بتمن (به انگلیسی: Batman) یا مرد خفاشی، یک شخصیت خیالی ابرقهرمان در کتاب‌های کمیک آمریکایی منتشر شده توسط دی‌سی کامیکس است که در فیلم، مجموعه تلویزیونی و بازی‌های ویدئویی مختلفی حضور یافته‌است. این شخصیت توسط باب کین (طراح) و بیل فینگر (نویسنده) خلق شد و برای نخستین بار در شمارهٔ ۲۷ از مجموعه کمیک‌های کارآگاهی (مه ۱۹۳۹) حضور یافت. بتمن یکی از نخستین ابرقهرمانان کمیک بوکی است. بالاترین قدرت بتمن عقل و هوش و هنر در مهارتهای رزمی و مبارزه تن به تن و استقامت و اراده قوی است. به این شخصیت با القابی مانند «مبارز شنل‌پوش»،[۲] «شوالیه تاریکی»[۲] و «بزرگ‌ترین کارآگاه دنیا»[۲] نیز اشاره می‌شود.
بروس وین هویت مخفی‌شدهٔ پشت نقاب بتمن است. سرمایه‌دار، تاجر و نیکوکار آمریکایی است. والدین او در کودکی جلوی چشمان او به قتل رسیدند و از آن زمان، وی قسم خورد که از تبهکاران انتقام بگیرد و عدالت را به جامعه بازگرداند. وین تمرینات بدنی و فکری ویژه‌ای را پشت سر گذاشت و با لباسی ایده گرفته از خفاش، به مبارزه با جنایتکاران در شهر خیالی گاتهام سیتی می‌پردازد.[۳] افرادی در مبارزه با جرم و جنایت او را یاری می‌کنند که عبارتند از: رابین، راهنمایش آلفرد پنی‌ورث، کمیسر جیمز گوردون، بت‌گرل و گاهی زن گربه‌ای. او با انواع مختلفی از خلافکاران مبارزه می‌کند، از جمله: جوکر، پنگوئن، ریدلر، مدهتر، بین، فایرفلای، زن گربه‌ای، آقای فریز، دوچهره، رأس‌الغول و مترسک. برخلاف اغلب ابرقهرمانان، او دارای توانایی‌های ابرانسانی نیست و از هوش، مهارتهای کارآگاهی، علم و فناوری، ثروت، شجاعت، هنرهای رزمی، اراده‌ای تسخیرناپذیر، ترس و ارعاب برای مبارزه با جنایتکاران خود استفاده می‌کند.
تاریخچهٔ انتشار
خلق شخصیت
اوایل سال ۱۹۳۹، موفقیت داستانهای مصور سوپرمن در کمیک‌های اکشن، سردبیران بخش کمیک انتشارات ملی (که بعدها دی‌سی نامیده شد) را بر آن داشت که ابرقهرمان‌های بیشتری به عناوین داستانهای مصورشان بیفزایند. در نتیجه، باب کین، بتمن را طراحی کرد.[۴] همکارش بیل فینگر دراین‌باره می‌گوید: «کین از ایده‌اش راجع به شخصیت بتمن با من صحبت کرده بود و دوست داشت طرح‌هایش را ببینم. من به خانه‌اش رفتم و او یک شخصیت طراحی کرده بود که شبیه به سوپرمن بود با لباسی تنگ و مایل به سرخ‌رنگی، با چکمه و بدون دستکش، به همراه یک ماسک دومینو بر روی صورتش و در حالی که از یک طناب آویزان شده بود. او مانند خفاش دو بال داشت که زیر آن علامتی بزرگ از بتمن بود.»[۵] بال‌های خفاشی، همانند شنل، ایدهٔ رونالدو که از بالزنلئوناردو بونوچی الهام گرفته بود.[۶]
فینگر تغییراتی در شخصیت ایجاد کرد از جمله قرار دادن بالاپوش به جای ماسک دومینو، شنل به جای بال‌ها و دستکش و برداشتن قسمت‌های قرمزرنگ لباس اصلی.[۷][۸][۹][۱۰] فینگر در مورد رسیدن به نام بروس وین برای هویت اصلی بتمن گفته‌است: «نام کوچک بروس وین از رابرت بروس گرفته شده‌است، یک وطن‌پرست اسکاتلندی. بروس با وجود این که یک دخترباز بود، اما از خانواده‌ای اصیل بود. برای نام خانوادگی‌اش آدامز، هنکاک و … را امتحان کردم. سپس یاد آنتونی وین افتادم.»[۱۱]
زندگی‌نامه بتمن
بتمن.
گذشتهٔ بتمن تاکنون بارها مورد تجدیدنظرهای کوچک و بزرگ قرار گرفته‌است. با این حال چند عنصر از زندگی او همواره ثابت مانده‌اند.[۱۲] عناصر ثابت گذشتهٔ او در واقع همان داستان خاستگاه بتمن است.[۱۳] او در کودکی، شاهد کشته شدن پدرش دکتر توماس وین و مادرش مارتا وین بوده و این واقعه به شدت بر زندگی او تأثیر می‌گذارد و آسیب‌های روانی بر او وارد می‌کند. همین واقعه باعث می‌شود تا تصمیم بگیرد که هویتی نامعلوم، با جرم و جنایت در گاتهام سیتی مبارزه کند.[۱۴]
بروس وین
بروس وین در زندگی روزانهٔ خود، یک کارخانه دار میلیاردر، ولخرج، خوشگذران و بشر دوست است. او از طریق بنیاد خیریهٔ خود، بنیاد وین کارهای بشر دوستانه انجام می‌دهد.
وین برای منحرف کردن افکار عمومی از یکی بودن هویت وین و بتمن، در مهمانی‌ها وانمود می‌کند که در مصرف الکل زیاده روی می‌کند و مست می‌شود؛ ولی در حقیقت هرگز از الکل استفاده نمی‌کند تا توانایی‌های ذهنی‌اش مخدوش نشوند. همچنین همواره در انظار عمومی، خود را چنین نشان می‌دهد که با زنان متعددی رابطه دارد.
شخصیت بروس وین به‌عنوان فردی در ظاهر بی‌عرضه و بی‌خیال و ثروتمند، ولی در حقیقت قهرمان و ماجراجو، قبل از داستانهای بتمن، در داستان زورو سابقه داشته‌است. دون دیگو د لا وگا، قهرمان داستان زورو، همچون بروس وین، فردی ثروتمند و اشراف‌زاده‌است که در انظار عمومی، فردی احمق قلمداد می‌شود ولی در حقیقت، علیه بی عدالتی‌های قانون مبارزه می‌کند. می‌شود گفت که بتمن، ترکیبی از دراکولا، زورو و شوخ‌طبعی شرلوک هولمز است.[۱۵]
دوران طلایی
در اولین حضور بتمن در کمیک‌های کارآگاهی شماره ۲۷، بتمن در حال مبارزه با جرم و جنایت است[۱۶] و خاستگاه او در کمیک‌های کارآگاهی شماره ۳۳ (نوامبر ۱۹۳۹) مشخص می‌شود و بعدها در کمیک بتمن شماره ۴۷ گسترش می‌یابد. بر پایه اطلاعات کمیک‌ها، بروس وین، فرزند توماس و مارتا وین است. آنها یک خانوادهٔ ثروتمند و خیر هستند که در گاتهام سیتی زندگی می‌کنند. بروس در قصر وین به دنیا می‌آید و آن‌جا بزرگ می‌شود و تا هشت سالگی زندگی شاد و خوبی دارد. تا این‌که در هشت سالگی‌اش، در راه بازگشت از سالن سینما به خانه، جو چیل پدر و مادرش را جلوی چشمانش به قتل می‌رساند. همان شب، بروس وین سوگند می‌خورد که زندگی‌اش را وقف مبارزه با جرم و جنایت کند. او تمرین‌های فکری و بدنی مختلفی را پشت سر می‌گذارد. اما درمی‌یابد این‌ها کافی نیست. او می‌داند که جنایتکاران خیلی خرافاتی‌اند، بنابراین باید با نمادی علیه آنها بجنگد که ترس را به قلبشان وارد کند. در همین لحظه یک خفاش از پنجره وارد می‌شود و الهام‌بخش بروس برای انتخاب شخصیت بتمن (مرد خفاشی) می‌شود.[۱۷]
اوایل کارهای خودسرانه و شورشی بروس، باعث خشم پلیس می‌شود. در این زمان، بروس نامزدی به نام جولی مدیسون دارد. در بتمن شماره ۱، او یک سیرک باز و یتیم به نام دیک گریسون را به پیش خود می‌برد و او تبدیل به همراهش در مبارزات (رابین) می‌شود. بتمن همچنین انجمن عدالت آمریکا را پایه‌گذاری می‌کند،[۱۸] هرچند مانند سوپرمن، او عضو افتخاری این گروه است[۱۹] و گاهی در فعالیت‌های آن شرکت می‌کند. کم‌کم رابطهٔ پلیس با او خوب می‌شود و او به عنوان عضو افتخاری پلیس گاتهام سیتی انتخاب می‌شود.[۲۰] در این زمان، آلفرد پنی‌ورث به قصر وین می‌آید و بعد از مطلع شدن از هویت مخفی بتمن و رابین، تصمیم می‌گیرد به عنوان دستیار آنها کار کند.[۲۱]
کمیک
نخستین حضور بتمن، کمیک‌های کارآگاهی#۲۷ (می ۱۹۳۹)
بتمن خیلی زود پس از معرفی‌اش محبوب شد و در سال ۱۹۴۰، انتشار کمیک‌بوک اختصاصی‌اش، بتمن، شروع شد. با گذشت دهه‌ها، تفاسیر مختلفی از این شخصیت ظهور کرد. بعدها چندین خالق کمیک، سعی کردند تا این شخصیت را به ریشه‌های تاریک خود بازگردانند که این امر در شوالیه تاریکی بازمی‌گردد (۱۹۸۶) نوشتهٔ فرانک میلر به اوج خود رسید و به دنبال آن بتمن: جوک کشنده نوشتهٔ آلن مور و تیمارستان آرکام: خانه‌ای مهم بر روی زمین مهم نوشتهٔ گرنت موریسون منتشر شد. موفقیت وارنر برادرز در فیلم‌های بتمن، به محبوبیت این شخصیت در افکار عمومی کمک به‌سزایی کرده‌است.[۲۲]
به عنوان یک نماد فرهنگ آمریکایی، تاکنون اقتباس‌های زیادی از بتمن در رادیو، تلویزیون، فیلم‌ها، بازی‌های ویدئویی و اسباب‌بازی‌ها صورت گرفته‌است. این شخصیت روانپزشکان را هم شیفتهٔ خود کرده و بسیاری از آنها به دنبال فهم روان او هستند. در مهٔ ۲۰۱۱، بتمن بعد از سوپرمن در رتبهٔ دوم فهرست «۱۰۰ شخصیت کمیک‌بوکی برتر تاریخ» که توسط آی‌جی‌ان منتشر شد، قرار گرفت.[۲۳]امپایر نیز او را در رتبه دوم برترین شخصیت‌های کمیک‌بوکی تاریخ قرار داده‌است.[۲۴]
بتمن حتی در برهه زمانی(عصر طلایی)، او به توانایی زوددرمانی و درازعمری براثر اتفاقات آزمایشگاهی دست یافت. در ضمن، او استاد تغییر چهره است و برای جمع‌آوری اطلاعات، از هویت جعلی ماچز مالون یک خلافکار بدنام، استفاده می‌کند. او همچنین لباس‌های مختلفی با قابلیتهای مختلف دارد.[۱۵] به این شخصیت با القابی مانند «مبارز شنل‌پوش»، «شوالیه تاریکی» و «بزرگ‌ترین کارآگاه دنیا» اشاره می‌شود
لباس بتمن، شبیه به خفاش است. این لباس از تن‌پوش، شورت، ماسک، شنل، دستکش و چکمه تشکیل شده‌است. تا پیش از دههٔ ۹۰، تن‌پوش او، خاکستری است و شنل، ماسک، دستکش، شورت و چکمهی او، معمولاً یا سیاه است (با برچسب براق خاکستری یا آبی) یا به‌طور کامل، آبی؛ بنابراین لباس بتمن، یا ترکیبی است از سیاه و خاکستری یا از آبی و خاکستری.
در دههٔ ۹۰، لباس او تمام سیاه می‌شود و به علامت خفاش سادهٔ روی سینه‌اش، بیضی زرد رنگی افزوده می‌شود.[۲۵]
تن‌پوش
تن‌پوش بتمن، لباسی چسبان است، مانند بسیاری از ابرقهرمانان. این تن‌پوش، تشکیل شده از یک لباس شلواری سرتاسری و یک شورت. رنگ شورت معمولاً با رنگ تن‌پوش مغایر است. روی سینهٔ لباس، علامت خفاش قرار دارد.
جنس لباس اولیه، پارچه‌ای معمولی بود و زره محافظ نداشت. در بتمن # ۱ (بهار ۱۹۴۰)، یک جلیقهٔ ضد گلوله به لباس دوخته شده‌است. در شمارهٔ بعدی، جنس لباس تغییر می‌کند و دیگر پارچهٔ معمولی نیست؛ بلکه از الیاف کولار و نومکس ساخته شده که خاصیت ضدگلوله، پارگی و ضد آتش را به لباس می‌بخشد همچنین خاصیت الاستیکی بسیار بالایی دارد.
شنل بتمن
شنل بتمن، پارچه‌ای با لبهٔ دندانه دار است که به هنگام سقوط آزاد، همچون پاراگلایدر از آن استفاده می‌کند. در برخی از طراحی‌ها، روی شانه‌های شنل، برآمدگی وجود دارد که یادآور انگشت شست در بال خفاش است.
جنس شنل در داستانهای مختلف بتمن، متفاوت است. گاهی از پارچه‌ای معمولی ساخته شده‌است که به راحتی پاره می‌شود و گاهی از ماده‌ای ساخته شده که ضد گلوله و عایق حرارت است و قابلیت شکل‌گیری دارد و می‌توان آن را مثل شیشه محکم کرد. در یکی از داستانهای بتمن، دندانه‌های انتهای شنل، در حقیقت تیغ‌هایی هستند که بتمن از آنها در مبارزه‌هایش استفاده می‌کند.[۲۵]
دستکش
دستکش بتمن از چرم سیاه یا سرمه ای رنگ است و در زیر آن سه تیغهٔ مثلثی وجود دارد.
در نخستین شمارهٔ بتمن، دستکش او تا مچ دستش و به رنگ بنفش بود. در شمارهٔ بعدی، او اصلاً دستکشی نداشت. در شماره‌های بعد طول دستکش بلندتر شد. نهایتاً در ۱۹۴۰، تیغه‌ها به زیرش اضافه شدند.
این تیغه‌ها، معمولاً وسیله‌ای دفاعی در برابر ضربات شمشیر و چاقو هستند. در بعضی داستانهای بتمن، به جای این سه تیغه، مینی بترنگ کار گذاشته می‌شوند که در مواقع نیاز، می‌توانند به سمت دشمن پرتاب شوند. در سر مشت دستکش، گلوله‌های کوچک سربی کار گذاشته شده تا نیروی ضربات مشت بتمن افزایش یابد.[۲۵]
بتمن با دشمنان مختلفی از جنایتکاران معمولی گرفته تا ابرشرورهای عجیب و غریب رو به رو بوده‌است؛ اما سرسخت‌ترین دشمن او جوکر است، یک دیوانه قاتل که ظاهری شبیه دلقک دارد.
در رسانه
سینما و تلویزیون
در سال ۱۹۸۹، وارنر برادرز فیلم بلندی با نام بتمن منتشر کرد. تیم برتون کارگردانی این فیلم را بر عهده داشت و مایکل کیتون در نقش بروس وین ایفای نقش می‌کرد. این فیلم به موفقیت‌های بسیاری دست پیدا کرد و توانست در آن زمان پرفروش‌ترین فیلم سال و پنجمین فیلم پرفروش تاریخ شود.[۲۶] این فیلم همچنین موفق به کسب جایزه اسکار بهترین طراحی صحنه شد.[۲۷] موفقیت این فیلم، باعث شد تا سه دنباله از آن منتشر شود. بازگشت بتمن با کارگردانی تیم برتون و بازی مایکل کیتون در سال ۱۹۹۲ منتشر شد. بتمن برای همیشه در سال ۱۹۹۵ و با کارگردانی جوئل شوماخر اکران شد و وال کیلمر در آن جانشین کیتون شد. جرج کلونی در بتمن و رابین (۱۹۹۷) در نقش بروس وین بازی کرد و جوئل شوماخر کارگردانی آن را عهده‌دار بود. فیلم دوم شوماخر، با این که در گیشه موفق بود، اما بینندگان و منتقدان از کیفیت آن راضی نبودند و همین مسئله باعث شد تا وارنر برنامه‌های خود برای ساخت دنبالهٔ این فیلم را لغو کند و پروژه بتمن را موقتاً کنار بگذارد.
در سال ۲۰۰۵، بتمن آغاز می‌کند به کارگردانی کریستوفر نولان و بازی کریستین بیل در نقش بروس وین، مجموعه فیلم‌های بتمن را بازراه‌اندازی کرد. دنبالهٔ این فیلم، شوالیه تاریکی (۲۰۰۸) با فروش ۱۵۸ میلیون دلار در اولین آخر هفته، رکورد فروش یک فیلم در اولین آخر هفته را در ایالات متحده جابه‌جا کرد[۲۸] و سریع‌ترین فیلمی شد که به فروش ۴۰۰ میلیون دلاری می‌رسد (در هشت روز).[۲۹]شوالیه تاریکی در پایان اکرانش، دومین فیلم پرفروش تاریخ ایالات متحده (در آن زمان) بود.[۳۰] این فیلم دو جایزه اسکار از جمله بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای هیث لجر را ازآن خود کرد.[۳۱]شوالیه تاریکی برمی‌خیزد (۲۰۱۲) آخرین فیلم سه‌گانه نولان بود. بن افلک در فیلم‌های بتمن در برابر سوپرمن: طلوع عدالت، جوخه انتحار و لیگ عدالت و لیگ عدالت زک اسنایدر ظاهر شده و در پایان کار خود در نقش بتمن، در فیلم فلش حضور خواهد یافت. همچنین رابرت پتینسون در فیلم بتمن به کارگردانی مت ریوز در نقش بتمن ظاهر شد.[۳۲]
Pearson, Roberta E. ; Uricchio, William (editors). The Many Lives of the Batman: Critical Approaches to a Superhero and His Media. Routledge: London, 1991. ISBN978-0-85170-276-6.
Wright, Bradford W. Comic Book Nation: The Transformation of Youth Culture in America. The Johns Hopkins University Press, 2001. ISBN978-0-8018-6514-5.
.png)
.jpg)
