دانشگاه‌های علوم پزشکی در ایران دانشگاه‌هایی هستند که در آن‌ها رشته‌های گروه پزشکی تدریس می‌شود و زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکیایران فعالیت می‌کنند. این دانشگاه‌ها علاوه بر وظیفهٔ اصلی خود که آموزش و تربیت نیروی انسانی در رده‌های مختلف گروه پزشکی است، متولی بهداشت و سلامت در منطقهٔ تحت پوشش خود هستند و بر امور مؤسسات درمانی تابعه از جمله بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی، خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های اورژانس نظارت می‌کنند.[۱][۲]
سابقهٔ آموزش پزشکی در ایران به زمان تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۳۰ خورشیدی بازمی‌گردد. رشتهٔ پزشکی یکی از رشته‌های اولیهٔ این مؤسسه بود. در سال ۱۲۹۷، بخش‌هایی از دارالفنون که مرتبط به پزشکی بود از آن جدا شد و «مدرسهٔ طب» نام گرفت. در همین دوره، به‌خصوص از سال ۱۳۰۷، آموزش پزشکی نظم و قوام بیشتری پیدا کرد و به دوره‌های آموزشی «علوم پایه» و «بالینی» تقسیم شد. مدرسهٔ طب در نهایت در سال ۱۳۱۳ با تأسیس دانشکده پزشکیدانشگاه تهران در آن ادغام شد.[۳][۴] دانشکده‌های پزشکی شیراز، اصفهان و تبریز در سال ۱۳۲۵ تأسیس شدند و در سال ۱۳۲۸ نیز دانشکده پزشکی مشهد شروع به کار کرد.[۵][۶][۷][۸] دانشکده‌های علوم پزشکی ملی (شهید بهشتی فعلی)، اهواز، ارتش، شاهنشاهی (ایران فعلی)، کرمانشاه، ساری، همدان، ارومیه، کرمان، جهرم و فسا تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی تأسیس شدند.[۹]
پس از انقلاب ۱۳۵۷ و تغییر در بافت وزارتخانه‌ها در ایران، در سال ۱۳۶۵، تشکیلات آموزش رشته‌های علوم پزشکی از وزارت علوم و آموزش عالی منفک شد و با وزارت بهداری آن زمان ادغام گردید. این مجموعهٔ جدید تحت عنوان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به کار خود ادامه داد. دانشگاه‌های جامع کشور نیز به تبع آن به تدریج به دو مؤسسهٔ مستقل با مدیریت جداگانه منفک شدند که یکی از آن‌ها که مربوط به حوزه‌های علوم پزشکی بود، «دانشگاه علوم پزشکی» نام گرفت.[۱۰] فرآیند تأسیس دانشکده‌های علوم پزشکی که با وقوع انقلاب اسلامی متوقف شده بود، در سال ۱۳۶۱ با تأسیس دانشکده‌های علوم پزشکی در شاهرود و رفسنجان از سر گرفته شد و عمدهٔ دانشکده‌های علوم پزشکی کشور از همان سال تا پایان دههٔ ۱۳۶۰ تأسیس شدند.[۱۱][۱۲]
در حال حاضر ۵۱ دانشگاه و ۱۶ دانشکدهٔ علوم پزشکی دولتی و ۹۶ واحد مجری علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد در کشور فعال هستند. بر اساس آماری در سال ۱۳۹۵، حدود ۲۵۰ هزار دانشجوی علوم پزشکی تحصیل می‌کنند.[۱۳][۱۴]
کلان‌منطقه‌های آموزش
دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و زیرمجموعه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزهٔ سلامت به لحاظ شاخص‌هایی مانند نیروی انسانی و تجهیزات به ۱۰ کلان‌منطقه طبقه‌بندی شده‌اند. همچنین وظایف دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در این بازنگری در چهار لایهٔ فراملی، ملی، استانی و منطقه‌ای تقسیم‌بندی شده‌است.
۱۰ کلان منطقه حوزهٔ آموزش سلامت در کشور به شرح ذیل تقسیم‌بندی شده‌اند:[۱۵]
↑«دانشگاه علوم پزشکی بم». سامانهٔ علم سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اكتبر ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
↑«دانشگاه علوم پزشکی دزفول». سامانهٔ علم سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اكتبر ۲۰۲۱. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
