Untzitibar[4][a]Euskal Herriko udalerri eta ibar bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Zangozako merindadean eta Pirinioaurrea eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 20,8 kilometrora. Altuera 508 eta 1076 metro artekoa da, eta 37,34 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtea 225 biztanle zituen.
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[5]
Ual de Erraondo (1067)
Ualle de Unciti (1102)
Val de Uncit (1366)
Val de Unciti (1534)
Uncity (1649)
Balle de Unciti (1680)
Valle de Unciti (1800)
Untzitibar (1978)
Etimologia
Unzitibar "Untzitiko harana" da. Untziti toponimoa izen berezko herriko izena da, eta euskaratik datorren toponimoa dela dirudi. Etimologia gertagarrienaren arabera, "huntzen lekua", -iti lekua adieraziko lukeen atzizkiari esker. Atzizki hori Nafarroako eremu euskalduneko beste biztanle-izen batzuetan agertzen da, hala nola Erbiti, Zilbeti edo Gorriti izenekoetan, eta Loiti edo Urrutia bezalako lekuizenetan, baina gaur egungo hizkuntzan jada ez dago halakorik.
Hondo urdin batez eta aurrean sei puntako urrezko izar batez osatuta dago.
»
Bandera
Untzitibarreko banderak Untzitibarreko barko armarria dauka hondo gorri baten gainean.
Geografia
Pirinioaurrean kokatua, lurra hautsia eta uhindua da, baina, oro har, ez du goragune handirik. Muturrak menditsuenak dira, baina erdialdea nekazaritzakoa.
Untzitibar Zangozako merindadearen ekialdean kokatzen da. NA-234 errepideak ibar osoa zeharkatzen du. Iruñerriko gune metropolitarraren ekialdera dago. Udaletxea Untzitin dago. Erliebe ertaingo ibarra da. Itzaga mendiaren magalean dago, ibarbide emankor eta laua eratuz, eta, ondoren, mendilerro menditsu bat.
Klima eta landaredia
Untzitibarrek klima azpimediterraneoa dauka, eta urteko batez besteko tenperatura aldakorra da, 12 gradu herrigunean eta 10 herriko gunerik menditsuenetan. Prezipitazioak nahiko urriak dira udan baina ugariak gainontzeko urtaroetan, guztira 950mm inguru jausten dira urtero 110 egunetan.
Udalerriko landarediaren erdia baino gehiago ameztiek osatzen dute. Duela mende asko, Untzitibar gehiena estaltzen zuten arren, gizakiaren eraginez asko murriztu da. Birlandatutako zuhaitzak 229 hektarea osatzen dituzte. Horrez gain, Izaga haitzaren inguruetan pagadiren bat aurki daiteke.
Estazio meteorologikoak
Untzitibarran ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Elo pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 528 metrora, Nafarroako Gobernuak1929n inauguratuta.[7] Udalerriko adierazgarriena da, haran berean baitago, 4 kilometro eskasera.
1094anLeireko monasterioakUnzitiko "jauregi" bat jaso zuen dohaintzan. Dagoeneko 1102. urtean, "ibar" gisa dokumentatuta dago, eta bere herriak, adibidez, 1268ko Rediezmoaren Liburuan zerrendatzen dira.
1835-1845eko udal-erreformak arte, ibarra Eloko agintarien mende zegoen, eta, gainera, herri bakoitzak justizia arrunta aukeratzen zuen. Aipatutako berrikuntzekin, Untzitibar zazpi kontzejuetako udal bakar gisa mantendu zen, baina erregimen komunaren menpe eta, beraz, hurbileko hiribildutik erabat independente. XIX. mendearen erdialdean hiru irin-errota zeuden.
Demografia
2023 urteko erroldaren arabera 225 biztanle zituen Untzitibarrak.[9]
1842
1857
1860
1877
1887
1897
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
2011
2021
724
753
797
749
729
706
739
758
753
749
624
618
492
284
170
229
231
235
227
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Ekonomia
Untzitibarreko biztanleria batez ere adinekoa da, eta horregatik gehienak erretiratuta daude. Gainerako biztanleek nekazaritzan lan egiten dute ia erabat, batez ere hegoalderago dagoen ibarrean, non landu daitekeen azalera handiagoa den. Horrez gain, Iruñerria edo Irunberri bezalako industrialdeetatik hurbil daudenez, bertako biztanleetako batzuk egunero joaten dira hara lan egitera eta bailaran bizitzera.
Politika
Untzitibarreko udaletxea Untziti kontzejuaren erdialdean dago, eta idazkaria, era berean, Ibargoitiko, Lizoainibar-Arriasgoitiko, Eloko, Itzagaondoko eta Urrozko Udaletako idazkaria da. Udalbatza ibarreko alkateak eta hiru zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Antonio San Miguel Jimenez da, Untziti Lan eta Aurrera Egin hautagai gisa aurkeztu zena.
Udalaren egoitza eta udaletxea Untziti ibarburuan dago.
HELBIDEA: San Pedro Kalea, 6
Egungo banaketa
Untzitibarreko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Antonio San Miguel Jimenez da, Untziti Lan eta Aurrera Egingoa. Zinegotziak 4 daude:
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Untzitibarreko mintzaira zaharrak ia ez du hiztunik.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.