رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، رئیس قوه قضائیه ایران و بالاترین مقام اجرایی در نظام دادگستری ایران است. وی با حکم رهبر ایران برای مدت پنج سال گمارده می‌شود و این زمان قابل تمدید است. مطابق با قانون اساسی ایران این مقام را باید «یک نفر مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی و مدیر و مدبر» تصدی کند.
نقش‌های مهم براساس قانون اساسی
اصل ۱۲۹: در صورت غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس‌جمهور یا موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را بر عهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس‌جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود.
اصل ۱۴۲: دارایی رهبر، رئیس‌جمهور، معاونان رئیس‌جمهور، وزیران و همسر و فرزندان آنان قبل و بعد از خدمت، توسط رئیس قوه قضائیه رسیدگی می‌شود که برخلاف حق، افزایش نیافته باشد.
اصل ۱۲۱: رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود سوگند یاد می‌کند و سوگندنامه را امضا می‌نماید.[۱]
فعالیت سازمان بازرسی کل کشور زیر نظر رئیس قوه قضائیه انجام می‌گیرد.[۲]
براساس ماده ۲ قانون وظایف و اختیارات رئیس قوه قضائیه مصوب ۱۲ آبان ۱۳۷۸ مجلس شورای اسلامی، «ریاست قوه قضائیه سمتی قضائی است و هر گاه رئیس قوه قضائیه ضمن بازرسی، رأی دادگاهی را خلاف شرع تشخیص دهد آن را جهت رسیدگی به مرجع صالح ارجاع خواهد کرد.»
وزیر دادگستری از میان کسانی که رئیس قوه قضائیه به رئیس‌جمهور پیشنهاد می‌کند انتخاب می‌گردد. (اصل ۱۶۰)[۳][۴]
پیش از تغییرات قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، «رئیس دیوان عالی کشور» به عنوان «رئیس قوه قضائیه» دانسته می‌شد.[۵][۶] بر پایهٔ قانون اساسی مصوب ۱۳۶۸، ریاست قوهٔ قضائیه سمتی جدا از ریاست دیوان عالی کشور گردید و از اختیارات رئیس دیوان عالی کشور کاسته شد. همچنین اختیارات شورای عالی قضایی به ریاست قوهٔ قضائیه محول گردید. طول دورهٔ ریاست قوهٔ قضاییه ۵ سال است.
پس از تشکیل دادگستری نوین و پیش از انقلاب اسلامی
برای فهرست رئیسان قوهٔ قضائیه (رئیسان دیوان عالی کشور) پیش از تشکیل دادگستری نوین (اصلاحات علی‌اکبر داور) به صفحهٔ دیوان عالی کشور مراجعه شود.
↑با بازنگری در قانون اساسی و برچیده شدن شورای عالی قضایی، از اختیارات و اهمیت سمت «ریاست دیوان عالی کشور» کاسته شد و سمتی با نام «ریاست قوهٔ قضائیه» به عنوان بلندپایه‌ترین مقام قضایی ایران ایجاد گردید.
۱رئیس دیوان عالی کشور، بلندپایه‌ترین مقام قضایی در زمان دولت موقت و پیش از اجرای قانون اساسی ۱۳۵۸. ۲از ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۸ رئیس دیوان عالی کشور در رأس شورای عالی قضایی بود و ریاست دستگاه قضا را بر عهده داشت. بر پایهٔ قانون اساسی ۱۳۶۸، رئیس قوهٔ قضائیه بلندپایه‌ترین مقام قضایی است و رئیس دیوان عالی کشور را تعیین می‌کند.
.jpg)
.jpg)
.svg)
