ماردین (کردی: Mêrdîn) مرکز استان ماردین در جنوب شرقی ترکیه است. عمده ساکنین شهر را کردها و عرب‌ها تشکیل می‌دهند و جوامع قابل توجهی از مسیحیان سریانی (آشوری ها) نیز در این شهر سکونت دارند.[۱][۲][۳][۴] در شهر ماردین منسوبان دین‌های مختلف از جمله مسلمان، ایزدی، سُریانی، ارمنی، کلدانی، یهودی و نسطوری وجود دارد که سُریانی، ارمنی، کلدانی و نسطوری شاخه‌های دین مسیحیت هستند. بیشتر مسلمانان هم اعم از کُرد، تُرک و عرب بر فقه حنفی هستند.[۵]
به نوشته ایرج افشار در مقدمه کتاب نوادر التبادر لتحفه البهادر، نام این شهر، در کتاب معجم البلدان، قوچ‌حصار نیز گفته شده‌است. ماردین بیش از سه سده مرکز فرمانروایی دسته‌ای از امیران تُرک سلجوقی به‌نام آل‌ارتق یا آرتوکلو (۱۴۰۸_۱۱۰۴ م) بوده‌است و جهانگیرشاه آق‌قویونلو برادر اوزون حسن هم به‌مدت ۲۳ سال (۱۴۶۹_۱۴۴۶ م) در این شهر حکومت کرده‌است.
تقریباً نیمهٔ راه راس‌العین و نصیبین، و در شمال آنها، دژ جنگی بزرگ ماردین واقع بود. در سده چهارم هجری قمری دژ ماردین《باز》نام داشت و پناهگاه امرای عرب حَمدانی بود. این دژ در قلهٔ کوهی جای داشت و در سمت جنوبی آن آبادی بزرگی ایجاد شده بود که در سده ششم هجری قمری بسیار آباد و پرجمعیت شد. این آبادی بازارهای زیاد و کاروانسراها و مدرسه و رباط داشت. خانه‌هایش چون پلکانی بالای یکدیگر ساخته شده و هریک از خانه‌ها بر خانهٔ پایین‌تر مشرف بود و مانعی در برابر بام‌ها وجود نداشت. ابن بطوطه که در سده هشتم هجری قمری ماردین را دیده‌است گوید شهری بزرگ است و پارچه‌های پشمین در آنجا بسیار می‌بافند. در آن زمان دژ ماردین همانند دژ حلب به《قلعه‌الشهباء》و نیز به قلعه کوه معروف بود.[۶]
شهرستانها
در استان ماردین ۱۰ شهرستان وجود دارد و اسم آنها «مرکز (ماردین)، عمرلی، قزل‌تپه، نصیبین، میدیات، مازیداغی، دریک، دارگچیت، صاوور و یشیلّی» است. شهر قزل‌تپه بزرگترین شهر استان ماردین است که اکثراً كُرد هستند.[۷]
جمعیت
جمعیت استان ماردین ۸۰۹٬۷۱۹ نفر (برآورد سال ۳۱ اوت ۲۰۱۷) است.[۸]
نام‌شناسی
به نظر پژوهشگران معاصر کلمه ماردین مربوط به قومی جنگنده به نام مارده‌ها است و این قوم به دست اردشیر ساسانی در سال ۲۴۰–۲۲۶ م در این مکان جای گرفته‌اند. نظر دیگر این است که اسم واقعی ماردین که بین مردم عرب و کرد به شکل میردین گفته می‌شود و معنی‌اش هم «قلعه‌ها» است. این اسم ممکن است مربوط به جغرافیای این شهر باشد که در این شهر برای دفاع به شکل طبیعی وجود دارد. نظریه دیگری که در جهت با نظریه فوق است، این است که ماردین واژه ای سُریانی و به معنی قلعه و برج و بارو (کلات) است. به‌رغم این‌که برای تجارت و امور نظامی خیلی مهم بوده اما نام این شهر در منابع عهد باستان دیده نمی‌شود و نصیبین مهم‌تر بوده‌است. اسم ماردین را نخستین بار در سده چهارم پس از میلاد می‌بینیم که همراه با نصیبین و اورفه از مراکز مهم سُریانی‌ها بوده‌است. شهر ماردین تا پایان سده پانزدهم به خاطر مکان سوق الجیشی بیشتر برای امور نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.[۹]
غذاها
مشهورترین غذای ماردین مومبار است که غذائی سنتی است.
منابع
↑«ماردین». خلبان گشت رستاک قرن. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۱۵.
↑Gűc-Işik, Ayşe (April 6, 2013). The intercultural engagement in Mardin: Religion, culture and identity (Thesis). ACU Research Bank. doi:10.4226/66/5A9752403BAA3. S2CID152037258.
↑Leisse, Olaf (2017). Religious Minorities in Turkey: Alevi, Armenians, and Syriacs and the Struggle to Desecuritize Religious Freedom. Springer. p. 169. ISBN9781137270269.
.svg){kind=small}
