عقب‌نشینی ۱۸۴۲ از کابل

کشتار ارتش الفینستون
بخشی از جنگ اول افغان و انگلیس، 1839–1842
تصویرگری از آخرین ایستادگی بازماندگان ارتش پیاده 44ام علیاحضرت در گندمک در سال ۱۸۹۹
تاریخ 6-13 ژانویه 1842 موقعیت جاده کابل جلال‌آباد، نزدیک گندمک، افغانستان نتایج پیروزی افغانان
طرف‌های درگیر
امارت افغانستان	کمپانی هند شرقی بریتانیا
فرماندهان و رهبران
محمد اکبرخان	ویلیام الفینستون (اسیر)
قوا
نامشخص ولی یک منبع گفته تا ۳۰٬۰۰۰[۱]	۴۵۰۰ سرباز معمولی (۷۰۰ انگلیسی و ۳۸۰۰ هندی)[۲][۳] و تقریباً ۱۴۰۰۰ غیرنظامی (کارگران، اعضای خانواده و پیروان اردوگاه)[۲]
تلفات و خسارات
ناشناخته	~ حدود ۱۶٬۵۰۰ سرباز و غیرنظامی کشته، مفقود یا اسیر شده‌اند

عقب‌نشینی ۱۸۴۲ انگلیسی ها از کابل (یا کشتار ارتش الفینستون) در طول جنگ اول افغان و انگلیس صورت گرفت. در آغاز درگیری، نیروهای بریتانیایی و کمپانی هند شرقی نیروهای امیر افغان دوست‌محمدخان را شکست داده و در سال ۱۸۳۹ کابل را اشغال کردند و شاه شجاع درانی، فرمانروای سابق را به عنوان امیر بازگرداندند. با این حال وخامت اوضاع موقعیت آنها را بیش از پیش متزلزل کرد، تا اینکه قیامی در کابل فرمانده وقت، سرلشکر سر ویلیام الفینستون را مجبور کرد پادگان را عقب بکشد. ^[۴]

بدین منظور او با وزیر اکبرخان، یکی از پسران دوست محمد بارکزی، توافق کرد و بر اساس آن ارتشش به پادگان بریتانیا در جلال‌آباد، بیش از ۹۰ مایل (۱۴۰ کیلومتر) دورتر عقب نشست. با شروع حرکت ارتش و وابستگان متعدد و غیرنظامی آن، آنان مورد حمله افراد قبایلی افغان قرار گرفتند. بسیاری از ستون‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض سرمازدگی یا گرسنگی جان باختند یا در طول جنگ کشته شدند. ^[۴]

افغانها حملات متعددی را علیه این ستون که به کندی در برف‌های زمستانی هندوکش جلو می‌رفت آغاز کردند. در مجموع ارتش بریتانیا ۴۵۰۰ سرباز و ۱۲۰۰۰ غیرنظامی از دست داد: غیرنظامیان شامل خانواده سربازان هندی و انگلیسی، به علاوه کارگران، خدمتکاران و دیگر غیرنظامیان هندی بودند. آخرین توقف درست در بیرون از روستایی به نام گندمک در ۱۳ ژانویه انجام شد.^[۵]

از میان بیش از ۱۶۰۰۰ نفر در ستون تحت فرماندهی الفینستون، تنها یک اروپایی (دستیار جراح ویلیام برایدن) و چند سپاه هندی به جلال‌آباد رسیدند. بعداً بیش از صد زندانی انگلیسی و گروگان غیرنظامی آزاد شدند. ^[۶] حدود ۲۰۰۰ هندی، که بسیاری از آنها در اثر سرمازدگی دچار معلولیت شده بودند، زنده ماندند و با گدایی یا به بردگی فروخته شدن کابل بازگشتند و جان به در بردند. برخی از آنها حداقل پس از حمله چند ماه بعد بریتانیا به کابل به هند بازگشتند، اما برخی دیگر در افغانستان باقی ماندند. ^[۶]

در سال ۲۰۱۳، نویسنده ای در اکونومیست این عقب‌نشینی را «بدترین فاجعه نظامی بریتانیا پیش از سقوط سنگاپور دقیقاً یک قرن بعد» نامید.^[۷]

تصویری از آرتور دیوید مک کورمیک در سال ۱۹۰۹ که نیروهای انگلیسی را در حال تلاش برای جنگ و پیشروی در گردنه نشان می‌دهد.

بیشه و دره جوگدولوک که ارتش الفینستون آخرین ایستادگی خود را در عقب‌نشینی فاجعه بار انجام داد. ژانویه ۱۸۴۲. همان‌طور که توسط جیمز رتری در نقطه ترسیم شده‌است.

بقایای ارتش توسط الیزابت باتلر که ورود جراح ویلیام بریدون به جلال‌آباد را در ۱۳ ژانویه ۱۸۴۲ به تصویر می‌کشد.

یادداشت

1. First Afghan War - Battle of Kabul and Retreat to Gandamak
2. Dalrymple 2013, p. 355.
3. Wilkinson-Latham, Robert (1977). North-West Frontier 1837-1947. pp. 10–11. ISBN 0-85045-275-9.
4. Colley 2010.
5. William Dalrymple (May 8, 2010). "The Ghosts of Gandamak". The New York Times. Retrieved 2010-05-09.
6. Dalrymple 2013.
7. "The first Anglo-Afghan war: Lessons unlearned". The Economist. 26 January 2013. Retrieved 20 February 2013.

منابع

• •  Arbuthnot, Alexander John (1886). "Brydon, William" . In Leslie Stephen (ed.). Dictionary of National Biography. Vol. 7. London: Smith, Elder & Co. p. 166.
  • Colley, Linda (2010) [1st pub. 2007 راندوم هاوس]. Captives - Britain, Empire and the World 1600–1850. Random House. ISBN 978-0-7126-6528-5. OCLC 1004570815.
  • Dalrymple, William (2013). Return of a King; the Battle for Afghanistan. London: Bloomsbury. ISBN 978-1-4088-1830-5. OCLC 955470310.
  • Herrick, Claire E. J. "Brydon, William (1811–1873)". Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/3811. (Subscription or UK public library membership required.)
  • Hopkirk, Peter (1991). The Great Game: On Secret Service in High Asia. Oxford University Press. ISBN 0-19-282799-5. OCLC 831358381.
  • Macrory, Patrick (2002). Retreat from Kabul: The Catastrophic British Defeat in Afghanistan, 1842. Guilford, Connecticut: The Lyons Press. ISBN 978-1-59921-177-0. OCLC 148949425.
  • Malzahn, Claus Christian (2005). Die Signatur des Krieges: Berichte aus einer verunsicherten Welt [Signature of War: Reports From an Unsettled World] (به آلمانی). Berlin: Matthes & Seitz. ISBN 3-88221-853-3. OCLC 58549290.
  • The North American Review, c.1 v.55, English in Afghanistan. کتابخانه دانشگاه شیکاگو. United States: HathiTrust. 1842. p. 45.