پدافند غیرنظامی یا دفاع غیرنظامی مجموعه‌ای از چاره‌بینی‌های عمومی-دولتی دفاعی و محافظتی است که به منظور حمایت از اهالی، امور اقتصادی و قلمروی یک کشور وضع می‌شود تا هنگام سرزدن عملیات‌های جنگی اجرایی شوند. ویژگی مهم این سازمان‌ها و مجموعه‌ها این است که اعضایشان همه از میان شهروندان غیرنظامی هستند.
وظیفه‌های اساسی
وظیفه‌های اساسی دفاع غیرنظامی یک کشور عبارتند از:
از پیش و در زمان صلح و آسایش، با نقشه گرفتن و گذرانیدن چاره‌بینی‌های پدافند غیرنظامی همراه با آماده ساختن اهالی و قلمروی کشور بهر حمایت و پدافند، هنگام سرزدن عملیات‌های جنگی و استوار نگاه داشتن فعالیت‌های اقتصادی در زمان جنگ؛
تأسیس و در حال آمادگی دائمی نگاه داشتن مقام‌های اداره، نیروها و ابزارها و لازمه‌های پدافند غیرنظامی، سامانهٔ اداره، علاقه‌مندسازی و آگاه‌سازی، برای اجرای وظیفه‌ها در زمان جنگ؛
تشکیل، آماده ساختن و در حال آمادگی دائمی نگاه داشتن قسمت‌های جنگی و به جز آن، زودعملی دسته‌های پدافند غیرنظامی، ساختارهای نجاتدهی و نیروهای غیرجنگی پدافند غیرنظامی برای اجرای وظیفه‌ها همراه با حفظ اهالی، فعالیت‌های اقتصادی و مرزهای کشور در زمان جنگ؛
تشکیل اندوخته‌های احتیاطی جابه‌جایی اموال مخصوص پدافند غیرنظامی؛
جای‌گردانی (جابه‌جا نمودن) و تخلیهٔ اهالی از شهرهای دارای گروه پدافند غیرنظامی و دیگر محل‌های مسکونی به ویژه دارای جمعیت زیاد، از منطقه‌های تحت تهدید قرارداشته و ناحیه‌های نزدیک مرز به محل‌های بی‌خطر؛
پناه دادن اهالی در مناطق محافظتی و تأمین لوازم حفظ فردی و دارویی برای آنها؛
گذرانیدن چاره‌بینی‌هایی برای پنهان کردن روشنایی در محل‌های غیرنظامی‌نشین و مناطق اقتصادی؛
انجام دادن کارهای نجاتدهی و تأخیرناپذیر؛
برآوردن نیازهای اولیهٔ مردمی که در نتیجهٔ عملیات‌های جنگی زیان دیده‌اند، از جمله خدمت‌رسانی پزشکی، فراهم آوردن جای زیست و دیدن چاره‌های ضروری دیگر؛
مبارزه با آتش‌سوزی‌هایی که در نتیجهٔ عملیات‌های جنگی به وقوع می‌پیوندند؛
معین نمودن و نشان دادن محلهایی که دچار آلودگی‌های رادیواکتیوی، شیمیایی، جنگ‌افزارهای زیستی... گشته‌اند؛
برقرار کردن و نگاه داشتن ترتیبات در محلهایی که در نتیجهٔ عملیات‌های جنگی زیان دیده‌اند؛
