«پرورش طبیعت» یکی از اشعار شمس کسمایی است که در شهریور ۱۲۹۹ منتشر شد. برخی این شعر را نخستین نمونهٔ ثبت‌شده شعر آزاد در زبان فارسی می‌دانند.[۱]
کسمایی در این شعر هر دو عنصر اصلی وزن نیمایی یعنی رعایت اصل توازی هجاها و حذف اصل تساوی آنها در همهٔ سطرهای شعر را به کار برده‌است.[۲]
«پرورش طبیعت»
ز بسیاری آتش مهر و ناز و نوازش
از این شدت گرمی و روشنایی و تابش
گلستان فکرم
خراب و پریشان شد افسوس
چو گل های افسرده افکار بکرم
صفا و طراوت ز کف داده گشتند مأیوس...
بلی، پای بر دامن و سر به زانو نشینم
که چون نیم وحشی گرفتار یک سرزمینم
نه یارای خیرم
نه نیروی شرم
نه تیر و نه تیغم بود نیست دندان تیزم
نه پای گریزم
از این روی در دست همجنس خود در فشارم
ز دنیا و از سلک دنیا پرستان کنارم
بر آنم که از دامن مادر مهربان سر بر آرم!
