Tiebouten eredua, Tiebouten hipotesia ere deitua, teoria politiko positiboko eredu bat da, Charles Tiebout ekonomistak 1956. urtean “A pure theory of local expenditures” artikuluan deskribatu zuena. Ereduak dio, izanez, badagoela gobernu lokaleko polizoiaren arazoaren konponbide ez politiko bat, zehazki, jurisdikzioen artean lehiakortasun-presioak egotea ondasun publikoen hornikuntzan, tokiko gobernu horiek aukera izan dezaten ondasun publikoen maila optimizatzeko.[1]
Ikuspegia
Tieboutek, Richard Musgravekin batera, eredu informal baten moduan argudiatu zuten polizoiaren arazoak konponbide politikoa behar zuela. Geroago geroago, doktoretza lortu ondoren, Tiebutek bete-betean deskribatu zuen bere hipotesia, politika ekonomikoaren jornalak 1956an argitaratutako mintegi batean.
Tiebouten ustetan, lehia perfektuaren eredua eremu publikora eraman daiteke. Kontuan hartuta herri bateko biztanleria jurisdikzioen artean mugi daitekeela, jurisdikzioen arteko mugikortasun honek sektore publikoak eskaintzen duen eta gizabanakoek nahi dutenaren arteko egokitzapenaren mekanismo giza deszentralizazioaren abantailak ex-post sendotzen dutela proposatu zuen. Deszentralizatutako sistema baten mugikortasunak gobernu lokalek (edo lurralde-gobernuek) eskaintzen dutenaren eta gizabanakoek nahi dutenaren arteko egokitzapen perfektu bat posible egingo du.
Demagun gobernu-lokal batek ere eskumeneko egoiliarren gastu publiko lokal eta zergen arteko konbinazio jakin bat eskaintzen duela. Mugikortasuna egongo balitz: gobernu-lokalak eskaintzen duena gustatzen ez zaien gizabanakoak beraien lehentasunekin bat datorren gastu/zerga konbinazio gustukoago bat eskaintzen duen jurisdikzio batera mugituko dira .
Gizabanakoak jurisdikzio batetik joanez edo jurisdikzio batera etorriz eskaintza publikoekiko beraien adostasun edo desadostasuna adierazten dute. Honi oinen bidezko bozketa deitzen zaio.
Eredu sinple bat (aurrerago, suposizio zehatzekin) lagungarria da Tiebut-en ulermena eta teoria argitzeko.
Demagun 2 * N familia daudela diru-sarrera berdinekin Y, bi herri, bakoitzak N etxebizitza dutenak, eta herri bakoitzak bertako eskola publikoa duenak, G mailakoa. Bi familia mota daude:
Lehenengoa, N familia haurrekin, U (C, G) erabilgarritasunarekin. Familia horiek kontsumo pribatua eta eskola publikoa balioesten dituzte.
Bigarren motatakoa, N familia adindun haurrik gabekoak, U (C) baliagarritasun funtziokoa. Familia horiek kontsumo pribatua bakarrik baloratzen dute eta ez dute ezer irabazten eskola publikoko horniduratik.
Hiri bakoitzean, boto-emaile medianoak G erabakitzen badu eta herriko biztanle guztiek finantzatzen badute, Haurrak dituzten familiak herriko eskola publikoak G=G* duten herrietara mugituko dira. Aldiz, adineko familiak G=0 duten herrietara mugituko dira. Azkenean, herri batetan seme-alabak dituzten familia guztiak izango lirateke, eta bestean, umerik gabeko familia adinduak. Egoera honetan, bi hiriek G maila optimoa eman dezakete (hirian umeak dituzten familia guztiekin, eta hirian, berriz, 0, adineko familia guztiekin).
Suposizioak
Tiebout modeloa oinarrizko suposizio multzo batean oinarritzen da. Suposatzen da kontsumitzaileak beren komunitateak aukeratzeko libre direla, askatasunez mugi daitezkeela (kosta ahala kosta) hirietan zehar, informazio osoa dutela, eta ondasun publikoen finantziazio berdina dagoela. Horrek esan nahi du erkidego batetik bestera mugi daitezkeela kosturik gabe, eta jakin beharreko guztia dakitela tokiko gobernuek emandako zerbitzuei eta tokiko gobernu guztien zerga-tasei buruz. Gainera, ereduak behar adina hiri izatea eskatzen du, egoiliarrek ondasun publikoetarako pribilegio berdinak dituzten taldeetan sailkatu ahal izateko. Arrazoi hauengatik, Tiebout eredua oso zehatza dela ikusi da komunitate independente asko dituzten aldirietan. Eskualde hauetako komunitateen artean mugitzeak kostu txikienak izateko joera du, eta aukera posibleen multzoa oso ezberdina da.
Tiebutek ereduari buruz egin zituen lehen azalpenetan suposizio zehatzak honako hauek izan ziren:
- Kontsumitzaile mugikorrak, aukeratzeko libre direnak. Ez dago inolako kosturik lekualdatzearekin lotuta.
- Informazio osoa dago.
- Komunitate askok aukeratu behar dute.
- Joan-etorriak ez dira arazo bat.
- Ondasun publikoak ez dira erkidego batetik bestera gastatzen.
- Hiriaren tamaina optimoa da: eskala-ekonomiak.
- Komunitateak "tamaina optimoa" lortzen saiatzen dira.
- Komunitateak arrazionalak dira eta kontsumitzaile publiko "txarrak" uxatzen saiatzen dira.
- Hiriko erakargarritasun fiskalaren alde guztiak etxeko prezioetan sailkatuko dira. Edozein etxeren prezioak etxe horretan bizitzeak dituen kostuak (tokiko jabetza-zergak barne) eta onurak (tokiko ondasun publikoak barne) islatzen ditu.
Deszentralizazio maila optimoa baldintzatzen duten faktoreak
- Zerga-onurak. Bide publikoak bezalako ondasunak. Bestalde, ongizate gastuak estatuko edo jurisdikzioaren agintariek kudeatu behar dituzte .
- Kanpo eragin positiboen hedapena. Kasu honetan, gobernu federalak edo estatuak tokiko mailetatik inbertsio gehiago egin dezake emakiden bidez.
- Eskala-ekonomia, eskala-ekonomia handiak dituzten merkantziak (adibidez, defentsa nazionala) ez dira tokiko jurisdikzioek eraginkortasunez hornitzen.
Mugak
Errealitatean hainbat arrazoi oinen bidezko bozketak deszentralizazioaren abantailak esanguratsuki haz ditzan probabilitatea txikia izan dadin.
A) Mugikortasun kostuak:
Oinen bidezko bozkaketak funtziona dezan, beharrezkoa da biztanleriaren mugikortasun maila altua. Praktikan, mugikortasuna mugatua izan daiteke: bizilekua aldatzeak moneta kostuak (lantoki aldaketa, bizileku aldaketa…) eta kostu-pertsonalak (ingurunearen aldaketa... )
B) Jurisdikzio kopuruaren aldaketa:
Tibouten ereduaren balizko bat: gizabanakoek beraien lehentasunetara egokitzen den eskaintza bat duen jurisdikzio bat eskuragarri izan beharko lukete. Adibidez, soilik hamar ondasun publiko lokal eta hiru hornidura maila kontsideratuz, 310 jurisdikzio behar izango lirateke hornidura publikoen lehentasun posibleen sorta guztiz kontsideratu ahal izateko. Errealitatean, bai jurisdikzio kopurua eta baita ondasun publiko lokalen desberdintzapena askoz baxuagoa da.
C) Mugikortasun inefizientea:
Existitzen dira egoerak non emigrazioak ez-efizienteak diren biztanleen banaketak sortzen dituen
1. Adibidea: Demagun ondasun publiko lokalak pilaketara loturik daudela (ondasun publiko lokal ez-puruak).Kasu honetan, biztanleria gutxi duten jurisdikzioetan (nekazal-herriak, adibidez) emigrazioak biztanleria altua duten jurisdikzioetara (hiriak) herri handi hauetako ondasun publikoen hornidura pikatuko luke.
Immigranteek, sortzen duten pilaketaren kostu marjinalaren berdina den zerga batzuk ordainduko balituzke, hau da, per-kapita hornidura maila konstante mantentzeko nahikoa diren zergak, mugimendu hauek ez litzateke zertan ez-efizienteak izan behar.
Baina, orokorrean hau ez da horrela izango eta immigranteek kanpo-eragin negatibo bat (pilaketaren bitartez) sortuko lukete hirietan bizi diren biztanleen gain.
Kanpo-eragin honen beherapenak , Pareto zentzuan hobeak diren esleipenak eragingo lituzke. Adibidez, hirietako bizilagunek ordaindutako moneta-transferentziak eman ahal zaizkie nekazal herriei, horrela bertako biztanleen emigratzeko motibazioak kenduko liratekeelako
2. Mugikortasun ez-efizientearen bigarren arrazoi bat kanpo-eragin fiskalak dira.
Demagun ondasun publiko lokalak puruak direla. Gizabanako batek A jurisdikziotik B jurisdikziora emigratzen badu, Ako ondasun publiko lokalen horniduren per-kapita prezioa haziko da (hornidura kostua finantzatzeko zergadun gutxiago daudelako). Ondorioz,emigranteak kanpo-eragin negatibo bat eragiten die Ako egoiliarrei (zerga altuagoen bitartez) eta kanpo-eragin positibo bat eragiten die Bko egoiliarrei (zerga baxuagoen bitartez). Emaitza moduan Ako prezioak handituko dira eta Bko prezioak txikitu.
Zerga baxuko ondasun publiko lokalen kantitate altuago bat disfrutatzeko emigrante gehiago erakarriko ditu.
Migrazio fluxuak 3 jurisdikzio faktore finkoen gain-erabilpen bat eragingo du, eta honek Bko egoiliarren errenta pribatuak hondatu ditzake.
Soluzioa: Btik Arako transferentzien sistema batek, Pareto hobea den esleipen bat emango du. An ondasun lokalen horniduren per-kapita prezioa murriztuko litzateke. Bn, hornidura prezioa handituko litzatekeen arren eta transferentzia ordaindu beharko lituzketen arren, ekoizpen faktoreen gehienezko erabilpena murrizterakoan beraien errenta pribatuak haziko lirateke.
Desadostasuna adierazteko ordezko metodoak
Tiebouten ereduan politika fiskalarekin ados ez dagoenak emigratu egiten du. Aldiz, udal-gestio txarra zigortu egiten da normalean, ez emigrazioarekin, baizik eta herriko erabakiak hartzen dituztenak hauteskundeetan aldatuz. Tiebouten ereduak interakzio hauek kontuan hartzen ez dituenez, seguruenik oinen bidezko bozkaren inportantzia gain-estimatzen da.
Mundu errealaren behaketa batek Tiebout eredua errealitatearen deskribapen bat denaren zalantzak sendotu egiten du, bai behintzat arau orokor gisa.
Lehenengo, ez dago politika fiskalaren ondorioz gertatutako emigrazioaren ebidentzia sendorik. Bigarren, herrietan errenta, lehentasun … desberdinak dituzten gizabanakoak bizi dira (Tiebouten ereduak aurreikusten duen homogeneotasunetik urrunduz).
Erreferentziak
- ↑ Gruber, Jonathan (2016). Public Finance and Public Policy (5th ed.). New York: Worth Publishers. ISBN 978-1-4641-4333-5.
Kanpo estekak
