مریم رجوی (با نام تولد مریم قَجَر عَضُدانلو؛ زادهٔ ۱۳ آذر ۱۳۳۲)[۵] فعال سیاسی ایرانی و رئیس‌جمهور منتخب شورای ملی مقاومت ایران است.[۶][۷][۸][۹] وی به همراه همسرش، مسعود رجوی، رهبری سازمان مجاهدین خلق ایران را به عهده دارند. شورای ملی مقاومت ایران که بازوی سیاسی سازمان مجاهدین خلق و گروه‌های متحد با آن سازمان است، رجوی را به عنوان «رئیس‌جمهور منتخب مقاومت ایران برای دوران انتقال» انتخاب کرده‌است. طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای دوران بعد از براندازی جمهوری اسلامی، بیانگر دیدگاه‌ها و راهبردهای شورای ملی مقاومت برای آینده ایران است.[۱۰][۱۱][۱۲]
زندگی‌نامه
مریم قجر عضدانلو در یک خانواده متوسط در تهران زاده شد. وی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در رشته مهندسی متالورژی از دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شد.[۵][۱۳][۱۴] وی از نوجوانی فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد و به سازمان مجاهدین خلق ایران پیوست. پس از پیروزی انقلاب (۱۳۵۷) فعالیت‌های خود را با سازمان مجاهدین ادامه داد و به عنوان یکی از مسئولان بخش اجتماعی سازمان فعالیت می‌کرد.[۴]
در سال ۱۳۵۸ از سوی سازمان مجاهدین خلق ایران به عنوان یکی از کاندیداهای تهران برای اولین انتخابات مجلس معرفی شد؛[۱۵][۱۶] و در این انتخابات بیش از ۲۲۱٫۰۰۰ رای به‌دست آورد.[۱۷]
مریم رجوی در سال ۱۳۶۱ از ایران خارج شد و پس از کردستان ایران، ابتدا در آلمان و سپس در فرانسه به فعالیت خود ادامه داد.[۱۸] در اسفند ۱۳۶۳ مسعود رجوی که در آن زمان مسئول اول سازمان بود او را به عنوان همردیف مسئول اول معرفی کرد. وی از سال ۱۳۶۵ به بعد فرماندهی نظامی حملات علیه جمهوری اسلامی را بر عهده داشت و در مرداد سال ۱۳۶۷ در عملیات «فروغ جاویدان» فرمان حمله و آتش علیه نیروهای نظامی حکومت ایران را صادر کرد.
مریم رجوی در یونیفرم نظامی - ۱۳۶۷
مریم رجوی از سال ۱۳۷۲ به عنوان رئیس‌جمهور منتخب مقاومت ایران از سوی شورای ملی مقاومت انتخاب شد. بر اساس مصوبه شورای ملی مقاومت ایران، پس از براندازی حکومت جمهوری اسلامی تا راه‌اندازی مجلس مؤسسان و گزینش رئیس‌جمهور، ریاست‌جمهور موقت کشور مریم رجوی خواهد بود.[۱۹]
بازدید مریم و مسعود رجوی از رژهٔ ارتش آزادی‌بخش ملی ایران - پاییز ۱۳۷۰
مریم رجوی سال ۱۳۷۳ از عراق راهی فرانسه شد و پس از دو سال فعالیت در عرصه جهانی در سال ۱۳۷۵ به عراق (قرارگاه اشرف سابق) بازگشت.
در ۱۷ ژوئن ۲۰۰۳ برابر با ۲۷ خرداد ۱۳۸۲ شمسی طی عملیات نیروهای فرانسوی علیه پایگاه‌های مجاهدین در پاریس در یک زد و بند با حکومت ایران[۲۰][۲۱] که پس از آن افشا گردید، وی دستگیر شد و در ۳ ژوئیه ۲۰۰۳ با رای دادگاه آزاد گردید.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] روز بعد روزنامه لیبراسیون در این باره نوشت: «تز «آبسه تروریستی خطرناک» علیه سازمان مجاهدین خلق ایران و مریم رجوی با توجه به داده‌های به دست آمده، لنگ می‌زند».[۲۶]
مریم رجوی طی اطلاعیه‌ای گفت: «این پیروزی عدالت و مقاومت علیه زد و بند و شکست شیطان‌سازی و به رسمیت شناختن مشروعیت مقاومت علیه فاشیسم مذهبی است.»[۲۴]
فعالیت‌های بین‌المللی
مریم رجوی طی اقامت خود در اروپا به کشورهای مختلف اروپایی سفر کرده و با مقامات این کشورها دیدار کرده‌است. از جمله می‌توان به سفر وی در اسفند ۱۳۸۸ به فنلاند اشاره نمود.[۲۷] او همچنین در فروردین ۱۳۸۹ به دعوت گروهی از پارلمانترهای آلمان به این کشور سفر نمود.[۲۸][۲۹] از سفرهای دیگر مریم رجوی می‌توان به سفر ژوئیه ۲۰۲۳ به ایتالیا و سفر اکتبر ۲۰۲۳ به بروکسل اشاره کرد.[۳۰][۳۱]
در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۹ در گردهمایی بزرگ ایرانیان در شهر تاورنی پاریس، مریم رجوی به ایراد سخنرانی پرداخت و به دولت ایران گفت که باید «گورش را گم کند». برخی خبرگزاری‌ها تعداد شرکت کنندگان در این مراسم را تا صد هزار تن گزارش کردند.[۳۲]
وی طی سفری به ایتالیا و سخنرانی در پارلمان این کشور ضمن تأکید بر مخالفت خود با سیاست مماشات غرب، به‌خصوص اروپا، در قبال جمهوری اسلامی ایران، اظهار داشت که تنها راه حل واقعی برای ایران، تغییر دموکراتیک به‌دست مردم می‌باشد که وی از آن به‌عنوان راه حل سوم نام می‌برد.[۳۳][۳۴]
مریم رجوی در ۹ فروردین ۱۳۸۹ خطاب به اجلاس وزیران خارجه G8 خواستار تحریم فوری و همه‌جانبه رژیم حاکم بر ایران شد. وی گفت: «تحریم این رژیم قرون وسطایی اولین قدم ضروری برای ممانعت از دستیابی آن به بمب اتمی و خواست مبرم مردم ایران است که خواهان تغییر تمامیت این رژیم هستند.»[۳۵]
روز چهارشنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۴ مریم رجوی در جلسه استماع کمیته روابط خارجی کنگره آمریکا از طریق ویدئو کنفرانس به ایراد سخنرانی در مورد داعش پرداخت و با اعلام اینکه رژیم ایران منبع اصلی این پدیده شوم در منطقه و جهان است، راه‌حل نهایی آن را تغییر رژیم توسط مردم و شورای ملی مقاومت ایران دانست. رجوی دولت تهران را پدرخوانده داعش خواند.[۳۶][۳۷][۳۸] سخنرانی مریم رجوی با انتقاد دنیل بنجامین، مسئول سابق امور مبارزه با تروریسم و رابرت فورد سفیر سابق آمریکا در سوریه مواجه و آنها حاضر به حضور در کنگره در زمان ویدئو کنفرانس نشدند.[۳۹]
مریم رجوی ۱۴ آوریل ۲۰۱۷ (۲۵ فروردین ۱۳۹۶) با سناتور مک‌کین در آلبانی دیدار کرد، وی در این دیدار تأکید کرد که رژیم دینی حاکم بر ایران منبع اصلی تروریسم است.[۴۰][۴۱]
در ژوئیه ۲۰۲۱ مریم رجوی در تظاهراتی که در اعتراض به انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور ایران در برلین ترتیب داده شده بود، سخنرانی کرد و رئیسی را عامل قتل‌عام ۳۰ هزار زندانی سیاسی در سال ۱۹۸۸ خواند.[۴۲]
در ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ تام مک‌کلینتاک و چند تن دیگر از نمایندگان کنگره آمریکا، ضمن معرفی قطعنامه ۱۰۰ مجلس نمایندگان آمریکا با امضاء ۲۲۳ نماینده، از برنامه ده ماده‌ای مریم رجوی برای برقراری یک جمهوری دمکراتیک و غیرهسته‌ای و مبتنی بر جدایی دین از دولت حمایت نمودند.[۴۴][۴۵][۴۶]
بیش از صد تن از رهبران پیشین جهان در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و همتایانش در کانادا، بریتانیا و اروپا را امضا کردند و در آن حمایت خود را از طرح ۱۰ ماده‌ای مریم رجوی اعلام کردند.[۴۷] آنها تأکید کردند: «ما می‌دانیم که برای چهار دهه، ائتلاف دموکراتیک شورای مقاومت ملی ایران (NCRI) پیوسته و خستگی‌ناپذیر برای تغییر دموکراتیک مبارزه کرده‌است.»[۴۸][۴۹]
در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۳ شش تن از رهبران پیشین جهان به مریم رجوی در پاریس پیوستند تا حمایت خود را از حق مردم ایران برای ایجاد یک جمهوری دموکراتیک اعلام کنند، آنها همچنین از طرح ده‌ماده‌ای مریم رجوی حمایت کردند.[۵۰]
مریم رجوی در ژوئیه ۲۰۲۳ به ایتالیا رفت. وی در این سفر با ده‌ها نماینده پارلمان و سنای ایتالیا دیدار داشت.[۳۰] وی روز ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۳ در جلسه غیرعلنی کمیته روابط خارجی ایتالیا سخنرانی کرد، اکثریت پارلمان ایتالیا از برنامه ۱۰ ماده‌ای مریم رجوی برای ایران پس از حکومت خامنه‌ای اعلام حمایت کردند، طرح وی شامل یک ایران مدرن و غیرهسته‌ای با حکومتی مبتنی بر جدایی دین از دولت و تضمین حقوق بشر برای زنان، غیرمسلمانان و سایر اقلیت‌ها می‌باشد. با حمایت ایتالیا، این طرح از حمایت و امضاء بیش از ۳۶۰۰ قانونگذار از حدود ۴۰ کشور،[۵۱] ۱۲۰ رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر سابق در سراسر جهان و ۷۰ برنده جایزه نوبل برخوردار شده‌است.[۳۱]
در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۴ ده‌ها هزار ایرانی در تظاهراتی در برلین، از نقشه راه مریم رجوی برای جمهوری دموکراتیک حمایت کردند. علاوه بر آن ۴۰۰۰ قانونگذار از ۵۰ کشور، از جمله ۳۴ اکثریت پارلمانی و همچنین ۱۳۷ رئیس سابق دولت یا وزیران، سفرا، سران سازمان‌های بین‌المللی به حمایت از طرح ۱۰ ماده‌ای مریم رجوی، حمایت از کانون‌های شورشی مجاهدین خلق و قرار گرفتن سپاه پاسداران در لیست سیاه پیوستند.[۵۲][۵۳]
انتقال مجاهدین
با شدت گرفتن عملیات علیه مجاهدین در عراق و کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از ساکنین قرارگاه اشرف (که اکنون تخلیه شده)،[۵۴][۵۵] همچنین در پی موشک‌پرانی و خمپاره‌زنی‌های پیاپی به کمپ لیبرتی در سال ۱۳۹۴ ضرورت خروج مجاهدین از عراق بیش از پیش مطرح شد و مریم رجوی در یک کارزار بین‌المللی، ترتیبات انتقال را پیش برد و مجاهدین به اروپا منتقل شدند.[۵۶][۵۷][۵۸][۵۹]
دیدگاه‌ها
طرح ایران فردا
مریم رجوی با طرح ۱۰ ماده‌ای (طرح ایران فردا) دیدگاه‌ها و راهبردهای شورای ملی مقاومت و مقاومت ایران برای ایران آزاد فردا را ارائه کرده‌است.[۱۱]
در طرح ۱۰ ماده‌ای، رجوی تعهد خود را به اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین‌المللی اعلام کرده‌است. وی همچنین خواستار لغو مجازات اعدام، ایجاد یک نظام حقوقی مدرن و استقلال قضائیه و همزیستی مسالمت آمیز، روابط با همه کشورها و احترام به منشور سازمان ملل متحد است. پایان دادن به ساخت سلاح‌های هسته‌ای از دیگر مواد این طرح است.[۶۰]
مریم رجوی مخالف حجاب اجباری است، و در سخنرانی‌های مختلف خود برای لغو حجاب اجباری فراخوان داده‌است.[۶۱] وی به نقش فعال زنان در جامعه در تمامی زمینه‌ها و برابری زنان با مردان معتقد است،[۱۲] و در سخنرانی‌های مختلف خود از جمله سخنرانی ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ (۴ اسفند ۱۳۸۸) در پارلمان اروپا دیدگاه‌ها و نظرات خود را در این زمینه ایراد کرده‌است.[۶۲]
در ژوئن ۲۰۲۰، اکثریت اعضای مجلس نمایندگان ایالات متحده در «قطعنامه دو حزبی» از مریم رجوی، شورای ملی مقاومت ایران و یک «ایران سکولار و دموکراتیک» حمایت کرده و «تروریسم دولتی ایران» را محکوم کردند. در این قطعنامه ۲۲۱ قانونگذار، ضمن حمایت از طرح ۱۰ ماده‌ای رجوی خواستار جلوگیری از «فعالیت‌های مخرب نمایندگی‌های دیپلماتیک رژیم ایران» شدند.[۶۳][۶۴]
سایر دیدگاه‌ها
مریم رجوی معتقد است که «خلاصی از خطر اتمی و تروریسم حکومت ایران در خلاصی از تمامیت آن است.» و «تغییر دموکراتیک و پایان فاشیسم دینی» در ایران «لازمه صلح و دموکراسی و امنیت و ثبات در منطقه است.»[۶۵]
مریم رجوی خواستار تحریم دولت جمهوری اسلامی و قطع روابط تجاری و دیپلماتیک کشورها با این دولت است.[۶۶]
مریم رجوی به‌دنبال موج دستگیری‌های اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران با اشاره به خطر شکنجه و اعدام بازداشت‌شدگان از سازمان ملل خواست به‌فوریت هیئت‌های تحقیق و حقیقت‌یاب را به ایران اعزام کند. وی تصریح کرد که رهبران حکومت ایران به‌خاطر ارتکاب جنایت علیه بشریت باید در برابر عدالت قرار گیرند.[۶۷]
بعد از ظهور داعش به عنوان یک نیروی شبه‌نظامی در عراق و سوریه، مریم رجوی، روحانیون حاکم بر ایران را از مؤسسان داعش نامید که بدین وسیله، اقدام به از بین بردن اهل تسنن عراق می‌نمایند.[۶۸]
بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌ها
مریم رجوی، پس از مرگ رئیسی گفت: این یک ضربه راهبردی تاریخی و جبران‌ناپذیر به رهبر آخوندها، علی خامنه‌ای و کل رژیم که به دلیل اعدام‌ها و قتل‌عام‌هایش بدنام است، می‌باشد. این یک سلسله پیامدها و بحران‌ها را در درون استبداد مذهبی ایجاد خواهد کرد. این امر جوانان شورشی را به اقدام کردن برمی‌انگیزد. نفرین مادران و عدالت‌خواهان اعدام‌شدگان همراه با لعنت خدا و خلق، بدرقه ابراهیم رئیسی، عامل بدنام کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ است.[۶۹][۷۰][۷۱][۷۲][۷۳]
مریم رجوی در آبان ۱۴۰۳ بدنبال افزاش اعدام‌ها توسط حکومت ایران، خواستار مداخله فوری بین‌المللی برای نجات جان افراد زیر اعدام شده و تأکید کرده است که تمامی روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران مشروط به توقف اعدام‌ها باشد.[۷۴]
بدنبال صدور احکام اعدام ۵ آذر ۱۴۰۳ حکومت ایران برای شش زندانی سیاسی هوادار سازمان مجاهدین خلق ایران، مریم رجوی، گفت: «علی خامنه‌ای که به شدت تضعیف شده و در گوشه و کنار قرار گرفته، بیهوده به دنبال حفظ رژیم خود از طریق موجی از اعدام‌ها است.»[۷۵]
مریم رجوی پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ اظهار داشت: «انتخابات ساختگی دیکتاتوری مذهبی با تحریم گسترده ۸۸ درصد از واجدین شرایط رای دادن مواجه شد. این تحریم عزم ملت ایران و مقاومت ایران برای سرنگونی رژیم آخوندی و آزادی ایران را برجسته می‌کند.»[۷۶][۷۷]
بدنبال سرنگونی بشار اسد، مریم رجوی سقوط بشار اسد را به ملت سوریه به ویژه جوانان انقلابی، زندانیان سیاسی و خانواده صدها هزار جان‌باخته انقلاب سوریه تبریک گفت و اظهار امیدواری کرد که «این پیروزی تاریخی سرآغاز دموکراسی، آزادی، رفاه و پیشرفت برای مردم برادر سوریه باشد.» وی افزود: «زمان سرنگونی رژیم آخوندها فرا رسیده است. عمق استراتژیک دیکتاتوری مذهبی در ایران اکنون فروپاشیده است و باید از همه کشورهای منطقه اخراج شود. رفع سلطه ولایت فقیه در عراق و کشورهای منطقه از خواسته‌های دیرینه مقاومت ایران بوده است. این مقدمه رهایی مردم ایران از شر فاشیسم مذهبی است.[۷۸][۷۹]
خانواده
مریم رجوی در یک خانواده مسلمان غیر سنتی متولد شد. برادرش (محمود) از اعضای قدیمی سازمان مجاهدین است و در زمان شاه زندانی سیاسی بود. خواهر بزرگتر وی (نرگس) که سال ۱۳۵۰ به سازمان پیوسته بود، در درگیری با ساواک کشته شد، خواهر دیگر وی (معصومه) دانشجوی مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت تهران در سال ۱۳۶۱ توسط جمهوری اسلامی دستگیر و در حالی که باردار بود، اعدام شد.[۴][۱۴][۸۰][۸۱][۸۲] مریم در سال ۱۳۵۸ با مهدی ابریشمچی از مسئولان رده بالای سازمان مجاهدین ازدواج کرد،[۸۳] در سال ۱۳۶۳ مسعود رجوی «انقلاب ایدئولوژیک» در سازمان مجاهدین خلق را اعلام کرد[۸۴][۸۵] و مریم را به عنوان رهبر مشترک سازمان معرفی نمود.[۸۶][۸۷] مجاهدین از مسعود و مریم خواستند با یکدیگر ازدواج کنند تا «این انقلاب ایدئولوژیک را تقویت کنند» بدین ترتیب وی از مهدی ابریشمچی طلاق گرفت و با مسعود رجوی ازدواج کرد.[۸۶][۸۸] مراسم رسمی ازدواج در ۲۹ خرداد ۱۳۶۴ در دفتر شورای ملی مقاومت در اُوِر سور آواز فرانسه برگزار شد و از آن پس نیز نام مریم قجر به نام مریم رجوی تغییر یافت.[۸۹] مریم رجوی از همسر سابقش ابریشمچی یک دختر دارد که نامش اشرف است.[۴]
مصاحبه مجله ال اسپانیول با مریم رجوی: رژیم ایران در بن‌بست است؛ تنها با سرکوب، خود را حفظ کرده‌است - ۱۹ بهمن ۱۳۹۸[۱۰۰][۱۰۱]
مصاحبه روزنامه الیوم السابع مصر با مریم رجوی[۱۰۲][۱۰۳]
طرح ترور در گردهمایی ۲۰۱۸
در سال ۲۰۱۸، اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی مقیم وین، در پرونده‌ای که توجهات زیادی را به خود جلب کرد برای طراحی یک عملیات تروریستی علیه اجتماع ایرانیان به رهبری مریم رجوی، دستگیر شد. وی سپس محاکمه و به ۲۰ سال زندان محکوم شد. در این گردهمایی غیرنظامیان و افراد برجسته‌ای از کشورهای غربی که قرار بود سخنرانی کنند (از جمله رودی جولیانی، استیون هارپر و بیل ریچاردسون) نیز حضور داشتند.[۱۰۴][۱۰۵]
اتهام
در تیر ماه سال ۱۳۸۹ دادگاهی در عراق حکم بازداشت مسعود و مریم رجوی و ۳۹ تن از اعضای سازمان مجاهدین خلق را به اتهام جنایت علیه بشریت صادر کرد.[۱۰۶] به ادعای دادگاه وجود شواهدی مبنی بر همکاری مسعود و مریم رجوی و سازمان مجاهدین خلق با صدام حسین در سرکوب شیعیان و مردم کردستان دلیل صدور حکم بوده‌است.[۱۰۷][۱۰۸]
رد اتهام
به‌دنبال انتشار این خبر، سازمان مجاهدین خلق ایران اعلام کرد که این دادگاه عراقی تحت فشار دولت این کشور به ریاست نوری المالکی و در نزدیکی با حکومت جمهوری اسلامی ایران چنین حکمی را صادر کرده‌است.[۱۰۸] خبرگزاری رویترز از قول یکی از سخنگویان سازمان مجاهدین خلق «تصمیم دادگاه عراقی را تصمیمی سیاسی و آخرین هدیه دولت نوری المالکی به دولت ایران» توصیف کرد.[۱۰۸] به گزارش مجله تایم، مجاهدین خلق هرگونه کمک در سرکوب کردها و شیعیان را رد کرده است.[۱۰۹]
جنجال‌ها
در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۸۶ پیام تبریکی در قالب یک آگهی خیرمقدم خانوادگی در کنار عکسی سیاه و سفید و قدیمی از مریم رجوی در روزنامه همشهری منتشر شد.[۱۱۰][۱۱۱]
پس از آزادی مریم رجوی در فرانسه، روزنامه اقتصادی آسیا اقدام به درج عکسی از وی در صفحه اول نمود که منجر به لغو امتیاز و زندانی شدن مدیر روزنامه به این اتهام و اتهاماتی دیگر گردید. این در حالی بود که همان عکس در اخبار انگلیسیشبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی به نمایش درآمده بود.[۱۱۲][۱۱۳][۱۱۴]
در مهر ماه ۱۳۹۵ انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف ایران در هفتمین دوره جشن دانش‌آموختگان این دانشگاه، کتاب معرفی فارغ‌التحصیلان این دوره را منتشر کرد که عکس مریم رجوی هم با عنوان «مریم قجر عضدانلو، ساکن فرانسه» در میان فارغ التحصیلان این دانشگاه منتشر شد. این اقدام واکنش‌هایی را از جانب نمایندگان مجلس و مقامات حکومت ایران بدنبال داشت و منجر به تعطیلی انجمن فارغ‌التحصیلان این دانشگاه و جمع‌آوری همه نشریات شد.[۱۳][۱۱۵][۱۱۶]
نامزدی در انتخابات
پوستر رجوی در انتخابات ۱۳۵۸
مریم رجوی در انتخابات مجلس شورای ملی (۱۳۵۸)، از سوی شورای مرکزی کاندیداهای انقلابی و ترقی خواه به عنوان یکی از کاندیداهای تهران معرفی شد.[۱۵][۱۶]
↑«Maryam Rajavi». U.S. Foundation for Liberty (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۲۴.
↑"Maryam". Maryam-rajavi.com. Archived from the original on 25 October 2011. Retrieved 7 November 2013.
↑ ۳٫۰۳٫۱Connie Bruck (2006). "Exiles: How Iran's expatriates are gaming the nuclear threat". The New Yorker. F-R Publishing Corporation. 82 (1–11): 54–55. This transition was epitomized by Rajavi's involvement, in 1985, with Maryam Azodanlu. Maryam was already married, to Mehdi Abrishamchi, one of Rajavi's close associates. Rajavi overcame that fact by making the romance a matter of revolutionary necessity. First, he said that he was making Maryam his co-leader-and that it would transform thinking about the role of women throughout the Muslim world. Then, about a month later, it was announced that Maryam was divorced from Abrishamchi and that the two co-leaders would marry, in order to further the "ideological revolution."
↑"اسامی نامزدهای تهران که بیش از ۱۰ هزار رأی آوردهاند" [Names of Tehran candidates who gained more than 10,000 votes], Kayhan (به فارسی), no. 10964, p. 3, 5 April 1980 [16 Farvardin 1359], 15m4471, archived from the original on 29 April 2019, retrieved 20 January 2020 – via The University of Manchester Library
.png)
