جبل الرحمه

زائران بر بالای جبل الرحمه

جبل الرحمه که به فارسی کوه رحمت معنا می‌دهد، کوهی است در شمال شرقی منطقه عرفات عربستان سعودی که حجاج بیت‌الله الحرام در مراسم حج، از آن بالا رفته و بر فراز آن دعا می‌خوانند.^[۱] فاصله این کوه از مکه ۲۲ کیلومتر و از منی ۱۰ کیلومتر است. در نزدیکی آن یکی از مهمترین اعمال حج مسلمانان به نام وقوف در عرفات انجام می‌پذیرد.^[۲] ارتفاع این کوه ۳۰ متر است که باعث تمایزش از باقی کوه‌های بلند منطقه شده.^[۳] بر بالای این کوه، ستونی چهار متری وجود دارد که در دروان حج، با قرار گرفتن چراغی روی آن، راهنمای حاجیان برای مسیریابی استفاده می‌شده است.

نامگذاری

نام‌های متعددی برای این کوه یاد شده است، از جمله: عرفه، جبل عرفه، جبل عرفات و جبل الرحمه که معروفترین نام‌های آن است. نام‌های دیگری چون «قُرَین»، «نابت» و «الال» نیز در برخی کتب تاریخی برای این کوه یاد شده‌است.^[۴][۵] این کوه در قرآن به نام عرفات اشاره شده است، در آیه ۱۹۸ سوره بقره آمده است: «لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّینَ».

در پایین این کوه، مسجدی به نام مسجد الصخرات ساخته شده بود که اکنون از آن اثری وجود ندارد. برخی از سفرنامه‌ها از وجود مسجدی بر فراز این کوه به نام مسجد ام سلمه گزارش‌هایی نقل کرده‌اند. این مسجد که مربوط به سده ششم بوده است، بعدها در سال ۱۰۷۳ سنگفرش شده است. خانه‌ای قدیمی نیز در نزدیکی کوه وجود دارد که به خانه آدم مشهور است. زبیده همسر هارون رشید، اقداماتی جهت رساندن آب به نزدیکی این کوه را فراهم کرد. جمال الدین برای آسودگی زوار، پله‌هایی را جهت صعود در کوه ساخت و سرور بن مساعد، در کنار این کوه قصری را بنا کرد.^[۶]

تاریخ

این کوه، به واسطه قرار گرفتن در مسیر حج حاجیان مسلمان، محل وقوع حوادث فراوانی بوده است؛ از جمله آنها، دعای حسین بن علی در کنار این کوه که به دعای عرفه مشهور شده است. همچنین محمد، خطبه معروف حجةالوداع را در پایین این کوه قرائت کرده است.^[۶]

در فقه اسلامی

شیعه و سنی، صعود به بالای کوه را در ایام وقوف، مکروه می‌دانند و حتی برخی به حرام بودنش نظر داده‌اند. اما وقوف در کنار کوه و دامنه آن، مستحب شمرده شده است.^[۷]

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

پانویس

1. «جبل الرحمه». azsharghi.haj.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.
2. «حج / يوم عرفة .. خيرُ يوم طلعت فيه الشمس وكالة الأنباء السعودية». www.spa.gov.sa. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.
3. «نگرشى بر عرفات». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.
4. بكر بن عبد الله أبو زيد، "جبل إلال بعرفات - تحقيقات تاريخية شرعية"، دارالعاصمة للنشر والتوزيع.
5. قاضی عسکر، علی: سرزمین عرفات. در مجله: میقات حج. تابستان ۱۳۷۴، شماره ۱۲. صفحهٔ ۱۴۲.
6. [e-mail]. «جبل الرَّحْمَه». حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.^{[پیوند مرده]}
7. «فرهنگ فقه فارسي - موسسه دائرةالمعارف الفقه الاسلامي - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.