جزر و مد

خلیج فاندی به هنگام فراکشند بالا (مد)
خلیج فاندی به هنگام فروکشند (جزر)
جنگل‌های حَرا در هنگام جزر. جزیرهٔ قشم، ایران

جزر و مدّ یا کِشَند[۱][۲] (به انگلیسی: Tide) که در پارسی میانه به آن «فرودآهنج و برآهنج» می‌گویند؛ بالا و پایین شدن سطح آب دریاها بر اثر نیروی گرانش کره ماه است. از زمان طلوع یا غروب ماه، مدّ آغاز شده و با رسیدن ماه به نصف‌النهار بالایی یا پایینی مدّ به بیشینگی رسیده و بلافاصله جزر آغاز می‌شود و متقابلاً تا طلوع یا غروب ماه، جزر به کمینگی می‌رسد.[۳][۴]

در برابر نیروی کشش ماه، دریاها در مقایسه با خشکی‌های زمین نرمش‌پذیری بیشتری دارند و از این روی کمتر ایستادگی می‌کنند، به همین دلیل توده‌های آب در زیر پای ماه انباشته می‌گردند و پدیده‌ای را به نام «مدّ» ایجاد می‌کنند. هم‌زمان با مد رو به ماه (مدّ اول یا بلند)، مد دیگری در آن سوی کره زمین ایجاد می‌گردد بدین‌سان که آب‌های آن سوی سیارهٔ زمین که از ماه به‌دورند، کمتر اثر گرفته و به اصطلاح عقب می‌مانند و آب‌توده کلانی را ایجاد می‌کنند (مدّ دوم یا کوتاه). از طرفی هنگام طلوع یا غروب ماه، در افق شرقی و غربی، آب‌ها عقب می‌مانند و بالا نمی‌آیند و دچار «جَزر» می‌شوند.

تقریباً هر شبانه روز، هر دور حرکت ظاهری کره ماه گرد زمین (میانگین ۲۴ ساعت و ۴۸٫۸ دقیقه) هر نقطه از سطح دریا دو بار دستخوش مدّ و دو بار هم دستخوش جزر می‌شود. به عبارتی بازه زمانی میان دو مد و جزر پیاپی ۱۲ ساعت و ۲۴٫۴ دقیقه است.[۵] جزر و مدّ همراه با حرکت ظاهری ماه از افق شرقی ناظر، به سمت افق غربی او پیش می‌رود. در بیشتر نقاط دنیا از جمله سواحل اقیانوس هند، خلیج فارس، دریای سرخ، اقیانوس اطلس و بخشهایی از دریای مدیترانه جزر و مد نیم‌روزی (شبانه روز دو جزر و مد) اتفاق می‌افتد. در بعضی نقاط مانند سواحل شمالی مدیترانه، که به دریای اژه و آدریاتیک متصل می‌شود جزر و مد روزانه (شبانه‌روزی یک جزر و یک مد) اتفاق می‌افتد.[۶]

به میزان تفاوت جزر (کاهش) و مدّ (افزایش) سطح آب دریا، دامنهٔ جزر و مدّی می‌گویند. هنگامی که نیروهای گرانش ماه و خورشید هماهنگ عمل می‌کنند و هر دو با زمین در یک راستا هستند (هنگام مقارنه: ماه نو یا مقابله: ماه کامل)، جزر و مدّ دامنه بیشتری پیدا کرده و در بالاترین حد قرار می‌گیرند که کشند فنری یا «مِه‌کشند»[۷] (بهاری یا کامل) نامیده می‌شود، متقابلاً هنگامی که ماه و خورشید نسب به زمین باهم زاویه ۹۰ درجه (هنگام تربیع اول و دوم: ماه نیم‌قرص) می‌سازند، در این هنگام جزر و مدّ به کمترین حد رسیده و کشندهای کوچک یا «کِه‌کشند»[۸] (خفیف) نامیده می‌شود.

اثر گرانش خورشید در کِشند نسبت به ماه در رده دوم اهمیت قرار می‌گیرد، زیرا بازهٔ آن بیشتر (فاصله خورشید از زمین یکصدوپنجاه میلیون کیلومتر) است، از این‌رو نسبت تأثیر نیروی کشندزای خورشید تنها پیرامون ۷ درصد نیروی ماه است. نزدیکی ماه نیز تأثیری در بلندی کشند دارد، هنگامی که ماه در فرودینه (حضیض) زمینی قرار دارد نیروی کشندزای آن به اندازه ۲۰٪ بیش از حد عادی است. همچنین زمان اعتدالین یا کم شدن فاصله زاویه ای ماه با خورشید در بیشینگی دامنه جزر و مد تأثیر مضاعف دارند.

گرانش ماه سبب می‌شود افزون بر آماسیدن بخشی آب‌های کرهٔ زمین، خشکی‌ها نیز دستخوش تورم گردند که در سنجش با آماس آب‌ها نامحسوس است. نیروی برآمده از گرانش ماه و لنگری که از جانب انباشته شدن آب به وجود می‌آید، سبب می‌شوند چرخش محوری زمین به آرامی ایست (ترمز) کند و بدین‌سان بر طول شبانه‌روز زمینی می‌افزایند. بررسی خطوط رشد و نمو سنگواره‌های مرجانی بیانگر آن است که در ۳۵۰ میلیون سال پیش طول شبانه‌روز حدود سه (۳) ساعت کوتاه‌تر از شبانه‌روز کنونی بوده و طول سال خورشیدی به چیزی حدود ۴۰۰ روزافزون می‌گردیده‌است. بررسی‌هایی که از روی پیشینه‌های بجا مانده از خورشیدگرفتگی‌ها و ماه گرفتگی‌های گذشته انجام شده، نشان می‌دهد که روند افزایش طول روزهای زمینی ۰۰۱۶٪ ثانیه در هر سده بوده‌است.

انرژی جزر و مد سدی چیست؟

نوشتار اصلی: انرژی جزر و مد

از انرژی به‌وجود آمده از جزر و مد برای تولید برق استفاده می‌شود بدین منظور در سواحل دریاها و اقیانوس‌ها نیروگاه‌هایی شبیه به نیروگاه آبی احداث می‌کنند. این نوع نیروگاه دارای سه بخش اصلی است. بخش اول سازه سد است که آب را به هنگام مد در پیش خود نگاه می‌دارد. قسمت دوم دروازه و کانال‌هایی هستند که آب را به سمت بخش سوم یا همان توربین و ژنراتورها هدایت می‌کنند و منجر به تولید الکتریسیته می‌شود. دروازه و کانال‌ها در هنگام مد باز هستند برای تولید انرژی و هنگام جزر بسته هستند برای ایجاد اختلاف ارتفاع و به تبع آن سبب ایجاد پتانسیل برای افزایش نیروی آب به هنگام برخورد با توربین‌ها می‌شود.[۹]

منشأ جزر و مد

اصولاً جزر و مد به دلیل برهمکنش نیروهای جاذبه‌ای و سینماتیکی دستگاه زمین - ماه - خورشید به وجود می‌آید. جزر و مد اثر فراوانی در پارامترهای مداری دستگاه زمین - ماه دارد به نوعی که بررسی دقیق جزر و مد در این عمل کاملاً مختل می‌باشد در حالی که کل نیروهای مولد جزر و مد کوچک است. نیروی اساسی جزر و مد مربوط به ماه است.

جستارهای وابسته

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جزر و مد موجود است.

منابع

  1. ↑ واژه‌های مصوب فرهنگستان: https://wiki.apll.ir/word/index.php/Tide
  2. ↑ «جزر و مدّ» مصوب فرهنگستان: فروکشند و فراکشند (کشند پایین و بالا)
  3. ↑ https://rch.ac.ir/article/Details?id=9693
  4. ↑ https://lib.eshia.ir/12293/08/111
  5. ↑ http://www.sitpor.org/2015/02/tide/
  6. ↑ https://www.cgie.org.ir/fa/article/223292/جزر-و-مد
  7. ↑ https://wiki.apll.ir/word/index.php/Spring_tide
  8. ↑ https://wiki.apll.ir/word/index.php/Neap_tide
  9. ↑ «جزر و مد سدی - پرتال جامع انرژی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۰.
  • پاتریک مور، گری هانت (Garry hunt): اطلس سامانه خورشیدی، برگردان عباس جعفری، صفحه ۹۴ و بعد، نشر سازمان گیتاشناسی، تابستان ۱۳۷۴ خورشیدی.

پیوند به بیرون

Read other articles:

أوبوكو وير الثاني

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (ديسمبر 2020) أوبوكو وير الثاني   معلومات شخصية الميلاد 30 نوفمبر 1919  كوماسي  الوفاة 26 فبراير 1999 (79 سنة)   كوماسي  مواطنة غانا  مناصب سفير   تولى المنصب1970 

 

I Never Knew (What That Song Meant Before)

1974 studio album by Connie SmithI Never Knew (What That Song Meant Before)Studio album by Connie SmithReleasedAugust 1974RecordedJanuary 29 – April 17, 1974StudioColumbia Studio BGenreCountry[1]traditional country[2]LabelColumbiaProducerRay BakerConnie Smith chronology Connie Smith Now(1974) I Never Knew (What That Song Meant Before)(1974) I Got a Lot of Hurtin' Done Today/I've Got My Baby On My Mind(1975) Singles from I Never Knew (What That Song Meant Before) I Ne...

 

Daftar Patriark Katolik Kaldea Baghdad

Lambang Patriarkat Kaldea. Ini adalah daftar Patriark-Katolik Kaldea Bagdad, sebelumnya Babilonia, para pemimpin Gereja Katolik Kaldea dan salah satu Patriark Timur dari Gereja Katolik mulai tahun 1553 setelah perpecahan tahun 1552 yang menyebabkan pecahnya Gereja Timur, yang kemudian menyebabkan berdirinya Gereja Katolik Kaldea. Daftar ini berlanjut dari daftar patriark Gereja Timur yang menelusuri kembali dirinya dari Gereja yang didirikan di Mesopotamia pada abad ke-1 dan yang kemudian dik...

Estadio de Béisbol Beto Ávila

This article is about the baseball stadium in Cancún. For the baseball stadium in the city of Veracruz, see Estadio Universitario Beto Ávila. Estadio de Béisbol Beto ÁvilaEstadio de Béisbol Beto Ávila main entrance on Mayapan, 2007LocationMayapanCancún, Quintana Roo, MexicoCoordinates21°9′9.09″N 86°50′12.70″W / 21.1525250°N 86.8368611°W / 21.1525250; -86.8368611Capacity9,785[1]ConstructionRenovated2006[2]TenantsMarlins de Cancún (198...

 

Line 8 (Beijing Subway)

Rapid transit line in Beijing Line 8Line 8 train at Yinghai stationOverviewOther name(s)M8 (planned name)Olympic Branch Line (Chinese: 奥运支线) (for Beitucheng to Forest Park South Gate Section)StatusOperationalLocaleDongcheng, Chaoyang, Haidian, and Changping districtsBeijingTerminiZhuxinzhuang - YinghaiStations35 (34 in operation)ServiceTypeRapid transitSystemBeijing SubwayOperator(s)Beijing Mass Transit Railway Operation Corp., LtdDepot(s)Pingxifu, YinghaiRolling stock6-car Type B...

 

The Plant (novel)

Novel by Stephen King For other uses, see Plant (disambiguation). The Plant Cover of the original e-book releaseAuthorStephen KingCountryUnited StatesLanguageEnglishGenreHorrorPublisherPhiltrum PressPublication date1982; 1983; 1985; 2000Media typeE-book The Plant is an unfinished serial novel by American writer Stephen King, published in 1982–1985 privately and in 2000 as a commercial e-book. The story, told in epistolary format consisting entirely of letters, memos and correspondence,...

Hollywood (2002 film)

2002 Indian filmHollywoodTheatrical release posterKannadaಹಾಲಿವುಡ್ Directed byDinesh BabooWritten byUpendraScreenplay byUpendraStory byUpendraProduced byRamuStarringUpendraFelicity MasonAnanth NagCinematographyPKH DasEdited byB. S. KemparajMusic byGurukiranProductioncompanyRamu EnterprisesRelease date 6 December 2002 (2002-12-06) Running time136 minutesCountryIndiaLanguageKannadaBudget₹7 crore[1] Hollywood is a 2002 Indian Kannada science fiction film w...

 

Чемпионат КОНКАКАФ среди молодёжных команд

Чемпионат КОНКАКАФ среди молодёжных командCONCACAF Under-20 Championship Основан 1962 Регион Северная Америка Число участников 35 Действующий победитель США (3 титула) Наиболее титулован Мексика (13 титулов) Сайт concacaf.com 2022 Чемпиона́т КОНКАКАФ среди молодёжных команд (англ. CONCACAF Under-20 Cha...

 

An Yu-jin

South Korean singer (born 2003) This article is about the singer. For the choreographer, see Ahn Yoo-jin. In this Korean name, the family name is An. An Yu-jinAn at the 2023 Melon Music AwardsBorn (2003-09-01) September 1, 2003 (age 20)[1]Daejeon, South KoreaOccupationsSingerhostMusical careerGenresK-popJ-popInstrument(s)VocalsYears active2018–presentLabelsStarshipOff the Record[a]EMI[a]Columbia[b]Member ofIveFormerly ofIz*One Musical artistKorean nameHa...

محمد فخري الجميل

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (نوفمبر 2018) محمد فخري الجميل معلومات شخصية الميلاد سنة 1911  بغداد  الوفاة 3 يونيو 1980 (68–69 سنة)  بغداد  مواطنة العراق  الأب فخر الدين آل جميل  الحياة العمل...

 

Misumenoides

Genus of spiders Misumenoides Possibly Misumenoides parvus, on the Bidens ferulifolia Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Arthropoda Subphylum: Chelicerata Class: Arachnida Order: Araneae Infraorder: Araneomorphae Family: Thomisidae Genus: MisumenoidesF. O. P-Cambridge, 1900 Male Misumenoides formosipes (whitebanded crab spider) Misumenoides is a genus of spiders in the family Thomisidae.[1] Spiders in this family are commonly called crab or flower sp...

 

Fujikura

Fujikura Ltd. Тип Public KK Основание Tokyo, Japan (март 1910 (1910-03)) Основатели Zenpachi Fujikura Расположение 1-5-1, Kiba, Koto-ku, Tokyo 135-8512, Japan Ключевые фигуры Yoichi Nagahama, (CEO and President) Отрасль Electrical equipment / Defense / Телекоммуникации Продукция Optical transmission systemsElectronic materialsTelecommunications cablesDefense technology Оборот ▲ JPY 740 billion (FY...

Calcutta, Suriname

For the city in India, see Kolkata. Resort in Saramacca District, SurinameCalcutta, SurinameResortMap showing the resorts of Saramacca District.  CalcuttaCountry SurinameDistrictSaramacca DistrictArea • Total1,655 km2 (639 sq mi)Elevation4 m (13 ft)Population (2012)[1] • Total1,647 • Density1.00/km2 (2.6/sq mi)Time zoneUTC-3 (AST) Calcutta is a resort in Suriname, located in the Saramacca District. I...

 

It's a Man's World (Cher album)

1995 studio album by CherIt's a Man's WorldStudio album by CherReleasedNovember 6, 1995Recorded1995StudioElephant Studios (London, England)GenreR&Bpop[1]Length63:31 (Europe)49:23 (North America)LabelWEA (Europe)Reprise (North America)ProducerCraig Kostich (exec.)Trevor HornStephen LipsonChristopher NeilGreg PennyCher chronology Greatest Hits: 1965–1992(1992) It's a Man's World(1995) Believe(1998) Singles from It's a Man's World Walking in MemphisReleased: October 13, 199...

 

Xenia High School

Public school in Xenia, Ohio, United StatesXenia High SchoolAddress303 Kinsey RoadXenia, Ohio 45385United StatesCoordinates39°42′33″N 83°55′42″W / 39.70917°N 83.92833°W / 39.70917; -83.92833InformationTypePublicSchool districtXenia Community SchoolsPrincipalDavid TorrenceTeaching staff54.00 (on an FTE basis)[1]Grades9-12Enrollment1,065 (2018-19)[1]Student to teacher ratio19.72[1]Color(s)Blue and White[2]   Fight son...

Jamshed Gulzar Kiani

For the chief of army staff general, see Ashfaq Parvez Kayani. Pakistan Army Lieutenant GeneralJamshed Gulzar KayaniKiani (1944–2008), c. 1999.Chairman of the Federal Public Service CommissionIn office14 October 2004 – 30 March 2006Preceded byAziz Ahmad BilourSucceeded byShahid Aziz Personal detailsBornJamshed Gulzar Kiani(1944-07-20)July 20, 1944Bombay, British India (present-day Mumbai, India)Died1 November 2008(2008-11-01) (aged 64)CMH Rawalpindi, Punjab, PakistanCa...

 

Fitzroy Gardens

Public gardens in Melbourne, Australia Fitzroy GardensLate afternoon sunlight on the GardensTypeUrban parkLocationMelbourne, Victoria, AustraliaCoordinates37°48′45″S 144°58′49″E / 37.8125641°S 144.9803925°E / -37.8125641; 144.9803925Area26 ha (64 acres)Opened1848; 176 years ago (1848)Operated byCity of MelbourneOpenAll yearStatusOpenPathsSealedTerrainFlatVegetationAustralian Native, Lawns, Non-native traditional gardensPublic tra...

 

الإسلام في المجر

جزء من سلسلة مقالات حولالإسلام حسب البلد الإسلام في إفريقيا أنغولا بنين بوتسوانا بوركينا فاسو بوروندي الكاميرون الرأس الأخضر أفريقيا الوسطى نشاد الجزائر جزر القمر الكونغو الديمقراطية الكونغو ساحل العاج جيبوتي مصر غينيا الاستوائية إريتريا إثيوبيا الغابون غامبيا غانا غي...

Twenty One Pilots

יש לשכתב ערך זה. ייתכן שהערך מכיל טעויות, או שהניסוח וצורת הכתיבה שלו אינם מתאימים. אתם מוזמנים לסייע ולתקן את הבעיות, אך אנא אל תורידו את ההודעה כל עוד לא תוקן הדף. ייתכן שתמצאו פירוט בדף השיחה. שכתוב יש לשכתב ערך זה. ייתכן שהערך מכיל טעויות, או שהניסוח וצורת הכתיבה שלו אינם מ...

 

Transmission brake

Not to be confused with Transbrake. This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article possibly contains original research. Please improve it by verifying the claims made and adding inline citations. Statements consisting only of original research should be removed. (August 2014) (Learn how and when to remove this message) This article needs additional citations for verification...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!