خودآگاهی (روان‌شناسی)

سوتلانا خود را در آینه می‌بیند (نقاشی کارل بریولوف، ۱۸۳۶)

خودآگاهی (انگلیسی: Self-consciousness) به حس شدت‌یافته خویشتن‌آگاهی گفته می‌شود. این حس اشتغال خاطر در مورد خود است که مغایر با حالت فلسفی خویشتن‌آگاهی‌ست که آگاهی از این است که شخص به عنوان موجودی مستقل وجود دارد؛ گرچه، این دو اصطلاح عموماً به‌جای یکدیگر یا به شکل مترادف استفاده می‌شوند. حس ناخوشایند خودآگاهی ممکن است وقتی که فردی متوجه می‌شود دیگران به او نگاه می‌کنند، رخ دهد؛ این حس که «همه دارند نگاه می‌کنند» به او. برخی افراد از روی عادت، بیشتر از دیگران خودآگاه هستند. احساسات ناخوشایند خودآگاهی گاهی با خجالت یا پارانویا وابسته هستند.

از مخالفان قابل توجه خودآگاهی می‌توان توماس کارلایل را نام برد.^[۱][۲]

جستارهای وابسته

• درون‌نگری
• هویت
• خویشتن‌آگاهی
• خودانگاره
• خودشناسی
• خجالت

منابع

1. Cowlishaw, Brian (2004). "View-hunting". In Cumming, Mark (ed.). The Carlyle Encyclopedia. Madison, New Jersey: Fairleigh Dickinson University Press. p. 481. ISBN 9780838637920. Retrieved 21 October 2023. Thomas Carlyle disagreed with the maudlin self- consciousness of British Romanticism.
2. Timko, Michael (18 June 1988) [1988]. "Prophetic Utterances". Carlyle and Tennyson (reprint ed.). Basingstoke: Springer. p. 175. ISBN 9781349093076. Retrieved 21 October 2023. '[...] Carlyle's work-ethic and his concomitant insistence on self-forgetfulness were only the most extreme of Victorian reactions to an immobilizing self-consciousness. [...] Carlyle's principle of anti-self-consciousness was one of the discoveries which led him out of his mental crisis.'