قزلباش‌های افغانستان

قزلباش‌های افغانستان

پرتره مردان قزلباش افغان
زبان‌ها
فارسی دری
دین
شیعه دوازده‌امامی
قومیت‌های وابسته
سایر مردمان ترک به‌ویژه ترک‌ها و آذربایجانی‌ها

قزلباش‌های افغانستان (ترکی: افغانیستان قزلباشلاری) یک گروه قومی در افغانستان هستند. قزلباش‌های افغان از نوادگان قزلباش‌ها هستند که گروهی شبه‌نظامی بودند. قزلباش‌های افغانستان از طایفه‌های ترک‌ها، کردها و لرها تشکیل شده بودند.^{[۱][۲][۳][۴]} زبان مادری آنها فارسی دری است.^[۵][۶][۷] از شیعه دوازده‌امامی پیروی می‌کنند.^[۶]

ساختار

قزلباش‌ها کنفدراسیونی متشکل از طایفه ترک و غیر ترک آن (شاملو، روملو، کُردها، لرها، تات‌ها) بودند که پارچه‌های قرمز بر سر می‌پوشیدند و نام قزلباش به معنای «سر سرخ» را به خود اختصاص دادند.^[۸][۹]

قزلباش‌های افغان به طوایف مختلف تعلق دارند: افشار، جوانشیر، مرادخان، کورد، لر، تات ^[۸] و همچنین بیات، شاهسون، انصارلو، و شاه‌آقا.^[۶] جوانشیرها اصالتاً شوشی هستند و بخش عمده‌ای از قزلباش‌های افغان را تشکیل می‌دهند.^[۸] محله افشاری بالا در کابل روستاهای نهاقچی و تپه بین کابل و هرات، با افشارها پیوند دارند. روستاهای آبشار و آبشارا در اطراف هرات نیز با افشارها مرتبط است.^[۱۰] قزلباش‌ها در محله چنداول کابل تعداد زیادی دارند که با هزاره‌ها زندگی می‌کنند. در منابع اواخر قرن نوزدهم ذکر شده است که قزلباش ها در کابل، هرات، قندهار و ترکستان افغانستان پراکنده اند.^[۱۱]

در سال ۱۸۸۵ گزارش شد که آنها زبان ترکی خود را حفظ کرده و همچنین به فارسی دو زبانه بودند.^[۸]

تاریخ

عده‌ای قزلباش از سپاهیان به‌جا مانده از صفوی‌ها و افشاری‌ها فرود می‌آیند.^{[۱۲][۱۳][۱۴]} دیگران در زمان سلطنت درانی به این کشور آمدند.^[۱۵][۱۶] قزلباش افغانستان در طول تاریخ نقش‌های مهم بسیاری در حکومت داشتند.^[۱۷]

سر مانتستوارت الفینستون، قزلباش‌های افغان در کابل را در اوایل قرن نوزدهم به‌عنوان "مستعمره ترک‌ها" توصیف کرد که "فارسی و در میان خود ترکی" صحبت می‌کردند.^[۱۸] آنها همچنین به‌عنوان "در واقع ترک‌های فارسی‌ساز" توصیف شدند.^[۱۹]

نقش‌های بزرگ و قدرتمند قزلباش‌ها در حکومت افغانستان باعث نارضایتی پشتون‌ها شد و پس از اینکه قزلباش‌ها در جریان جنگ اول انگلیس و افغانستان در کنار انگلیسی‌ها قرار گرفتند، این وضعیت بدتر شد.^[۲۰]

در میان خادمان و نگهبانان شخصی سلطنت، قزلباش‌ها غالب بودند.^[۲۱] سیاح انگلیسی الکساندر بایورز خاطرنشان کرد که قزلباش‌ها محافظ شخصی پادشاهان و یکی از نیروهای پیشرو دولت بودند.^[۲۲]

گانکوفسکی از حضور نزدیکان نادرشاه و نوابان سابق آواده از هند در بالاترین مناصب امپراتوری درانی یاد کرد. نواب‌های آوا از نوادگان قراقویونلوها و خویشاوندان قزلباش‌ها بودند.^[۲۳][۲۴] برادران کوچکتر و فرزندان مقامات قزلباش اساس دادگاه حاکم هرات را تشکیل دادند.^[۲۵]

نظام لاهور در سال ۱۷۵۷ قبل از شاه شدن تیمورشاه درانی منصوب شد. در آن زمان ارتش او را مسلمانان محلی لاهوری و نیز قزلباش تشکیل می‌دادند.^[۲۶]

قزلباش‌ها در یک مقطع زمانی ثروتمندترین، تحصیلکرده‌ترین و قدرتمندترین افراد کابل به شمار می‌رفتند. آنها اساس واحدهای سواره‌نظام و نیروهای توپخانه را تشکیل دادند. آنها همچنین در برخی از واحدهای سواره‌نظام نامنظم هندی یافت شدند. در میان آنها بازرگانان، کسانی که به تجارت خرد مشغول بودند، پزشکان، منشی‌ها و سایر مقامات بودند.^[۲۷]

در اوایل سال ۱۸۵۷ قزلباش‌ها توانستند قدرت خود را حفظ کنند و در راس یک جناح بزرگ در حکومت کابل قرار گرفتند.^[۲۸] به گفته سرگرد هستینگز، در نیمه دوم قرن نوزدهم، نفوذ و قدرت قزلباش‌ها همچنان قوی بود، اما نسبت به دوره قبل کاهش یافت.^[۲۹]

بعداً قزلباش‌ها که شیعه بودند، مورد رعب و ستم عبدالرحمن‌خان قرار گرفتند که آنها و هزاره‌ها را «دشمن دولت» اعلام کرد. خیلی بعد، قزلباش‌های افغان نیز قربانی حملات طالبان خواهند شد. قزلباش‌ها بیشتر قدرت خود را در زمان حکومت عبدالرحمن خان از دست دادند و بقیه را در دوره طالبان از دست دادند. با این حال، هنوز امکان یافتن قزلباش در مناصب عالی در دوران جمهوری اسلامی افغانستان که پس از سرنگونی طالبان در سال ۲۰۰۱ رخ داد، وجود داشت.^[۳۰]

منابع

1. بلوک باشی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹ ، ص ۵۵۱.
2. Terry Glavin. Come from the Shadows: The Long and Lonely Struggle for Peace in Afghanistan. — Douglas & McIntyre, 2011. — С. 62
3. Afghanistan Foreign Policy and Government Guide. — С. 172.
4. Конституции государств Азии: в 3 т.. — Институт законодательства и сравнительного правоведения при Правительстве РФ: Норма, 2010. — Т. 2: Средняя Азия и Индостан. — С. 17. ISBN 978-5-91768-124-5, 978-5-91768-126-9.
5. "КЫЗЫЛБА́ШИ". BigEnc.Ru. Archived from the original on 2017-11-07. Retrieved 2017-11-01.
6. "Qizilbash in Afghanistan". Joshua Project (به انگلیسی). Archived from the original on 2014-09-16. Retrieved 2017-11-01.
7. Rəsmi dövlət dilindən biri olması ilə əlaqədar bu dildən istifadə edirlər.
8. Edward Balfour. Cyclopædia of India and of Eastern and Southern Asia, Commercial, Industrial and Scientific: Products of the Mineral, Vegetable and Animal Kingdoms, Useful Arts and Manufactures. — Vol.II, Third Edition. — 1885. — С. 190.
9. "Afghanistan, Ethnic Groups". Archived from the original on 2016-10-09. Retrieved 2018-06-07.
10. Adnan Menderes Kaya. Avsar Turkmenleri. — 2004. — С. 242.
11. Howard Hensman. The Afghan War, 1879-1880. — С. 408
12. Dupree, Louis (1980). U.S. Library of Congress, Country Studies: Afghanistan. Oxford University Press. pp. 331–332.
13. 5. The Rise of Afghanistan, page 124 // Afghanistan: A Military History from Alexander the Great to the War Against the Taliban. Author: Stephen Tanner. First published in 2002 by Da Capo Press; (revised edition) reprinted in 2009. Philadelphia: Da Capo Press, 2009, 375 pages. شابک ‎۹۷۸۰۳۰۶۸۱۸۲۶۴

    «

    The Qizilbash, or "Red Heads," were Turkic warriors-turned-Persian who had arrived in Afghanistan in numbers after Nadir Shah's and other Persian debacles.

    »

14. The Dictionary. — N. — Nadir Shah Afshar, page 305 – 306. // Historical Dictionary of Afghanistan. Fourth edition. Author: Ludwig W. Adamec. Lanham: Scarecrow Press, 2012, XCV+569 pages. شابک ‎۹۷۸۰۸۱۰۸۷۸۱۵۰

    «

    Some of Nadir's Qizilbash soldiers settled in Afghanistan where their descendants had successful careers in the army (until the end of Dost Muhammad's rule), government, the trades, and crafts.

    »

15. Noelle-Karimi, Christine (1995). The Interaction Between State and Tribe in Nineteenth-century Afghanistan: The Reign of Amir Dost Muhammad Khan (1826-1863) (به انگلیسی). University of California, Berkeley.
16. Noelle, Christine (2012-06-25). State and Tribe in Nineteenth-Century Afghanistan: The Reign of Amir Dost Muhammad Khan (1826-1863) (به انگلیسی). Routledge. ISBN 978-1-136-60317-4. According to Husaini, the "gholam Khana" furnished 15,000 out of Shah Zaman's total cavalry of 100,000 and consisted mostly of Qizilbash. Burnes reports that the Qizilbash retained a great degree of their autonomous organization and only pledged direct allegiance to their individual khans, who were in turn answerable to the king. This statement is borne out by the fact that the command of the entire bodyguard rested with the Qizilbash leader Mahmud Khan Bayat during 'Timur Shah's time. Up to Shah Zaman's reign the Khorasani contingents were listed according to tribal allegiance.
17. Social Structure. — Ethnic Groups, page 104. // Afghanistan: A Country Study. Editors: Richard F. Nyrop, Donald M. Seekins. Baton Rouge: Claitor's Law Books and Publishing Division, 2001, 226 pages. شابک ‎۹۷۸۱۵۷۹۸۰۷۴۴۳

    «

    In 1996, approximately 40 percent of Afghans were Pashtun, 11.4 of whom are of the Durrani tribal group and 13.8 percent of the Ghilzai group. Tajiks make up the second-largest ethnic group with 25.3 percent of the population, followed by Hazaras, 18 percent; Uzbeks, 6.3 percent; Turkmen, 2.5 percent; Qizilbash, 1.0; 6.9 percent other. The usual caveat regarding statistics is particularly appropriate here.

    »

18. Mountstuart Elphinstone, An Account of the Kingdom of Caubul, pp. 320–321
19. Henry Yule, "Hobson-Jobson", London, 1886, p. 380
20. U.S. Library of Congress, "Afghanistan: The society and its environment", index s.v. Qizilbash, (Link)
21. Mountstuart Elphinstone. Vol.II // An Account of the Kingdom of Caubul, and Its Dependencies in Persia, Tartary, and India. — 1839. — С. 325.
22. Alexander Burnes. Volume I // Travels into Bukhara. — С. 156-157.
23. Ю. В. Ганковский. Дурранийская империя. Очерки административной и военной системы. — М.: Издательство восточной литературы, 1958. — С. 51—55. — 173 с.
24. "AVADH". Archived from the original on 2017-05-17. Retrieved 2018-06-07.
25. Ю. В. Ганковский. Дурранийская империя. Очерки административной и военной системы. — М.: Издательство восточной литературы, 1958. — С. 78. — 173 с.
26. Ю. В. Ганковский. Дурранийская империя. Очерки административной и военной системы. — М.: Издательство восточной литературы, 1958. — С. 132. — 173 с.
27. Edward Balfour. Cyclopædia of India and of Eastern and Southern Asia, Commercial, Industrial and Scientific: Products of the Mineral, Vegetable and Animal Kingdoms, Useful Arts and Manufactures. — Vol.II, Third Edition. — 1885. — С. 190.
28. Journal of a political mission to Afghanistan in 1857. — С. 16-17.
29. Howard Hensman. The Afghan War, 1879-1880. — С. 408
30. Terry Glavin. Come from the Shadows: The Long and Lonely Struggle for Peace in Afghanistan. — С. 62.