اکسیتوسین صناعی (انگلیسی: Oxytocin) که با نام تجاری پیتوسین هم شناخته میشود، یک داروی تجویزی (با نسخه و اضطراری) است که از پپتیداکسیتوسینساخته میشود. اکسی توسین طبیعی بدن که در مغز و اعصاب ترشح می شود به هورمون عشق و محبت شهرت دارد.[۳][۴] و برای القای انقباضات رحمی و زایمان، افزایش سرعت پیشرفت زایمان و متوقف نمودن خونریزی بعد از زایمان تجویز میشود.[۳] برای این منظور لازم است این دارو به صورت عضلانی یا وریدی تزریق شود.[۳]
اکسیتوسین همچنین به صورت اسپری داخل بینی برای استفاده در مصارف روانپزشکی، اختلالات غدد درون ریز و مدیریت وزن بهعنوان دارویی کمکی موجود است.[۳] اکسیتوسین داخل بینی با مکانیسمی متفاوت از اکسیتوسین تزریقی عمل میکند، به این صورت که در امتداد عصب بویایی که از سد خونی مغز عبور میکند، بالا رفته و به لوب بویایی در مغز میرسد، جایی که «نورونهای بزرگ و متراکم اکسیتوسین» آن را دریافت میکنند.
از تزریق آهسته داخل وریدی اکسیتوسین برای القای زایمان و پیشبرد از زایمان (در صورت کندی روند زایمان) در صورت شکست تست استرس انقباضی استفاده میشود. هنوز معلوم نیست که مصرف دوزهای بیشتر از حد استاندارد، برای القای زایمان بهتر است یا یا خیر، است یا خیر مشخص نیست. اکسیتوسین تا حد زیادی جایگزین ارگومترین به عنوان داروی اصلی برای افزایش تُن رحم در خونریزیهای حاد پس از زایمان شدهاست. اکسیتوسین همچنین در دامپزشکی برای تسهیل زایمان و تحریک ترشح شیر استفاده میشود.
اکسیتوسین برای بهبود و افزایش میزان شیردهی مفید نیست.[۹]
موارد منع مصرف
تزریق اکسیتوسین صناعی در هر یک از شرایط زیر منع مصرف دارد:[۱۰]
عدم تناسب اندازهٔ سر جنین و لگن مادر
وضعیتهای غیرعادی قرارگیری جنین در رحم یا وضعیت نامطلوب نمایش سر در کانال زایمانی (به عنوان مثال، قرار عرضی جنین) به نحوی که زایمان بدون تغییر دادن وضعیت قرارگیری جنین ممکن نباشد.
اورژانسهای مامایی که در آن نسبت خطر به سود برای مادر یا جنین جراحی را ناگزیر کند.
مشخص شدهاست که دوزهای زیاد یا تجویز طولانیمدت (۲۴ ساعت یا بیشتر) منجر به انقباضات کزازی رحم، پارگی رحم، خونریزی پس از زایمان و مسمومیت آب میشود که گاهی کشنده است.
«مؤسسه بهکارگیری ایمن داروها» در سال ۲۰۱۲ اکسیتوسین را به فهرست داروهای پرخطر در سرویسهای مراقبت حاد اضافه شد.[۱۲] این لیست شامل داروهایی است که در صورت تجویز نادرست خطر جانی بالایی دارند.[۱۲]
در دوران بارداری، افزایش تحرک بافت رحم منجر به کاهش ضربان قلب، آریتمی قلبی، تشنج، آسیب مغزی و مرگجنین یا نوزاد شدهاست.[۱۱]
استفاده از اکسیتوسین هنگام زایمان با افزایش خطر افسردگی پسزایمانی در مادر مرتبط است.[۱۳]
توانایی یادگیری و برخی عملکردهای حافظه با تجویز مرکزی اکسیتوسین مختل میشوند.[۱۴] همچنین، تجویز سیستمیک اکسیتوسین میتواند بازیابی حافظه را در برخی از عملکردهای حافظه انزجاری مختل کند.[۱۵] با این حال، به نظر میرسد اکسیتوسین یادگیری و حافظه را بهطور خاص برای فراگیری اطلاعات اجتماعی تسهیل میکند. مردان سالمی که اکسیتوسین داخل بینی دریافت کردند، حافظه بهتری را برای تشخیص چهرههای انسان، به ویژه چهرههای شاد نشان دادند.[۱۶][۱۷]
تزریق: دوزهای بالینی اکسیتوسین از طریق تزریق به داخل ماهیچه یا ورید برای ایجاد انقباض رحمی تجویز میشود.[۳] به نظر میرسد مقادیر بسیار کمی (کمتر از ۱٪) هنگام تجویز محیطی وارد دستگاه عصبی مرکزی در انسان میشود.[۱۸] این ترکیب در صورت تزریق داخل وریدی نیمه عمری در حدود ۳ دقیقه در خون دارد. تزریق داخل وریدی به ۴۰ دقیقه زمان نیاز دارد تا به غلظت ثابت دارویی و حداکثر پاسخ انقباضی رحم برسد.[۱۹]
دهانی: اکسیتوسین در قرصهای جذب دهانی هم تجویز شدهاست، اما این روش دیگر رایج نیست.[۲۰]
زیرزبانی: جذب اکسیتوسین زیرزبانی بسیار ضعیف است.[۲۱]
اسپری بینی: این دارو به خوبی پس از استعمالافشانه بینی از سد خونی مغزی عبور و به درون مغز جذب میشود و اثرهای سایکو اکتیو خود را اعمال میکند.[۲۲][۲۳] هیچ عارضه جانبی جدی و خطرناکی با استفاده کوتاهمدت از اکسیتوسین با دوز ۱۸ تا ۴۰ واحد (۳۶ تا ۸۰ میکروگرم) ثبت نشدهاست.[۲۴] مدت زمان اثر مرکزی اکسیتوسین درون بینی دستکم ۲٫۲۵ تا ۴ ساعت است.[۱][۲]
اثر اکسیتوسین بر روی انقباض رحم توسط داروساز بریتانیایی هنری هلت دیل در سال ۱۹۰۶ کشف شد.[۶] اثر این هورمون در شیردهی توسط اوت و اسکات در سال ۱۹۱۰[۲۵] و توسط شافر و مکنزی در سال ۱۹۱۱[۲۶] توصیف شد.
کلمه اکسیتوسین از عبارت اُکسیتوسیک ریشه گرفتهاست. اُکسیس در زبان یونانی یه معنی حاد و سریع، و توکوس به معنی زایمان است که معنای کلیاش میشود «زایمان سریع».
جامعه و فرهنگ
داروهای تقلبی
در کشورهای آفریقایی، برخی از محصولات اکسیتوسین موجود در بازار داروهای تقلبی هستند.[۳۱][۳۲]
افرادی که از اکسیتوسین استفاده میکنند، شناخت بهتری برای نشانههای اجتماعی مثبت در مقابل نشانههای اجتماعی تهدیدآمیز از خود نشان میدهند[۳۷][۳۸] و ترس را بهتر درک میکنند.[۳۹]
طیف اوتیسم: اکسیتوسین ممکن است در درمان اوتیسم نقش داشته باشد و روشی مؤثر در مدیریت رفتارهای تکراری و عاطفی این بیماری داشته باشد.[۴۰]
مشاوره روابط بین فردی: استفاده از اکسیتوسین در مدیریت روابط بین فردی و بهبود آن پیشنهاد شدهاست.[۴۱]
↑ ۲٫۰۲٫۱Huffmeijer R, Alink LR, Tops M, Grewen KM, Light KC, Bakermans-Kranenburg MJ, Ijzendoorn MH (2012). "Salivary levels of oxytocin remain elevated for more than two hours after intranasal oxytocin administration". Neuro Endocrinology Letters. 33 (1): 21–25. PMID22467107.
↑World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
↑Seitchik J, Castillo M (December 1982). "Oxytocin augmentation of dysfunctional labor. I. Clinical data". American Journal of Obstetrics and Gynecology. 144 (8): 899–905. doi:10.1097/00006254-198307000-00010. PMID7148921.
↑Mehta AC (1986). "Buccal and oral drugs: induction of labour". Acta Chirurgica Hungarica. 27 (3): 157–63. PMID3469841.
↑Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE (2009). "Chapter 7: Neuropeptides". In Sydor A, Brown RY (eds.). Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience (2nd ed.). New York: McGraw-Hill Medical. ISBN978-0-07-148127-4. Oxytocin can be delivered to humans via nasal spray following which it crosses the blood–brain barrier. ... In a double-blind experiment, oxytocin spray increased trusting behavior compared to a placebo spray in a monetary game with real money at stake.
↑du Vigneaud V, Ressler C, Swan JM, Roberts CW, Katsoyannis PG, Gordon S (1953). "The synthesis of an octapeptide amide with the hormonal activity of oxytocin". J. Am. Chem. Soc. 75 (19): 4879–80. doi:10.1021/ja01115a553.
↑du Vigneaud V, Ressler C, Swan JM, Roberts CW, Katsoyannis PG (June 1954). "The synthesis of oxytocin". J. Am. Chem. Soc. 76 (12): 3115–21. doi:10.1021/ja01641a004.
↑Bartz JA, Hollander E (2008). "Oxytocin and experimental therapeutics in autism spectrum disorders". Advances in Vasopressin and Oxytocin – from Genes to Behaviour to Disease. Progress in Brain Research. Vol. 170. pp. 451–62. doi:10.1016/S0079-6123(08)00435-4. ISBN978-0-444-53201-5. PMID18655901.