وابستگی به دارو

وابستگی به دارو
نام‌های دیگر	وابستگی دارویی
تخصص	روانپزشکی
طبقه‌بندی و منابع بیرونی

وابستگی دارویی یا وابستگی به دارو وضعیتی فیزیکی-روانی است که در آن، عملکرد افراد، وابسته به مصرف مجدد و ضروری یک مادهٔ سایکو اکتیو است.^[۱][۲] اعتیاد به مواد مخدر، یک مفهوم متمایز از وابستگی به دارو است.

طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها وابستگی دارویی را به‌عنوان یک بیماری روانی و نابهنجاری در نظر می‌گیرد.^[۳] دی‌اس‌ام-۵ (منتشر شده در ۲۰۱۳)، سوءمصرف مواد و وابستگی به دارو را در دستهٔ اختلالات سوءمصرف مواد ادغام کرده‌است.^[۴]

تَرک

قطع مصرف داروهای سایکواکتیو و مواد مخدر، باعث ایجاد حالت ناخوشایندی می‌شود که از طریق تقویت منفی، مصرف مداوم آن را ترویج می‌کند. برای مثال، دارو توسط فرد وابسته برای فرار یا جلوگیری از تجربهٔ مجدد حالت ناخوشایند قطع مصرف استفاده می‌شود. حالت ترک ممکن است شامل علائم جسمی (وابستگی جسمانی)، علائم هیجانی- انگیزشی (وابستگی روانی) یا هر دو باشد. عدم تعادل شیمیایی و هورمونی ممکن است در صورت عدم استفادهٔ مجدد از یک دارو ایجاد شود. استرس روانی نیز ممکن است در صورت عدم استفادهٔ مجدد از یک ماده ایجاد شود.^[۵]

نوزادان همچنین از ترک دارو و مواد، معروف به سندرم پرهیز نوزادی (NAS) رنج می‌برند، که می‌تواند اثرات شدید و تهدیدکنندهٔ زندگی داشته باشد. اعتیاد به مواد مخدر یا الکل در مادران باردار نه تنها باعث ایجاد NAS در نوزاد می‌شود، بلکه مجموعه‌ای از مسائل دیگر را نیز به همراه دارد که می‌تواند به‌طور مداوم، زندگی آیندهٔ نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد.^[۶]

پتانسیل وابستگی

درسال ‍۱۴۰۳ نوع جدیدی از وابستگی به دارو در شهری در ایران کشف شد، سجاد ۲۳ ساله در پی تنش های زندگی رو به مصرف شدید قرص دموکو آورده بود و به شدت درگیر شده بود. از عوارض دموکو میتوان به افزایش پتانسل گروه خونی OB+ اشاره کرد. بلافاصله پس از فاش شدن اعتیاد آور بودن دموکو این قرص ممنوع شد. در مورد درمان عوارض استفاده طولانی مدت از دموکو هنوز بررسی های لازم انجام نشده و سجاد هم هنوز شدیدن درگیر مصرف این ماده خطرناک میباشد. پتانسیل وابستگی یک دارو از دارویی به داروی دیگر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. دُز مصرف، فاصله و تعداد دفعات مصرف، فارماکوکینتیک یک مادهٔ خاص، نحوهٔ مصرف و مدت مصرف، عوامل مهمی برای ایجاد وابستگی به دارو هستند.

مقاله‌ای منتشرشده در نشریهٔ لنست مقایسه‌ای در مورد میزان آسیب و وابستگی به ۲۰ ماده، وابستگی جسمی، وابستگی روانی و لذت ایجاد شده انجام داده‌است که خلاصه‌ای از نتایج در نمودار زیر قابل مشاهده است.^[۷]

دارو	میانگین نتایج	لذت	وابستگی روانی	وابستگی جسمی
هروئین	۳٫۰۰	۳٫۰	۳٫۰	۳٫۰
کوکائین	۲٫۳۹	۳٫۰	۲٫۸	۱٫۳
تنباکو	۲٫۲۱	۲٫۳	۲٫۶	۱٫۸
باربیتورات‌ها	۲٫۰۱	۲٫۰	۲٫۲	۱٫۸
الکل	۱٫۹۳	۲٫۳	۱٫۹	۱٫۶
بنزودیازپین‌ها	۱٫۸۳	۱٫۷	۲٫۱	۱٫۸
آمفتامین	۱٫۶۷	۲٫۰	۱٫۹	۱٫۱
حشیش	۱٫۵۱	۱٫۹	۱٫۷	۰٫۸
اکستازی	۱٫۱۳	۱٫۵	۱٫۲	۰٫۷

جامعه و فرهنگ

جمعیت‌شناسی

در سطح بین‌المللی، ایالات متحده و کشورهای اروپای شرقی کشورهایی هستند که بیشترین میزان اختلال سوءمصرف مواد (۵ تا ۶ درصد) را دارند. قاره‌های آفریقا، آسیا و خاورمیانه دارای کشورهایی با کمترین میزان وقوع این عارضه در جهان (۱–۲ درصد) هستند. در سراسر جهان، بیشتر مبتلایان، مردان بیکاری هستند که در دههٔ بیستم زندگی خود هستند.^[۸]

سوءمصرف در گروه‌های نژادی/قومی^[۹]

نژاد/قومیت	میزان وابستگی/سوءمصرف
آسیایی	۴٫۶
سیاه‌پوست	۷٫۴
سفیدپوست	۸٫۴
اسپانیایی زبان	۸٫۶
نژاد مختلط	۱۰٫۹
بومی هاوایی/ جزایر اقیانوس آرام	۱۱٫۳
سرخ‌پوست / بومی آلاسکا	۱۴٫۹

هنگام بررسی جمعیت بر اساس جنسیت در سنین ۱۲ سال و بالاتر، مشاهده شد که میزان وابستگی مردان به داروها بیشتر از زنان است. با این‌حال، تفاوت در نرخ‌ها تا بعد از ۱۷ سالگی آشکار نیست.^[۹] وابستگی به مواد مخدر و الکل گزارش می‌دهد که افراد مسن از مواد مخدر از جمله الکل به میزان ۱۵ تا ۲۰ درصد سوءمصرف می‌کنند. برآورد می‌شود که ۵۲ میلیون آمریکایی بالای ۱۲ سال، یک ماده را سوءمصرف کرده‌اند.^[۱۰]

سوءمصرف در جنسیت‌های مختلف با توجه به سن^[۹]

سن	مذکر	مؤنث
۱۲ سال به بالا	۱۰٫۸	۵٫۸
۱۲–۱۷	۵٫۳	۵٫۲
۱۸ سال یا بالاتر	۱۱٫۴	۵٫۸

منابع

1. Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE (2009). "Chapter 15: Reinforcement and Addictive Disorders". In Sydor A, Brown RY (eds.). Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience (2nd ed.). New York: McGraw-Hill Medical. pp. 364–368. ISBN 978-0-07-148127-4. The defining feature of addiction is compulsive, out-of-control drug use, despite negative consequences.  ...
   Addictive drugs are both rewarding and reinforcing.  ... Familiar pharmacologic terms such as tolerance, dependence, and sensitization are useful in describing some of the time-dependent processes that underlie addiction.  ...
   Dependence is defined as an adaptive state that develops in response to repeated drug administration, and is unmasked during withdrawal, which occurs when drug taking stops. Dependence from long-term drug use may have both a somatic component, manifested by physical symptoms, and an emotional–motivation component, manifested by dysphoria. While physical dependence and withdrawal occur with some drugs of abuse (opiates, ethanol), these phenomena are not useful in the diagnosis of addiction because they do not occur with other drugs of abuse (cocaine, amphetamine) and can occur with many drugs that are not abused (propranolol, clonidine).
   
   The official diagnosis of drug addiction by the Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders (2000), which makes distinctions between drug use, abuse, and substance dependence, is flawed. First, diagnosis of drug use versus abuse can be arbitrary and reflect cultural norms, not medical phenomena. Second, the term substance dependence implies that dependence is the primary pharmacologic phenomenon underlying addiction, which is likely not true, as tolerance, sensitization, and learning and memory also play central roles. It is ironic and unfortunate that the Manual avoids use of the term addiction, which provides the best description of the clinical syndrome.
2. "Substance use disorder". Pubmed Health. National Institutes of Health. Archived from the original on 31 March 2014. Retrieved 12 September 2014. Drug dependence means that a person needs a drug to function normally. Abruptly stopping the drug leads to withdrawal symptoms. Drug addiction is the compulsive use of a substance, despite its negative or dangerous effects
3. Drs; Sartorius, Norman; Henderson, A.S.; Strotzka, H.; Lipowski, Z.; Yu-cun, Shen; You-xin, Xu; Strömgren, E.; Glatzel, J.; Kühne, G. -E. "The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders Clinical descriptions and diagnostic guidelines" (PDF). www.who.int World Health Organization. Microsoft Word. p. 65. Retrieved 23 June 2021.
4. "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5 (5th edition)2014 102 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5 (5th edition) Washington, DC American Psychiatric Association 2013 xliv+947 pp. 9780890425541(hbck);9780890425558(pbck) £175 $199 (hbck); £45 $69 (pbck)". Reference Reviews. 28 (3): 36–37. 2014-03-11. doi:10.1108/rr-10-2013-0256. ISSN 0950-4125.
5. "Are addictions classified as being a mental health disorder?". youtube.com. 16 Sep 2020. Retrieved 21 Dec 2020.
6. "Supporting mothers with opioid addiction is the best bet in fighting neonatal abstinence syndrome". sheknows.com. 10 May 2017. Archived from the original on 11 November 2017. Retrieved 28 April 2018.
7. Nutt D, King LA, Saulsbury W, Blakemore C (March 2007). "Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse". Lancet. 369 (9566): 1047–53. doi:10.1016/S0140-6736(07)60464-4. PMID 17382831.
8. "Substance Use". Our World in Data. Retrieved 2 November 2018.
9. Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Results from the 2013 National Survey on Drug Use and Health: Summary of National Findings, NSDUH Series H-48, HHS Publication No. (SMA) 14-4863. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration, 2014.
10. "A Guide to Prescription Drug Addiction & Treatment". American Addiction Centers (به انگلیسی). Retrieved 1 November 2018.