خط مورب

با ممیز فارسی اشتباه نشود.

/ نشانه‌های سجاوندی
خط مورب
آپاستروف ( ’ ' ) قلاب‌ها (( )، [ ]، { }، < >) دونقطه ( : ) ویرگول ( ، ) خط فاصله ( ‐، -، ‒، –، —، ― ) سه‌نقطه ( …، ... ) علامت تعجب ( ! ) نقطه ( . ) گیومه ( « » ) علامت سؤال ( ؟ ) علامت گفتاورد ( ‘ ’، “ ” ) نقطه‌ویرگول ( ؛ ) خط مورب ( / ) جدا کننده هزارگان ( ٬ ) جدا کننده اعشار (ممیز) ( ٫ ) جداکنندگان کلمات فاصله‌ها ( ) ( ) ( ) ( ) (␠) (␢) (␣) interpunct ( · ) عمومی امپرسند ( & ) اَت‌ساین ( @ ) ستاره ( * ) خط اریب وارو ( \ ) گلوله ( • ) هشتک/کلاهک ( ^ ) واحد پول عمومی: ( ¤ ) ویژه: ฿، ¢، $، €، ₭، £، ₦، ¥، ₩، ₪، ﷼ daggers ( †, ‡ ) درجه ( ° ) علامت تعجب برعکس ( ¡ ) علامت سوال برعکس ( ¿ ) نماد عدد/پوند/هشتگ ( # ) numero sign ( № ) ordinal indicator (º, ª) درصد ( %, ‰, ‱ ) نشانهٔ پاراگراف ( ¶ ) پریم ( ′ ) بند ( § ) مدک ( ~ ) دونقطه ( ¨ ) زیرخط ( _ ) عمودی/پایپ/خط شکسته ( |, ¦ نشان‌های بی‌استفاده asterism ( ⁂ ) index/fist ( ☞ ) therefore sign ( ∴ ) because sign ( ∵ ) interrobang ( ‽ ) irony mark ( ⸮ ) lozenge ( ◊ ) reference mark ( ※ )
ن ب و

خط مورب، اسلش^[الف] یا کج‌خط^[۱] یک نشان از گروه نشان‌های سجاوندی است که در موارد زیر به کار می‌رود:^[۲]

• برای جدا کردن روز، ماه، و سال در تاریخ.
• برای جداکردن مصراع‌های یک بیت.

از این نویسه نباید در اعداد اعشاری فارسی استفاده کرد. به جای آن، باید از نویسه ممیز (٫) استفاده کرد.

کاربردها

1. به جای «یا» و «واو» عطف یا معادل دو واژه که حکم واحد دارند، خط مورب (/) را به کار می‌بریم: دکمه/دکمه/تکمه/تگمه از واژه‌های چند املایی هستند. مردن/درگذشتن/دار فانی را وداع گفتن/سقط شدن با معنای واحد، کاربردهای متفاوت دارند.^[۳]
2. برای جدا کردن مصراع‌های یک بیت (به خصوص شعر نو)، خط مورب (/) را به کار می‌بریم: خانه دوست کجاست؟ /در فلق بود که پرسید سوار/ آسمان مکثی کرد^[۲]
3. جدا کردن واج‌ها در مباحث زبان‌شناسی: واج‌های گ/ی/ا/ز/از واج‌های میانجی به‌شمار می‌آیند^[۳]
4. برای جدا کردن روز، ماه و سال در تاریخ یا جلد و صفحه، خط مورب (/) را به کار می‌بریم: مسابقه در تاریخ ۸۷/۵/۲۹ برگزار شد.^[۳] اگر چه که در محیط وب فارسی، نویسهٔ خط مورب می‌تواند سبب به هم‌ریختگی ترتیب روز و ماه و سال شود و به هم دلیل در یونیکد نویسه‌ای ویژه (؍) با کد U+060D برای این منظور تعیین شده است. مانند: ۱۳؍۰۱؍۱۴۰۱

نویسه‌های مشابه^[۴]

در استاندارد یونیکد، انواع دیگری از کج‌خط نیز وجود دارد که هم از نظر ظاهری و هم از نظر کد یونیکد و هم از نظر کاربرد با کج‌خط معمولی تفاوت دارند:

• ممیز (٫): برای جدا کردن قسمت اعشاری از قسمت صحیح یک عدد فارسی (⇧ Shift+۳ در صفحه کلید استاندارد فارسی)
• جداگر هزارگان (٬): برای دسته‌بندی ارقام یک عدد برای خوانایی بیشتر (⇧ Shift+۲ در صفحه کلید استاندارد فارسی)
• جداگر تاریخ (؍): در یونیکد نویسه‌ای با کد U+060D برای جداسازی اعداد روز، ماه و سال تعیین شده است که همواره روز را در سمت راست و سال را در سمت چپ نمایش می‌دهد. مانند: ۱۳؍۰۱؍۱۴۰۱

نویسه‌های کمتر استفاده شده:

• کج‌خط کسری (/) با کد یونیکد U+2044 برای نشان دادن کسر یا نسبت مانند ۲/۳
• کج‌خط تقسیم (/) با کد یونیکد U+2215 برابر علامت تقسیم (÷). مثلاً ۲۳ ÷ ۴۳ را می‌توان به صورت ۲۳ / ۴۳ نیز نوشت

جستارهای وابسته

• ممیز
• جدا کننده‌ی هزارگان
• نشانه‌گذاری
• خط فارسی
• الفبای فارسی
• نویسه
• یونیکد
• فارسی

یادداشت‌ها

1. انگلیسی: Slash

منابع

1. «کج‌خط» [رایانه و فنّاوری اطلاعات] هم‌ارزِ «اسلش» (به انگلیسی: slash)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
2. زبان فارسی (۱)، انتشارات چاپ و نشر کتاب‌های درسی، ۱۳۸۶، ص. ص۲۹
3. حسن ذوالفقاری، منتشر شده توسط نجوای قلم (2017-01-10). «خط مورب (ممیز)». آموزش ویراستاری، آموزش مقاله‌نویسی، حافظ خوانی | مؤسسه نجوای قلم. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اكتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در 2020-01-05. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Slash_(punctuation)#Mathematics

• ویکی‌پدیای انگلیسی-بازدید در ۲ اکتبر ۲۰۰۹