علی محمد زهما نویسنده، مترجم و استاد سابق دانشگاه کابل بود.
تولد و مرگ
علی محمد زهما در ۱۳۰۶خورشیدی (۱٩٢٨میلادی) در قندهار زاده شد. خانواده او از آوارگان هزاره بود که پس از تهاجم عبدالرحمن به هزارستان (۱۲۶۹خورشیدی/۱۸۹۰میلادی)، از ارزگان به قندهار تبعید شده بودند.[۱]
زهما در سال ۱۳۶۴خورشیدی/۱۹۸۵میلادی، از طریق بوداپست، پایتخت هنگری/مجارستان به شهر ویانا، پایتخت اتریش رفت و تا زمان مرگش در ۲۴ سرطان/تیر ۱۳۹۷خورشیدی (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸میلادی) در این شهر مقیم بود.[۲]
تحصیلات
زهما دوره ابتدایی را در قندهار و دوره ثانوی (متوسطه) را در لیسه حبیبیه شهر کابل به پایان رساند. او تحصیل را در دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل ادامه داد.[۳] پس از فارغ التحصیلی، زهما در وزارت معارف افغانستان استخدام شد. او در ۱۳۳۴خورشیدی/۱۹۵۵میلادی، با بورسیه این وزارت، به لندن رفت.
فعالیت علمی
زهما در سال ۱۳۵۱خورشیدی/۱۹۷۲میلادی، از لندن برگشته، در دانشکده ادبیات و زبان فارسی دانشگاه کابل به عنوان استاد تاریخ و ادبیات فارسی، پذیرفته شده، و به تدریس پرداخت.[۴] زهما از سال ۱۳۵۱خورشیدی/۱۹۷۲میلادی تا ۱۳۵۳خورشیدی/۱۹۷۴میلادی، برای تدریس زبان و ادبیات فارسی، عازم دانشگاه پیکنگ/پکن شد.[۵] او در سال ۱۳۵۸خورشیدی/۱۹۷۹میلادی، به عضویت آکادمی علوم افغانستان درآمد و پس از یکماه و نیم انجام وظیفه، با کودتای کمونیستها، به زندان رفت.[۶]
زهما بعد از رهایی از زندان، از نیمه ۱۳۵۹خورشیدی/۱۹۸۰میلادی، تا ۱۳۶۴خورشیدی/۱۹۸۵میلادی، در عنوان مشاور آکادمی علوم افغانستان خدمت کرد.[۷]
واصف باختری و اکرم عثمان از چهره های ادبیات فارسی افغانستان، شاگردان وی بودند.[۸]
فعالیت سیاسی
علی محمد زهما، از نخستین فعالان حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود، که بعداً بنا به دلایلی از این حزب کناره گرفت.[۹] زهما بعد از کودتای محمدداوود خان، در سال ۱۳۵۲خورشیدی/۱۹۷۳میلادی، از تدریس در فاکولته/دانشکده ادبیات محروم شد. او پس از کودتای کمونیستها در ۱۳۵۷خورشیدی/۱۹۷۸میلادی، به دستور نور محمدترکی به زندان پلچرخی منتقل و شکنجه شد.[۱۰]
آثار
- مقالات اجتماعی، کابل، دانشکده زبان و ادبیات
- فردریک دانکاف، کارل لوتوس بکر، «سرگذشت تمدن»، ترجمه: علی محمد زهما، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰خورشیدی.
- زهما، علی‌محمد، طنین (مجموعه شعر)، ویانا (وین)، انتشارات هولس هاوزن، ۲۰۰۵میلادی.
- لودویک، دبلیو، آدمک، «تاریخ روابط سیاسی افغانستان از زمان امیر عبدالرحمن تا استقلال»، ترجمه: علی محمد زهما، کابل، افغان کتاب، ۱۳۴۹خورشیدی.
- علی محمد زهما، محمدعلی کهزاد، علی احمد نعیمی، محمدابراهیم خان صفا، میرغلام محمدخان غبار، «تاریخ ادبیات افغانستان»، کابل، کتاب خانه رشیدیه، ۱۳۸۳خورشیدی.
- واسیلی بارتولد، «تاریخ سیاسی و اجتماعی آسیای مرکزی تا قرن ۱۲میلادی»، ترجمه: علی محمد زهما، کابل، چاپ پوهنی، ۱۳۴۴خورشیدی.
پانویس
منابع
- خبرگزاری شفقنا، «علی محمد زهما درگذشت، نمونه کامل یک هزاره آواره+زندگینامه مختصر»
- خبرگزاری فارس، «علی‌محمد زهما، استاد سابق دانشگاه کابل در شهر وین درگذشت»
- بامیان نیوز، «شاخهٔ ارغوان شکست»
- یورونیوز، «علی محمد زهما، قدیمی ترین مترجم افغانستان درگذشت»
