اتحادیهٔ عرب (عربی: الجامعة العربية) یا لیگ عرب، یک سازمان بینالمللی[۳][۴][۵] منطقهای شامل کشورهای عمدتاً عربیِ جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا است (۲۲ کشور عربی زبان شامل ۱۰ کشور آفریقایی و ۱۲ کشور آسیایی) که هدفش نزدیک کردن هرچه بیشتر قوم عرب به یکدیگر است. این اتحادیه در ۲۲ مارس ۱۹۴۵ با ۶ عضو مؤسس مصر، عربستان، عراق، سوریه، لبنان و فرااردن (که در ۱۹۴۶ به اردن تغییر نام داد) بنیان نهاده شد و یمن نیز چند روز بعد در ۵ مه ۱۹۴۵ به آن پیوست. این اتحادیه ۲۲ عضو اصلی و ۵ عضو ناظر دارد. عضویت سوریه از ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱ تا ۷ مه ۲۰۲۳ که کشورهای عربی با بازگشت سوریه به اتحادیه موافقت کردند، به حالت تعلیق درآمده بود.[۶][۷][۸]
وسعت اتحادیه عرب ۱۳٬۱۳۰٬۶۹۵ کیلومتر مربع است که هشتاد درصد آن یعنی ۱۰٬۵۰۴٬۵۵۶ کیلومتر مربع بیابان و بقیه آن حدود ۲٬۶۲۶٬۱۳۹ کیلومتر مربع نیمه بیابانی و نسبتاً خشک است.[۹][۱۰][۱۱]
سنگ بنای این سازمان به پیشنهاد آنتونی ایدن نخستوزیر انگلیس و بعد از جنگ دوم جهانی گذاشته شده است.
هدف تشکیل اتحادیه عرب
علت وجودی چنین اتحادیهای مانند اتحادیه کشورهای آمریکایی اشتراک در فرهنگ و مذهب بود؛ زیرا اعراب نه تنها از نظر زبانی بلکه از نظر مذهب، مسلمان هستند. پس از اخراج نیروهای فرانسوی از سوریه و تشکیل دولت یهودی اسرائیل عامل دیگری نیز بر لزوم همکاری کشورهای عربی افزوده شد.[۱۲]
این اتحادیه به دلیل اصرارهای عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ حزبالله لبنان را گروهی تروریستی اعلام کرد، وزیر خارجه عراق به این امر اعتراض کرد و افزود این تصمیم به نفع اسرائیل است.
در ۲۶ مارس ۱۹۷۹، مصر به دلیل پیمان صلح اسرائیل و مصر از اتحادیه عرب تعلیق و در ۲۳ مه ۱۹۸۹ مجدداً پذیرفته شد.
لیبی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۱ پس از شروع جنگ داخلی لیبی به حالت تعلیق درآمد.[۳۷]شورای ملی انتقالی دولت موقت لیبی که تا حدی به رسمیت شناخته شده است، نمایندهای را برای حضور در نشست اتحادیه عرب در ۱۷ اوت برای شرکت در بحث دربارهٔ پذیرش مجدد لیبی به این سازمان فرستاد.[۳۸]
سوریه نیز در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱ تعلیق شد و در ۶ مارس ۲۰۱۳، اتحادیه عرب، کرسی سوریه در اتحادیه عرب را به ائتلاف ملی سوریه داد.[۳۹] در ۹ مارس ۲۰۱۴، دبیرکل، نبیل العربی گفت که کرسی سوریه تا زمانی که مخالفان دولت، تشکیل نهادهای خود را تکمیل نکنند، خالی خواهد ماند.[۴۰]
در سال ۲۰۲۱، اتحادیه عرب روند عادیسازی روابط را بین سوریه و سایر کشورهای عربی آغاز کرد. پس از زمینلرزه ۲۰۲۳ ترکیه–سوریه، عربستان سعودی، مصر، اردن، امارات متحده عربی، تونس و همچنین عمان و بحرین به دنبال روابط بهتر با سوریه بودند. در جهان عرب اتفاق نظر وجود دارد که انزوای دولت سوریه برای صلح و رفاه در منطقه مفید نیست.[۴۱]
نهایتاً در ۷ مه ۲۰۲۳، در نشست شورای اتحادیه عرب متشکل از وزرای خارجه در قاهره، با بازگرداندن عضویت سوریه موافقت شد.[۴۲] پیش از این، کویت و قطر با حضور بشار اسد در نشست اتحادیه عرب مخالفت کرده بودند. تلاش برای عادیسازی منطقهای، آمریکا و متحدان اروپاییاش را غافلگیر کرد زیرا آنها با ابتکار سیاسی اعراب، به رهبری اردن در حل بحران، مخالف بودند.[۴۳]