a bhí acusan in 2019. B'iad Colum Eastwood (An Feabhal) agus Claire Hanna (Béal Feirste Theas agus an Dún Láir) beirt fheisirí an SDLP.

Aidhmeanna

Tá díospóireacht ann faoi cad a bhí ar intinn ag bunaitheoirí an pháirtí, roinnt ag maíomh anois go raibh sí mar aidhm gluaiseacht pholaitiúil a bhunú i gcomhair náisiúnaithe bunreachtúla a bhí i gcoinne fheachtas paraimíleata na nÓglach Sealadach (nó an tIRA) a aontú, agus ar mhian leo feachtas chun cearta sibhialta do Chaitlicigh agus Éire Aontaithe a bhaint amach, tré mhodhanna síochánta bhunreachtúla.

Mar sin féin, áitíonn daoine eile, mar a thugann an t-ainm le fios, go raibh an bhéim ar dtús ar pháirtí sóisialta-daonlathach, seachas ar pháirtí náisiúnach a chur ar bun.

Bíonn roinnt den tuairim go bhfuil an PSDLO i dtús báire ina pháirtí ar son leasa na gCaitliceach meánaicme, le vótálaithe comhchruinnithe i gceantair thuaithe agus sna haicmí gairmiúla, seachas ina fheithicil ar son náisiúnachais na hÉireann. Diúltaíonn an PSDLO an argóint seo, ag cur in iúl go bhfuil gur fhoilsigh siad sa bhliain 2005 cáipéis ina leagadh amach a bpleananna d'Éire aontaithe.

Lean an díospóireacht seo idir daonlathas sóisialta agus náisiúnachas ar feadh an chéad deich mbliana de shaol an pháirtí. Níos déanaí ar aghaidh, mhaífeadh bunaitheoir agus céad cheannaire an pháirtí Gerry Fitt - a bhí roimhe sin ina iarcheannaire ar 'Pháirtí Poblachtach an Lucht Oibre', páirtí a bhí go follasach sóisialach - gurb é cinneadh an pháirtí 'Comhairle na hÉireann' a éileamh mar chuid de Chomhaontú Sunningdale, a léirigh cathain go díreach ar ghlac an páirtí clár oibre soiléir náisiúnach. D'fhágfadh sé an páirtí ina dhiaidh sin, sa bhliain 1979, ag rá nach raibh sé a thuilleadh mar an pháirtí a bhí i gceist aige ón tús.

Ceannairí

Gerry Fitt (1973–1979)
John Hume (1979–2001)
Mark Durkan (2001–2010)
Margaret Ritchie (2010–2011)
Alasdair McDonnell (2011–2015)
Colum Eastwood (2015-2024)
Claire Hanna (2024–)

Leas-Cheannairí

John Hume (1970–1979)
Seamus Mallon (1979–2001)
Bríd Rodgers (2001–2004)
Alasdair McDonnell (2004–2010)
Patsy McGlone (2010–2011)
Dolores Kelly (2011–2015)
Fearghal McKinney (2015–2016)
Nichola Mallon (2017-2022)

Anois: ---

Comhaltaí den Tionól Reachtach (CTR)

Comhalta den Tionól Reachtach	Toghlach	Nótaí
Pat Catney	Gleann an Lagáin	Urlabhraí ar Choireacht
Sinead Bradley	An Dún Theas	Urlabhraí ar Gheilleagar
Mark H. Durkan	An Feabhal	Urlabhraí ar Shláinte
Colum Eastwood	An Feabhal	Ceannaire páirtí (2015–2024)
Claire Hanna	Béal Feirste Theas	Urlabhraí ar Airgeadas
Nichola Mallon	Béal Feirste Thuaidh	Leas-Cheannair (ó 2017), Urlabhraí ar Phobail
Daniel McCrossan	Tír Eoghain Thiar	Urlabhraí ar Bhonneagar
Patsy McGlone	Ulaidh Láir	Urlabhraí ar an nGeilleagar, Leas-Cheannaire (2010-2011)
Colin McGrath	An Dún Theas	Urlabhraí ar Oideachas
Justin McNulty	Iúr Cinn Trá agus Ard Mhacha
Dolores Kelly	An Bhanna Uachtarach	Urlabhraí ar Oifig na Feidhmeannaigh
John Dallat	Doire Thoir)