این استخوان شامل سه تا پنج مهره دنبالچهای مجزا یا بههمجوشخورده است که در پایین استخوان خاجی قرار دارد و توسط مفصل رشتهایغضروفی به نام التصاق خاجیدنبالچهای به استخوان خاجی متصل است و حرکت محدودی بین استخوان خاجی و دنبالچه ممکن میسازد.
مهرههای دمی به استخوانهایی گفته میشود که دُم جانوران دُمدار را میسازند.[۴] تعداد این استخوانها متغیر است و از چند عدد تا ۵۰ تا در تغییر هستند. این تعداد بستگی به طول دم جانور و نیز کارکرد آن دارد. انسانها دارای ۳ تا ۵ مهره دمی در دنبالچه خود هستند.[۵]
ساختار
استخوان دنبالچه از سه، چهار یا پنج مهره ابتدایی تشکیل شده است. این استخوان در قسمت فوقانی با استخوان خاجی مفصل میشود. در هر یک از سه بخش اول، میتوان بدنی ابتدایی و زوائد مفصلی و عرضی را مشاهده کرد؛ قطعه آخر (گاهی قطعه سوم) تنها یک ندول استخوانی است. زوائد عرضی در بخش اول دنبالچه برجستهتر و قابل توجهتر هستند. تمامی بخشها فاقد پایهها (pedicles)، تیغهها (laminae) و زوائد خاری هستند. بخش اول بزرگترین است؛ شبیه به پایینترین مهره خاجی بوده و غالباً به عنوان یک قطعه جداگانه وجود دارد؛ بخشهای باقیمانده به سمت سر (rostrally) کوچکتر میشوند.
بیشتر کتابهای آناتومی بهاشتباه بیان میکنند که دنبالچه بهطور معمول در بزرگسالان به همجوشخورده است. تحقیقات نشان دادهاند که دنبالچه در برخی افراد ممکن است تا پنج بخش استخوانی مجزا داشته باشد، که رایجترین حالت شامل دو یا سه بخش است.[۶]
سطوح
سطح پیشین (قدامی) کمی مقعر است و دارای سه شیار عرضی است که محل اتصال بخشهای مختلف را نشان میدهد. این سطح به رباط خاجیدنبالچهای جلویی و ماهیچههای بالابرنده مقعد متصل میشود و بخشی از راستروده را حمایت میکند. سطح پسین (خلفی) محدب است و شیارهای عرضی مشابهی با سطح جلویی دارد و در هر دو طرف یک ردیف خطی از برآمدگیها را نشان میدهد – زوائد مفصلی توسعهنیافته مهرههای دنبالچهای. از این میان، جفت فوقانی بزرگترین هستند و به نام شاخکهای دنبالچهای شناخته میشوند؛ آنها به سمت پایین برجسته میشوند و با شاخکهای خاجی مفصل میشوند و در هر طرف، روزنهای را برای عبور شاخه پشتی عصب خاجی پنجم تکمیل میکنند.
حاشیهها
حاشیههای جانبی نازک هستند و شامل یک تعداد برجستگیهای استخوانی کوچک میشوند که نمایانگر زوائد عرضی مهرههای دنبالچهای هستند. از این بین، اولین بزرگترین است؛ این زائده از جلو تخت است و اغلب تا بخش پایینی لبه نازک جانبی خاجی امتداد مییابد و به این ترتیب روزنهای را برای عبور شاخه شکمی عصب نخاعی پنجمین عصب خاجی تکمیل میکند؛ سایر زوائد از پایین به بالا کوچکتر میشوند و اغلب از بین میروند. حاشیههای دنبالچه نازک بوده و در هر دو طرف به رباط خاجیتکمهای و رباط خاجیخاری متصل شده و در جلو به ماهیچه دنبالچهای و ماهیچه بالابرنده مقعد و در پشت به ماهیچه سرینی بزرگ اتصال دارند.
نوک
نوک (apex) گرد است و تاندون اسفنکتر خارجی مقعد به آن متصل شده است؛ این بخش ممکن است به دو قسمت تقسیم شود.
ماهیچه بازکننده دنبالچه (extensor coccygis) یک دسته ماهیچهای نازک است که همیشه وجود ندارد. این ماهیچه بر روی بخش دمی سطح پشتی استخوان خاجی و دنبالچه امتداد مییابد. از طریق الیاف تاندونی از قطعه آخر خاجی یا اولین بخش دنبالچه منشأ میگیرد و به سمت پایین حرکت میکند تا به بخش پایین دنبالچه وصل شود. این ماهیچه بقایای تکاملی از ماهیچه بازکننده مهرههای دمی در حیوانات دیگر است که حرکت محدودی در دنبالچه ممکن میسازد.
مفاصل خاجیدنبالچهای و میاندنبالچهای
این مفاصل متغیر هستند و ممکن است بهصورت: (۱) مفصل زُلالهای؛ (۲) دیسکهای نازک رشتهایغضروفی؛ (۳) ترکیبی از این دو؛ یا (۴) استخوانیشده باشند.[۹][۱۰]
استخوان دنبالچه در انسان کاملاً بیفایده نیست،[۱۳] زیرا به ماهیچهها، تاندونها و رباطهای مختلفی اتصال دارد. با این حال، این ماهیچهها، زردپیها و رباطها در نقاط دیگری که از ساختار قویتری نسبت به دنبالچه برخوردارند، نیز متصل هستند. بهدلیل تعداد زیاد موارد برداشتن دنبالچه برای درمان درد دنبالچه، اهمیت این اتصالات دنبالچهای برای سلامت انسان مورد تردید است. مرور مطالعاتی که بیش از ۷۰۰ عمل جراحی دنبالچهبری (coccygectomy) را شامل میشود، نشان داد که این عمل در ۸۴٪ موارد در کاهش درد موفق بوده است.[۱۴][۱۵] در ۱۲٪ موارد، تنها عارضه اصلی عفونت بود که بهدلیل نزدیکی به مقعد رخ میداد. یکی از عوارض بارز عارضه دنبالچهبری افزایش خطر فتق میاندوراه است.
اهمیت بالینی
آسیب به دنبالچه میتواند باعث ایجاد یک وضعیت دردناک به نام درد دنبالچه شود و ممکن است یک یا چند استخوان یا اتصالات آنها شکسته شوند، که به آن شکستگی دنبالچه میگویند.[۱۶][۱۷] تعداد زیادی از نئوپلاسمها نیز شناخته شدهاند که دنبالچه را درگیر میکنند؛ شایعترین آنها تراتوم خاجیدنبالچهای است. هم درد دنبالچه و هم تومورهای دنبالچهای ممکن است نیاز به جراحی برداشتن دنبالچه (برداشتن دنبالچه) داشته باشند. یکی از عوارض بسیار نادر دنبالچهبری، نوعی فتق میاندوراه به نام فتق دنبالچهای است.[۱۸]
↑Nakatsukasa 2004, Acquisition of bipedalism (See Fig. 5 entitled First coccygeal/caudal vertebra in short-tailed or tailless primates..)
↑Note: Nacholapithecus and Nakaliphitecus nakayamai are two different species of Miocene hominoids (specimens from Nakali and Nachola respectively). See for example "Comparisons with Other Hominoids" in (Kunimatsu, Nakatsukasa et al. Dec 2007)
↑Coccygektomi kan være en behandlingsmulighed ved kronisk coccygodyni (Coccygectomy may be a treatment option for chronic coccydynia) Ugeskr Læger 2011 Feb 14; 173(7): 495-500. In Danish. Aarby, Nanett Skjellerup (1), Trollegaard, Anton Mitchell (2) and Hellberg, Steen (2) https://www.coccyx.org/medabs/aarby.htm
↑Heum Dai Kwon et al. , Coccygodynia and Coccygectomy. Korean Journal of Spine, 9, 4 (2012), 326-333.