گیلعاد شلیط[۱] (به عبری: גלעד שליט) (زاده ۲۸ اوت ۱۹۸۶ در نهاریا، اسرائیل) سرباز سابق وزارت دفاع اسرائیل از نیروهای دفاعی اسرائیل است که در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، در حمله‌ای برون‌مرزی از طریق تونل‌های نزدیک مرز نوار غزه و اسرائیل، توسط شبه‌نظامیان حماس، اسیر شد و به نوار غزه انتقال یافت.[۲][۳] وی بعد از حدود ۵ سال اسارت، در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۱، در چارچوب توافقنامه مبادله اسرا، آزاد شد.[۴]
در مدت اسارت شلیط، حماس هرگونه درخواست دیدار کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را برای دیدار با او رد می‌کرد؛ به این دعوی که هرگونه ملاقات این‌چنینی، محل اسارت او را آشکار می‌کند. چندین سازمان مدافع حقوق بشر این وضعیت را به علت تضاد با حقوق بین‌الملل بشردوستانه نکوهش کردند. تنها ۶ روز پس از دستگیری، مسوول امور برون‌مرزی حماس غازی حمد مستقیماً با پدر و مادر شالیط دیدار کرده و آنها را از زنده‌بودن او مطمئن ساخت و اطمینان داد که با گیلعاد بر طبق قوانین اسلامی در مورد اسرای جنگی رفتار می‌شود و به او غذا و پناهگاه داده و از او مراقبت پزشکی می‌شود.
هیئت حقیقت‌یاب سازمان ملل درباره مناقشه غزه در گزارش سپتامبر ۲۰۰۹ خود و همچنین گروه هشت خواستار آزادی شلیط شدند. بیشتر منابع اسارت شلیط را آدم‌ربایی می‌دانستند؛ چرا که حق دیدار با خانوادهٔ خود را نداشت و برای آزادی او غرامت درخواست شده بود. تنها ارتباط گیلعاد شلیط با جهان بیرون بعد از اسارتش، سه نامه، یک نوار صوتی و یک حلقه دی‌وی‌دی بود که اسرائیل در قبال آزادی ۲۰ زندانی زن فلسطینی دریافت کرد.
اسارت
در ساعات اولیه ۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، شبه‌نظامیان فلسطینی از تیپ‌های عزالدین قسام، کمیته‌های مقاومت مردمی و ارتش اسلام از طریق تونلی در نزدیکی «کرم شالوم» وارد اسرائیل شدند و به یک پست نظامی ارتش اسرائیل حمله کردند.[۵][۶] در این حمله، دو سرباز اسرائیلی کشته و دو نفر دیگر، به غیر از گیلعاد شلیط، زخمی شدند. دو نفر از مهاجمان فلسطینی نیز کشته شدند.[۷] شلیط که دچار شکستگی دست چپ و زخم سطحی شانه شده بود، توسط مهاجمان اسیر و از طریق تونل به غزه منتقل شد.[۵][۶]
روز بعد، اسیرکنندگان شلیط بیانیه‌ای منتشر کردند و پیشنهاد دادند در صورت آزادی تمام زندانیان زن فلسطینی و زندانیان زیر ۱۸ سال، اطلاعاتی دربارهٔ او ارائه کنند.[۸]
اهمیت
گیلعاد شلیط اولین سرباز اسرائیلی بود که از زمان اسارت «ناخشون واکسمن» در سال ۱۹۹۴، توسط فلسطینی‌ها اسیر شد.[۹] اسارت وی در مرز اسرائیل-غزه[۱۰] و حمله کماندوهای حزب‌الله لبنان به گروهی از سربازان اسرائیلی در خاک اسرائیل، در تاریخ ۱۲ ژوئیه۲۰۰۶ میلادی و به اسارت گرفتن دو سرباز اسرائیلی به نام‌های اهود گولدواسر و الداد رگب منجر به بحران غزه و جنگ اسرائیل و لبنان شد.[۱۱]
واکنش‌ها به اسارت
گیلعاد شلیط همچنین دارای تابعیت کشور فرانسه است که باعث شد فرانسه و اتحادیه اروپا هم پیگیر وضعیت وی باشند.[۱۲]
حماس هیچگاه به مأموران صلیب سرخ امکان نداد تا بتوانند با گیلعاد شلیط، سرباز اسیر اسرائیلی، دیدار کنند.
مواضع اسرائیل
دولت اسرائیل دریافت خبری موثق از زنده بودن و سلامتی گیلعاد شالیط را به عنوان یکی از پیش‌شرط‌های توافق آتش‌بس با گروه حماس مطرح کرده بود، اما گروه حماس گفت که بین مذاکرات آتش‌بس و وضعیت این نظامی اسرائیلی ارتباطی وجود ندارد.[۱۳]
تلاش برای آزادی
اقدامات نظامی
نیروهای اسرائیلی در تاریخ ۲۸ ژوئن ۲۰۰۶ وارد خان یونس شدند تا آرامش را پس از حملات مکرر موشکی بازگردانند. آزادسازی شالیط یکی از اهداف عملیات «باران‌های تابستانی» نبود. طبق گفته سخنگوی سفارت اسرائیل، «اسرائیل تمام گزینه‌های دیپلماتیک را به کار گرفت و فرصتی به محمود عباس داد تا اسرائیلی ربوده‌شده را بازگرداند… این عملیات می‌تواند بلافاصله متوقف شود به شرط آزادسازی گیلاد شالیط.» در همان روز، چهار هواپیمای نیروی هوایی اسرائیل بر فراز کاخ بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، در لاذقیه پرواز کردند، چرا که اسرائیل رهبری سوریه را حامی حماس می‌داند. این عملیات در یافتن شالیط موفق نشد.[۱۴][۱۵]
اقدامات دیپلماتیک
نخست‌وزیر ایهود اولمرت بلافاصله مذاکره با ربایندگان گیلاد شلیط را رد کرد و خواستار آزادی بدون قید و شرط او شد. دفتر نخست‌وزیر در بیانیه‌ای اعلام کرد: «هیچ مذاکره‌ای برای آزادی زندانیان نخواهد بود.» همچنین گفت: «دولت اسرائیل تسلیم اخاذی از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین و دولت حماس، که توسط سازمان‌های تروریستی مرگبار هدایت می‌شوند، نخواهد شد. تشکیلات خودگردان فلسطین مسئولیت کامل رفاه گیلاد شلیط و بازگرداندن او به اسرائیل در وضعیت خوب را بر عهده دارد.»[۱۶]
در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۶، کمیته‌های مقاومت مردمی (PRC) در بیانیه‌ای اعلام کردند که تمامی طرف‌ها با پیشنهاد میانجیگران مصری در مورد آزادی گیلاد شلیط موافقت کرده‌اند. کمیته مقاومت جزئیات بیشتری ارائه نکرد، اما اعلام کرد که پیشنهاد مصری شامل آزادی فلسطینی‌های اسیر در اسرائیل خواهد بود.[۱۷] این اولین بار از زمان ربوده شدن شلیط بود که هر یک از گروه‌ها اعلام کردند که آزادی او ممکن است قریب‌الوقوع باشد. در نوامبر ۲۰۰۶، رهبر حماس خالد مشعل اعلام کرد که شلیط زنده و در سلامت کامل است.[۱۸]
پدر شلیط، نوام، در آوریل ۲۰۰۸ با رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، جیمی کارتر، در اسرائیل دیدار کرد. کارتر قصد داشت بعداً با رهبر حماس، خالد مشعل، در دمشق ملاقات کند. نوام شلیط گفت که این که کارتر به عنوان یک فرد ضد اسرائیلی شناخته می‌شود می‌تواند در آزادسازی پسرش مفید باشد. در ۹ ژوئن ۲۰۰۸، گزارش شد که حماس نامه سوم شلیط را برای خانواده‌اش ارسال کرده است. این نامه پس از میانجیگری کارتر ارسال شده بود و تأیید شد که خط نوشته آن متعلق به شلیط است.[۱۹]
در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۷، یک سال پس از ربوده شدن گیلاد شلیط، گردان‌های عزالدین القسام یک نوار صوتی در یوتیوب منتشر کردند که در آن شلیط پیامی به خانواده، دوستان و دولت و ارتش اسرائیل می‌فرستاد و خواستار برقراری معامله مبادله زندانیان برای آزادی خود بود. شلیط گفت که وضعیت پزشکی او رو به وخامت است و نیاز به بستری طولانی مدت و فوری دارد. در ۴ فوریه ۲۰۰۸ گزارش شد که حماس نامه دومی از شلیط برای خانواده‌اش ارسال کرده که خط نوشته آن تأیید شد که متعلق به شلیط است.[۲۴]
هنگام آزادی، پزشکان اعلام کردند که شلیط رنگ‌پریده، ضعیف و دچار سوءتغذیه بوده و این احتمال وجود دارد که او در انفرادی زیرزمینی نگهداری می‌شده است. در یک مصاحبه، شلیط گفت که «خیلی احساسی بودم. مدت زیادی بود که کسی را ندیده بودم.» و افزود: «... خیلی خوب نبودم.» شلیط به والدینش گفت که ابتدا «با او بدرفتاری می‌شده» اما شرایط در انتها بهتر شده بود.[۲۵] ویدئویی که بعدها توسط حماس منتشر شد نشان می‌دهد که شلیط در اتاق بزرگی قرار داشته که دیواری از میله‌های فلزی داشت.[۲۶]
شلیط بعد از آزادی اظهار داشت که برخی امکانات مانند تلویزیون، رادیو، غذا و فرصت‌هایی برای بازی دامی و دومینو با نگهبانان داشته است. او بیان کرد که آنها «زیاد اذیتش نکرده‌اند.» شلیط اضافه کرد که یک برنامه منظم داشته و هر روز در زمان مشخصی بیدار می‌شده و به خواب می‌رفته، مقداری عربی یادگرفته و با بازداشت‌کنندگانش دربارهٔ ورزش صحبت می‌کرده است.[۲۷]
آزادی
پنج سال و چهار ماه پس از اینکه شلیط توسط شبه‌نظامیان فلسطینی در جنوب اسرائیل ربوده شد، توافقی بین اسرائیل و حماس برای آزادی شلیط در ازای آزادی ۱۰۲۷ زندانی فلسطینی و عرب اسرائیلی به دست آمد. این توافق توسط میانجیگران آلمانی و مصری تسهیل و در تاریخ ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ در مصر امضا شد. مرحله اول این توافق در تاریخ ۱۸ اکتبر اجرایی شد، به طوری که اسرائیل ۴۵۰ زندانی فلسطینی را آزاد کرد و حماس شلیط را به قاهره منتقل کرد.[۲۸]
در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۱، گیلاد شلیط طبق توافقی که با حماس داشت به اسرائیل بازگشت.[۲۹] مبارزان حماس در حین مبادله کمربندهای انتحاری به تن داشتند تا در صورتی که اسرائیل بخواهد در لحظه آخر شرایط را تغییر دهد، از خود دفاع کنند.[۳۰] ۴۴۷ نفر از زندانیان فلسطینی نیز آزاد شده و در چارچوب این مبادله به مکان‌های دیگری منتقل شدند، همچنین این زندانیان از اراضی اسرائیل تبعید شدند.[۳۱]
می‌توان مهم‌ترین اسیر فلسطینی مبادله شده با شالیط را یحیی سنوار دانست. وی که بیش از ۲۲ سال را در زندان‌های اسرائیل سپری کرده بود و به چهار حبس ابد محکوم بود، بلافاصله پس از آزادی به کادر رهبری جنبش حماس پیوست و رئیس دفتر سیاسی این جنبش شد.[۳۲]
پانویس
↑در برخی نوشته‌های فارسی نام او را گیلاد شالیت نوشته‌اند.
↑"Israel seizes Hamas legislators". BBC. 29 June 2006. Archived from the original on 2 July 2006. Retrieved 29 June 2006.
– Cpl Gilad Shalit, 19: First Israeli soldier captured by Palestinians since 1994
– Amnesty International, the human rights group, called for all hostages to be released [...].
