پویانمایی جدا شدن قاره‌ها از ابرقاره پانگه‌آ.نقشه پانگه‌آ بر پایه قاره‌های مدرن.کوهزاییآپالاچیتوزیع فسیل‌ها سراسر قاره‌ها نشانه‌ای از وجود پانگه‌آ است.
پانگه‌آ (به گویش فرانسوی: پانژه)، نام ابرقاره عظیم دورانپیشاتاریخ است. این ابرقاره در فاصلهٔ بخش پایانی دورهٔ دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) و بخش آغازین میانه‌زیستی (مزوزوئیک) به وجود آمده‌است. نام پانگه‌آ برگرفته از واژه‌های یونانی παν «همه» و Γαῖα «زمین» است.
به خاطر وجود این پل خاکی به‌هم‌پیوسته بود که، جانوران خشکی‌زی کمیاب مانند کیسه‌داران، که نخستین گروه مهم پستانداران بودند، می‌توانستند در هر گوشهٔ زمین پراکنده شوند. نزدیک به ۱۶۵ میلیون سال پیش که روند تکه‌تکه شدن پانگه‌آ آغاز شد، ادامهٔ این جابه‌جایی بسیار دشوار گردید.
گواه یک‌پارچگی پیشین
شواهد فسیلی باقی‌مانده از زمان یک‌پارچگی پانگه‌آ هستند؛ که با توجه به حضور گونه‌های مشابه و یکسانی در قاره‌هایی که در حال حاضر با فاصله‌های بسیار دور جدا از هم قرار دارند، واقعیت آن را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، فسیل‌های لیستروساروسددکمانان در آفریقای جنوبی، هند و قطب جنوب، در کنار اعضای زبان‌سرخس زمینی، یافت شده‌است که در این صورت لازم می‌شود دایرهٔ توزیع گیاه در آن بازهٔ زمانی: از دایرهٔ قطبی تا خط استوا؛ اگر قاره‌ها در موقعیت کنونی خود بوده‌اند، گسترده باشد؛ و باز به طور مشابهی، خزندهٔ آب شیرین مسوسورس تنها در آمریکای شمالی که به آفریقا چسبیده بود، مناطق محلی از سواحل برزیل و آفریقای غربی یافت می‌شود.[۱]
افزون بر این شواهد بیشتری برای پانگه‌آ در زمین‌شناسی قاره‌های مجاور موجود است، از جمله برابری و تطبیق روند زمین‌شناسی بین ساحل شرقی آمریکای جنوبی، و ساحل غربی آفریقا برقرار است. کلاهک یخی قطبی دورهٔ کربنیفر انتهای جنوبی پانگه‌آ را پوشاند. سپرده‌های یخبندانی، یا به طور خاص یخ‌نهشته‌های هم‌سن با ساختار مشابه در بسیاری از قاره‌های جداگانه که در قاره پانگه‌آ باهم بوده‌اند نیز پیدا شده‌است.[۲]
نخستین پاره‌ای که از پانگه‌آجدا شد شامل جنوبگان و استرالیا بود که پیرامون ۱۶۰ میلیون سال پیش هم‌زمان با هم، شروع به دور شدن کردند. این پارهٔ جدا شده حامل جمعیتی از کیسه‌داران بود که گونهٔ نوعی آن دوره‌است.
بقیهٔ پانگه‌آ ۵۰ میلیون سال دیگر پیوسته برجا ماند و در این دوره گروه تازه‌ای از پستانداران به نام جفت‌داران پدید آمدند. جفت داران از کیسه‌داران کارآمدتر بودند و در بیشتر مناطق جهان به کلی جای آنان را گرفتند؛ ولی نتوانستند به استرالیا برسند و به این دلیل است که آن قاره امروز هم مسکن زیای کیسه‌دار پرزاد و ولدی است.
نخستین اروپاییان در ۱۶۰۶ از استرالیا بازدید کردند. سکونت آنها از ۱۷۸۸ آغاز شد. دینگو در ۴۰۰۰-۳۵۰۰ س.پ. به استرالیا معرفی شد و در پی آن گرگ تاسمانی و شیطان تاسمانی در خاک اصلی قاره منقرض شدند.
