بحران انرژی در ایران چالش‌ها و مشکلات ناشی از کمبود انرژی گاز و برق و استفاده نادرست از انرژی در کشور ایران است. با کمبود گاز، تولید برق از نیروگاه‌های حرارتی برای تولید برق هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
ایران به عنوان دارنده دومین ذخایر شناخته شدن گاز جهان برای تأمین نیاز داخلی هم با چالش‌ها و مشکلات زیادی روبروست.[۱] با مقایسه حجم تولید گاز ایران با مصرف و صادرات، روزانه بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب گاز تولیدی ایران در شبکه فرسوده انتقال و توزیع به هدر می‌رود.[۲] بر اساس آمار بانک جهانی، آژانس بین‌المللی انرژی و وزارت نفت ایران روزانه نزدیک ۵۰ میلیون متر مکعب گاز تولیدی ایران در همان مرحله تولید به خاطر عدم نصب تجهیزات جمع‌آوری «گاز همراه» در میادین نفت توسط مشعل‌ها سوزانده و به هدر داده می‌شود. و ارزش سالانه تلفات گاز ایران در مرحله تولید حدود ۲۰ میلیارد دلار و در مرحله انتقال و توزیع حدود ۸ میلیارد دلار است.[۲]
بحران گاز ۱۴۰۱
به دنبال موج جدید سرمای در زمستان ۱۴۰۱ و کمبود گاز، بسیاری از مدارس، دانشگاه‌ها، اداره‌ها و شهرک‌های صنعتی در استان‌های مختلف ایران مجبور به کم کردن ساعت کاری یا تعطیلی شده‌اند. بحران گاز همچنین باعث توقف تحویل گاز به صنایع پتروشیمی، فولاد، سیمان و نیروگاه‌های برقی شد و جریان گاز بیش از ۸۴۰ سازمان و نهاد دولتی و عمومی در پی اخطارهای صادرشده قطع شده‌است.[۲]
در برخی از روستاها به دلیل قطعی گاز مردم در صف‌های طولانی نفت شکل گرفت. از قطعی گاز در برخی مناطق استان‌های خراسان رضوی، قزوین و گلستان است.
در بسیاری از مناطق ایران، تعداد قابل توجهی از جایگاه‌های سی‌ان‌جی به دلیل کمبود گاز قطع شد.[۳]
پیش‌تر نیروگاه‌های برق ایران برای صرفه‌جویی در مصرف گاز، مازوت مصرف کردند و این موضوع باعث آلودگی شدید هوا در شهرهای بزرگ شد.[۴][۱]
قطع گاز پتروشیمی ها
زمستان سخت جواد اوجی با قطع زود هنگام گاز پتروشیمی‌ها در گرم‌ترین پاییز سالهای اخیر آغاز شده است. هنوز با سرد نشدن هوا پتروشیمی‌های بسیاری از جمله زاگرس ، لردگان و مسجد سلیمان از کاهش و یا قطع گاز خود خبر دادند!
تامین گاز بخش خانگی مهمترین اولویت شرکت ملی گاز است.اما برای تامین گاز بخش خانگی راحت‌ترین کار برای وزارت نفت قطع گاز پتروشیمی‌هاست، قطع گازی که گاهی تا ۴۵ روز نیز به طول می‌انجامد.براساس آمار، سال گذشته، مجموع گازی که به‌عنوان خوراک و سوخت در اختیار پتروشیمی‌های قرار گرفت حدود ۸ درصد مصرف روزانه کشور، و معادل روزانه ۶۲ میلیون مترمکعب بوده است.[۵]
واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی
محمدرضا جولایی، از مدیران شرکت گاز اعلام کرده بود که اگر میزان مصرف گاز به همین روال ادامه داشته باشد استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، گلستان و مازندران با چالش مواجه خواهند شد. جواد اوجی، وزیر نفت، مردم را تهدید کرد در صورت مصرف «خارج از الگو» گازشان قطع می‌شود و «مردم بعداً دربارهٔ این مسئله نباید گله‌مند شوند».[۴] او همچنین به شهروندان توصیه کرد برای مقابله با سرما در شرایط کمبود و قطع گاز در خانه لباس گرم بپوشند.[۱] وزارت نفت وعده داده بود که فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی وارد مدار مصرف شود اما به دلیل ضعف برنامه‌ریزی، این فاز به بهره داری نرسید.[۳][۶] یکی از مدیران شرکت گاز گفته‌است که در برخی از مناطق برای مصرف، کپسول‌های گاز باید جایگزین شود.[۱] مهدی چمران عضو شورای شهر تهران گفته‌است «درخواست ما این است که مردم خودشان به خودشان یاری برسانند که از این سرما آسیب نبینند.»[۷]
زمستان سخت اروپا
مقام‌ها و طرفداران جمهوری اسلامی به دنبال مداخله نظامی روسیه در اوکراین و قطع صادرات گاز روسیه به اروپا از عبارت «زمستان سخت اروپا» بارها سخن گفته‌بودند.[۸][۴] محمد مرندی مشاور تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در توییتی با کلیدواژه «زمستان سرد» گفته‌بود: «ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به‌طور سیستماتیک توافق را نقض کرد و در زمان ترامپ/ بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی‌گناه اعمال کرد. از این‌رو، ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی‌پذیرد. زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است». روزنامه کیهان هم با استناد به دلایل مشابه و درپیش‌بودن پاییز و زمستانی سرد برای اروپا، خواستار توقف موقت مذاکرات شده‌بود. محمد مرندی در ۲۸ مرداد ۱۴۰۱ هم در گفتگوی تلفنی با بوریس جانسون، نخست‌وزیر وقت انگلیس، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اولاف شولتز، صدر اعظم آلمان با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا پیرامون برجام نیز نوشت: «زمستان دارد می‌آید.»[۹] جواد اوجی، وزیر نفت ایران در شهریور ۱۴۰۱ در یک برنامه در شبکه افق گفت «امسال زمستان سختی در انتظار کشورهای غربی به خصوص اروپاست و دولت‌های اروپایی با دست خودشان به مردمشان ظلم می‌کنند»[۱۰] روزنامه ایران نیز در ۱۴ شهریور سرمقاله‌ای با عنوان «زمستان غرب را سر عقل خواهد آورد» منتشر کرد. اما در واقعیت در اروپا خبری از زمستان سخت نشد و بر اساس گزارش‌ها ذخایر گاز به حد موردنیاز رسید و قیمت گاز نیز روند کاهشی پیدا کرد.[۸]
منابع
