این مقاله ممکن است نیازمند تمیزکاری باشد تا با استانداردهای کیفی ویکیپدیا همخوانی پیدا کند. مشکل ویژهٔ این مقاله: منابع بهم ریخته شده است. لطفاً در صورت امکان به بهبود این مقاله کمک کنید.(مه ۲۰۲۳)
غارهای دربند رشی ('۵۰°۳۶ شمالی، '۳۹°۴۹ شرقی) در جنوب روستای رشی در بخش رحمت آباد و بلوکات شهرستان رودبار (استان گیلان) و در ارتفاع حدود ۷۵۰ متر از سطح دریا واقع شده‌است. قلهٔ دُلفَک یا درفک نیز با ارتفاع نزدیک به ۲۷۳۳ متر از سطح دریا در این منطقه قرار دارد. این مکان‌های باستانی شامل غار کویل گر با طول تقریبی ۶۰ متر و غار جوکویله با طول تقریبی ۳۰ متر است که دهانه هر دو در جهت جنوب قرار دارد.
غارهای دربند رشی
پیشینه مطالعات
غارهای دربند رشی نخستین بار به وسیلهٔ ولی جهانی (باستان‌شناس) در سال ۱۳۸۴ شناسایی شد و مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اولیه تعدادی قطعات سفال (هزاره اول پ م) و بقایای استخوان جانوران و انسان در غار جوکویل و قطعات سفال هزاره اول پ م در غار کویل گر گردآوری شد. پس از بررسی اولیه، پروندهٔ ثبت این غار آماده شد و در مرداد ۸۴ با شماره ۱۳۲۱۹ به ثبت آثار ملی رسید.
در بررسی‌های مجددی که توسط پژوهشگران موزه ملی ایرانفریدون بیگلری (باستان‌شناس) و سونیا شیدرنگ به همراهی ولی جهانی در سال ۱۳۸۶انجام شد، علاوه بر بقایای سنگواره ای جانوران (از جمله خرس غار)، تعدادی ابزار سنگی شامل یک ساطور، تراشه روتوش شده، سنگ مادر و ضایعات تراش سنگ یافت شد که مربوط به دوره پارینه سنگی قدیم بودند. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۱ نخستین فصل گمانه زنی در غار دربند به سرپرستی بیگلری و معاونت جهانی، مسئول وقت مرکز باستان‌شناسی گیلان و مشارکت متخصصین میان رشته‌ای انجام شد. در نتیجه این گمانه زنی، مجموعه غنی از بقایای باستان شناختی شامل سنگواره جانوران و دست ساخته‌های سنگی به جای مانده از ساکنان غار کشف شد که باستان شناسان را در شناخت یکی از ناشناخته‌ترین و کهن‌ترین ادوار پیش از تاریخ ایران یاری می‌کند.
اهمیت
طبق تاریخگذاری بقایای سنگواره و همچنین فناوری دست ساخته های سنگی، این غار در اواخر دوره پارینه سنگی قدیم، در یک دوره نسبتا گرم و مرطوب بین دویست تا دویست و پنجاه هزار سال پیش مورداستفاده فصلی شکارگران عصر سنگ بوده‌است. ساکنان غار حیواناتی چون گاو وحشی، گون و بزکوهی را شکار می کردند و از سنگهای آذرین و آتش زنه ابزارهای سنگی می ساختند. کشف بقایای گونه منقرض شده خرس غار نشان می دهد که غار در فصول سرد محل زمستان خوابی این گونه بوده است.
با توجه به اهمیت این مجموعه از لحاظ تاریخی و میراث طبیعی، پیشنهاد ثبت آن در فهرست میراث جهانی یونسکو مطرح شده است.[۱]
نمایشگاه منتخبی از آثار پارینه سنگی کشف شده در غار دربند رشی در موزه ملی ایران
وضعیت موجود
این غارها در دره دربند و در محدوده جنگلهای هیرکانی قرار دارند که دارای چشم انداز بکر و دست نخورده ای است. با توجه به جاذبه های طبیعی دره و دسترسی آسان به آن، در سالهای اخیر یکی از مقاصد اصلی تورهای گردشگری گیلان و تهران است که متاسفانه به علت نبود مدیریت باعث انباشت زباله در منطقه، آسیب به پوشش گیاهی و همچنین یادگار نویسی در دیواره غارها و شکستن چکنده های طبیعی غارها شده است. همچنین سروصدای بازدیدکنندگان باعث شده که جمعیت خفاشهای ساکن غار بزرگ دچار کاهش شوند.
انتشار خبری از سوی اداره کل میراث فرهنگی گیلان مبنی بر بهره برداری از غارهای دربند رشی به عنوان رستوران و بازارچه صنایع دستی با انتقادات و اعتراض فراوان در رسانه ها و فضای مجازی روبرو شد.[۲]
منابع
بيگلري، فريدون، ولي جهاني ، مرجان مشكور، آلن آرگان، سونيا شيدرنگ و كمال طاهري ۱۳۸۶، غار دربند : شواهدي نويافته از دوره پارينه سنگي قديم در گيلان، مجله باستان شناسي و تاريخ، شماره پياپي ۴۱، صص ۳۷-۳۰
بيگلري، فريدون، ولي جهاني، مرجان مشكور، آلن آرگان، سونيا شيدرنگ و كمال طاهري ۱۳۸۶، غار دربند: کشف مدارک جدید از دوره ی پارینه سنگی قدیم در غرب البرز، استان گیلان، مجموعه مقالات یازدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران؛ ص ۱۶۸۷- ۱۶۹۵، دانشگاه فردوسي، مشهد
بيگلري، فريدون، ولي جهاني، مرجان مشكور و صارم امینی۱۳۹۳، گمانه‌زنی در مکان پارینه‌سنگی قدیم غار دربند رشی، رودبار، گیلان، مجموعه مقاله‌های کوتاه دوازدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، صص ۱۰۴-۱۰۱، پژوهشکده باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران
Biglari, F. , V. Jahani 2011 The Pleistocene Human Settlement in Gilan], Southwest Caspi
an Sea: Recent Research, Eurasian 8 (1-Prehistory 8 (1-2): 3-28.
Biglari, F. and Shidrang, S 2006 The Lower Paleolithic Occupation of Iran, Near Eastern Archaeology 69(3–4): 160-168
