Orotz-Betelu[4][a]Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Zangozako merindadean eta Pirinioaurrea eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 49,3 kilometrora. Altuera 586 eta 1383 metro artekoa da, eta 23,46 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtaen 145 biztanle zituen.
Artzibartar herri honek, ibarrak ez bezala, Pirinioetako arkitektura du, Aezkoa ibarretik hurbilago dagoena, fatxada zuridun etxeak, harrizko ukituak eta egurrezko dekorazioak dituena. Erabilitako harria bertako harria da, grisaxka eta errosazeo arteko tonuarekin, nahiz eta lehenengotik hurbilago egon. Irati ibaiak zeharkatzen du, izen bereko oihanetikItoitzeko urtegira doan bidean. Ibar itxia da, sakona, urak ateratzen duena. Horren erakusgarri da Iñarbeko arroila, Nafarroa osoarekin komunikatzen duen korridore naturala.
Artzibarrena da geografikoki, baina ez administratiboki 1845etik, udalerri independente batean sortu zenetik. Bertako biztanleak oroztarrak dira. Bere mugartean Olaldea auzoa dago.
Izena
Orotz-Betelu beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[5]
Oroç Betellu (?)
Betellua (1062)
Orotz (1268)
Oroz Betelu (1275)
Oroz Vetellu (1275)
Hurroz (1280)
Oroz (1280)
Uroz (1300)
Oroz (1354)
Oroz (1366)
Oroz Vetellu (1532)
Orizbetelu (1587)
Oroz Betelu (1767)
Orozbetelu (1802)
Orotz-Betelu (1926)
Oroz (1945)
Betelu (1945)
Orotz-Betelu (1974)
Etimologia
Orotz-Betelu zalantzazko jatorria duen toponimoa da, nahiz eta ziurrenik Or izeneko pertsona baten jabetzakoa izan. Lehenengo elementua identifikatu gabeko pertsona-izena da, eta bigarrena, berriz, propietatea adierazten duen atzizkia. Interpretazioaren mesedetan, -oz hizkian amaitutako populazio-izenen multzo handia dago, Mendiorotzen errepikatzen bada ere. Hala ere, oro elementua daraman izen multzoa ere ugaria da, hitz arrunta izan dela dirudien elementua, gaur egun ezagutzen ez dena: Orbaibar, Orbaitz, Orbaitzeta, Orokieta, Oronoz, Orontze, Oro, Ororbia, Orozko...
Hona hemen eskaini diren itzulpen batzuk: "oloren lekua", "eskorten lekua", "isurialdea", "hurritza", "otsoen korta", "oloen arteko sasitza" edo "etxearen inguruko lurren tokia", guztiak aditu gehienek ezetsiak. Benito Urtasun Villanuevaren azalpena ez da batere zientifikoa, ederra bada ere: « herria muino batzuen gainean eraikita eta sakonune nabarmenean mendi handiagoz inguratuta egoteak Orotze "mendiak" Betelu "sakonunea" izena ekarri zuen, herriaren benetako kokapen topografikoarekin bat datorrena ». Euskaraz, ez orotze hitzak ez zuen esan nahi "mendia" ezta betelu "sakonunea" ere.
Hondo gorri batez eta aurrean urrezko bi galburu gurutzatutaz osatuta dago
»
Bandera
Orotz-Beteluko banderak Orotz-Beteluko armarria dauka hondo gorri baten gainean.
Geografia
Orotz-Betelu Artzibarrean barruan dago geografikoki, baina, administratiboki, udalerri independente da. Ibar hau Pirinioetako ibarra da, Erroibar eta Urraulgoiti ibarren artean. Ibarra zeharkatzen ditu Urrobi eta Irati ibaiak, baina Orotz-Beteluz Irati bakarrik; biek Aragoi ibaiaren adarrak.
Artzibar ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta Erdi Arokan galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, Irati eta Urrobi ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat Gurpegi errekaren inguruan.
Klima
Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere udaberrian eta udazkenean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta azarotikapirilera ohikoa da elurra jaustea.
Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere Austriatik ekarritako pinu lariziarrak dira.
Estazio meteorologikoa
Orotz-Betelun dagoen, itsasoaren mailatik 619 metrora, Nafarroako Gobernuak1993n jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]
Artzibarko historiaurreari buruzko ia daturik ez zegoen erromatarren garaira arte, baina urte batzuetatik hona, inguruko ikertzaile Juan Mari Martinez Txoperena aurizperriarrak egindako landa-ikerketek fruitu garrantzitsuak eman dituzte. Jarraian ematen diren datuetan Orotz-Betelu lurraldean sartzen da. Artzibarrek gaur egun hogeita bat trikuharri, tumulu bat, zista bat, bi harrespil eta hiru menhirra ditu sailkatuta. Horri hiru herrixka protohistoriko gehitu behar zaizkio: Biskaxun, Peña (kokapen ezezaguna) eta Adasa.[9]
2011n Asibarren, Aurizperrierroibartar kontzejuan, Lusarretaren ondoan, hiru miliario eta galtzada erromatarreko hiru kilometroko harriak aurkitu ziren, IV. mende hasierakoak, eta horrek erakusten zuen Urrobi ibaiaren ibilbideari jarraituz galtzada erromatar bat egon zitekeela zioen tesi ahula. Txoperenaren ikerketei esker, 1985-1989anOrreagako lautadan erromatarren aztarna dezente aurkitu ziren. 2012-2013an indusketa berriek argi utzi dute erromatarren garaiko enklabe garrantzitsu bat zegoela, Iturissa bezalako antzinako iturrietan aipatutako erromatar-baskoi gune ezaguna izan zitekeena. Galtzada erromatar hori, teorian Caesaraugusta (egungo Zaragoza) hiritik Agoitzetik etorriko zena, eta Urrobi ibaiaren ondotik Auritzeko zelaietaraino iritsiko zena, Ibañetatik jarraitzen du, galtzada erromatarreko trazadura berri batekin, Luzaideko ibarretik jaisten dena. Horri guztiari gehitu behar zaio 2012ko urte berean Artziko jauregitik gertu zegoen erromatar populazio bat aurkitu izana. Galtzadatik Iturissatik 15 km ingurura, erromatarrek galtzadak kontrolatzeko eraiki ohi zuten tarteko geltokia izan zitekeen, atsedenerako salmenta gisa, zaldiak aldatzeko, etab., eta bi herri garrantzitsuren artean kokatu ohi ziren.[10][11]
Mende dezente atzera itzuliz, historiaurrean bazegoen inguruko baliabideak aprobetxatzen zituen giza talde bat. Denborarekin, zenbait giza talde finkatu ziren herrixka gotortu txikietan, erromatarrek baskoiak konkistatu zituztenean aurkitu zituztenak K. a. I. mendean. Nafarroa BeherekoDonazaharren (Orotz-Betelun Donazar deitua) eta IturissanI-V mendeen artean kokaleku erromatar garrantzitsu bat sortu izanak, eremua kontrolatzeko balio izan zuen, bi funtzio garrantzitsu izango zituena. Alde batetik meatzaritza ekoizpen osoaren zentralizazioa, duela ez urte asko uste zena baino askoz garrantzitsuagoa, Aldude eta Aezkoa ibarretan mendeetan zehar ezagutua izan dena eta erromatarrek Erroibarko eta Artzibarko meatzeak ere ustiatu zituztela uste duguna. Bestalde, PirinioetatikIberiar Penintsulara igarotzeko defentsa eta kontrol lanak egiten zituen, lehen mailako bi galtzada gurutzatuz, Pompaelo (egungo Iruña) hiriara zihoana, Mezkiritz eta Erro mendateetatik, eta, bestetik, Zaragoza galtzada aurkitu berria. Horretarako, tarteko geltoki bat sortu zuten, Artziko jaurerriaren inguruan egindako salmenta bat, non, ziurrenik, Peña eta Asnotz herrixketako biztanleak bizitzera jaistera behartu zituzten, herrixka bat sortuz, indusketa arkeologikoei jarraitu ahala, ezusteko bat baino gehiago eman dezakeena.[12][13]
Erdi Aroa
Agoitz-ArtzibarretikIbañetara doan erromatar galtzadaren aurkikuntzak, eta hortik Luzaidera doanak, 778. urteko Orreagako guduaren kokapenari buruzko hipotesi guztiak aldaraziko ditu. 778. urtea inflexio-puntua da Nafarroako eta, oro har, euskal historian. Garai hartan munduko armadarik onenari, Karlaundiri, eraso egiteko antolaketa on baten beharraz hitz egiten da, eta, beraz, baskoiak uste baino antolatuago zeudela uste da. 635ekofrankoen aurkako borrokak, Zuberoako Basabürüan, Ibañetatik 33 kilometro ekialdera, erakunde oso bat inplikatzen zuen, aditzera emanez euskal gizartean bazegoela egitura sozial eta administratiboren bat, urte batzuk geroago Iruñeko Erresuman sortu zena. Garai berean, bizitza monastikoaren berpiztea gertatu zen, neurri batean Leireren bultzadari esker, eta, ondorioz, dokumentuen ugaritzearen hasiera, zeinetatik abiatuta lehen pertsona, herri eta ibarraren izenak agertzen baitira. Artzibar egitura konplexuko harana da, eta, beharbada, Erdi Aroko mende ilun hauetan, hainbat fasetan eta motibo lausoengatik sortu zen. Hasiera giza talde ongi definitu eta trinkoa izango zen, bere egitura propioa sortuko zuena, eta, ondoren, agian, lurraldeak edo jauntxo feudalen edo eliz jauntxoen domeinuak batuko zitzaizkion, geografikoki zaila zen haran bat sortuz. Horrela, ibarretik urrun bi herri geratu ziren, Galdurotz (egungo Arraisgoitin) eta Amokain (egungo Eguesibar), Artzibarko noble garrantzitsu baten kontzesioa izan zitezkeenak, eta, horregatik, ibarrari atxikita geratu zen XIX. mendearen erdialdera arte. Dirudienez, Artzibar, Goi Erdi Aroko hasierako mendeetan, VIII-XII. mendeetan, laborategi bihurtu zen, bertan bizitzeko hainbat leku probatzeko. Lehenik, arabiarren presioak, gero izurriteek eta goseteek, baita lurraren eta naturaren kalitateak ere, eragina izan zuten XI-XIV. mendeen artean jendea bizi zen hainbat gune agertu eta desager zitezen. Leku batzuk, ia baserri sakabanatuak, jendez husten ari dira: Irizar, Saratsu, Orai, Ekieta, eta, oro har, ez dute populaziorik berreskuratzen, inguruko herrietako bordak edo nekazaritza eta abeltzaintza ustiapenak egiteko gune gisa geratuz. Dokumentazioan beste berri batzuk agertzen dira: Arizkuren, bi Hiriberri (egungo Hiriberri eta Hiriberri Saratsu).[14]
Biztanleria-mugimenduaren beste faktore posible bat kokagune batzuen jabetza da. Orreagako kolegiata eta noble batzuk hainbat herriren jabe dira, eta kolonoak galtzean, batzuetan, kosta egiten zaie errentari berriak erakartzea, aldi batzuetan inguruko herrietako bizilagunei alokatuz, ez bizitzeko, eta hutsik geratzen dira luzaroan, bai Erdi Aroan, bai ondorengo mendeetan.
IX. mendetik dokumentuak ugaritzearekin batera, biztanleen, herrien eta haranen izenak agertzen dira, eta, aldi berean, zergak kobratzeko lehen kontrol administratiboak, etab. Neurria sutean oinarritzen zen, eta sua etxe kopuruaren antzekoa zen, baina ez berdina. Oro har, etxeak baino gehiago ziren suak, baina alde txikiarekin. Suagatik ordaintzen zitzaien erregeari, nobleei edo erlijiosoei: Orreaga, Leire. Mende hauetarako, batez beste, 4,5-5 pertsona sutatik kalkulatzen da, nahiz eta Pirinioetan zertxobait handiagoa izan. Artzibar, zenbaketen arabera, emeki-emeki handitzen joango da, epidemiak direla eta, aldi gogorretan. Ibarra 1366. urteko 127 suen artean mugituko da, eta 1819. urteko 210 suen artean.[15]XIII. mendean, zergen ordainketen lehen zerrendekin, egitura berezi bat ikusten da, Artozkibar, zeinaren hedadura besterik ez dakigun, Artzibarko zenbait herri, Orotz-Betelu barne. Artozkibar testu baten arabera osatzen zuten, besteak beste, Artozki, Arizkuren, Uliberri, Saratsu, Txipua, Orai, Azparren, Orotz-Betelu, Olaldea, Otsa, Usotz, Muniain eta Urdazi herriek. Ez dakigu ibar independentea edo banaketa administratiboa zen, XIX. mendeko bidezidorraren antzekoa, zergak biltzeko balio zuena. Antzeko kasu bat gertatzen da ondoko Urraulgoitin, iparraldeko zatia garai berean Aietxuibar deitzen zena, eta gero ibarrean integratu zena, baina hasierako uneetan independentea ere izan zitekeen.[16]
Ibarreko familia batzuk erresumako garrantzitsuenak bihurtu ziren, Artzeko jauna eta Uritzekoa nabarmenduz. XIV. eta XV. mendeetan, beste familia noble batzuekiko aliantzak beste familia handiago batzuetan desegiten joan ziren. Horrela Uritzarrak Artiedatarrekin edo Artzitarrak Urtubiarekin. Nafarroako gerra zibilean, XIV-XV. mendeetan, agaramondarren eta beaumontarren artean, Artzibarrek eta Orotz-Beteluk, Uritz-Artiedatarrak buru zituela, beaumontarren alde egin zuen.
Aro Modernoa
Pobrezia eta baliabide eskasia ziren nagusi. Badirudi ehiza etxeko dietaren osagarri garrantzitsua zela. Hartza, otsoa edo azeria ehizatzea saritzen zen, baina oreina hainbat urtez debekatuta egon zen, nobleei eta erregeei ematen baitzitzaien ehiza hori. 1556an oraindik debekatuta zegoen oreinak ehizatzea, eta sarritan isunak jartzen zitzaizkien herriei. Urte horretan, oreinak ehizatzeagatik ehizatutakoen zerrenda luzea zen. Orotz-Beteluk, Garaioak eta Garraldak uxaldi bateratua egin zuten, Beteluko hariztian 18 orein harrapatu zituztela imajinatu genuen. Urte berean Artzibarko jendea ere hartu zuten oreinekin, eta 1599an artzibartarrak itzuli ziren isun bat ordaintzera haiek ehizatzeagatik. Gehienetan, basurdea eta erbia ehizatzen zituzten, eta denbora batez janari ona emango zuten. Mendeetan, suzko armak urriak ziren eta ia ez ziren ehizarako erabiltzen, oso zehaztugabeak baitziren; beraz, zepoak, uxaldiak, txakurrak edo usoaren kasuan, sareak maiz erabiltzen ziren. 1568an, Artzibarreko bizilagunek Artiedako jauregiarekin adostu zuten ordaintzen zizkioten zergak kentzea. Berrerospenaren zenbateko osoa ehun aldiz ezarri zen, hau da, 4 580 urrezko dukat. Kopuru hori bizilagunen artean banatu zen. Gastu handi horrek, 1570aren ondorengo uzta txarrekin batera, ibarra pobrezia sakonean murgildu zuen.[14]
Artzibarreko zati izan zen, administrazioaren ikuspegitik, 1845 arte, non banandu egin baitzen, herri eta udaletxe gisa. Abeltzaintza, bigarren mailan nekazaritza eta metalurgia, baso-aprobetxamenduez gain, Orozen zeregin nagusiak izan dira. XVIII. mendearen amaieran, behi-, ardi- eta txerri-buruak hazten ziren, eta garia, oloa, zekalea, artoa eta liho pixka bat biltzen ziren. Metalgintza, XIV. mendean dokumentatua, hurrengo mendeetan nahiko jarduera nabarmen gisa mantendu zen. 1800. urtearen inguruan burdinola bakarra zegoen Iratiren gainean, Orozen, baina herritik legoa erdira, eta 29 lagunek egiten zuten lan bertan. Independentziako gerraren eta karlistaren gorabeherak jasan behar izan zituen, 1845ean udalerriak berreraiki baitzuen, Nafarroan izan zen lehen labe garaietako bat instalatuz. Izan ere, XIX. mendea izan zen bere garairik oparoena metalurgiari esker.
Egurraren aberastasuna oso garrantzitsua izanik, udalerriko populazio txikiaren zati handi bat ez zuen mantendu XX. mendera arte. XIX. mendeko azken urteetan, paperaren fabrikazioan, La Navarra eta La Papelera Española bata bestearen atzetik joan ziren, bere garaian Iberiar Penintsulako faktoria nagusia izan zen batean Atarrabiakoarekin. 1914an itxi zuten. Paper-fabrikak berak xurgatu zituen Electra Oproz, eta Electra Olaldea, Iratiren aprobetxamendu hidroelektrikoa inauguratu zutenak. 1917an, ibarretik Itoitzeraino jaisten zen errepidearen irekiera onartu eta hasi zen, non Agoitz-Auritzekoarekin elkartzen zen.[17]
1860tik aurrera, ibarra jendez husten hasi zen, Iruña landa-bizitza baino aukera erakargarriagoa baitzen artzibartar askorentzat. Jaitsiera hori gutxi gorabehera egonkorra izan zen 1960ra arte, artean 535 pertsona bizi baitziren udalerrian. Hala ere, hurrengo hamarkadarako, kopurua 386ra jaitsi zen, 1980an 316 izango zirelarik. Gehienak Txantreairuindar auzoan amaitu zuten. Joerak, gero eta motelago bada ere, beheranzkoa izaten jarraitzen du.[14]
Itoitzeko urtegia eraiki ondoren 2000ko hamarkadan, Artzibarren hegoaldeko zati handi bat urez bete zen, Artozki eta Muniain herriak urperatuz, eta, zati batean bada ere, Nagore eta Artzi. Ibarreko beste hainbat herritan ere eragin handia izan zuen, nahiz eta horiek ez ziren hainbeste nabaritu Orotz-Betelun, nahiz eta urtegia herrian amaitu. Gehien aldatu zena errepide berri baten eraikuntza izan zen, Nafarroako gainerako lurraldeekiko komunikazioa nabarmen hobetu zuena eta Iñarbeko arroilaren uholde partziala.
Demografia
2023 urteko erroldaren arabera 145 biztanle zituen Orotz-Beteluk.[18]
1842
1857
1860
1877
1887
1897
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
2011
2021
386
569
623
538
506
580
594
894
619
643
594
540
535
386
316
232
210
162
139
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Ekonomia
XIX. mendea hasieran, biztanle gehienak nekazaritzan aritzen ziren, zerealak eta lihoa bilduz. Haritz eta pago mendiak zituen, eta haien ikatzarekin eta bertan ateratako burdin mearekin 29 pertsona arduratzen ziren burdinola batean lan egiten zuen. 1972ko nekazaritza-erroldaren arabera, udal honetan 54 nekazaritza-ustiategi zeuden.
Hala ere, Orotz-Betelu Nafarroako Pirinioetako herririk industrialena izan da. Olaldea auzoan, erdigunetik 3 kilometrora, zentratu da industria historian zehar. Herri industriala denez, bere historiako une batzuetan populazio dezente izan du, 1910ean maximo historikora iritsiz 894 biztanlerekin, ia erdia Olaldea auzoan, paper fabrika handia ixten ari zirenean.
Politika
Orotz-Beteluko udaletxea erdialdean dago, eta idazkaria, era berean, Artzibarko eta Longidako udaletako idazkaria da. Udalbatza ibarreko alkateak eta lau zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Javier Larrea Reta da, Berraburu hautagai gisa aurkeztu zena.
Udal hauteskundeak
Alderdia
Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera
1979
1983
1987
1991
1995
1999
2003
2007
2011
2015
2019
Berraburu
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5
Urrizkain
-
-
-
4
-
-
-
5
5
-
-
Irati Talde Independentea
-
-
-
3
4
-
-
-
-
-
-
Adasa Talde Independentea
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
Orotzeko Zazpi
7
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
UNAI
0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1979an, Orotzeko Zazpi taldea nagusitu zen udaleko zazpi zinegotziekin. Baina hurrengo hauteskundeetan, ez zen zerrendarik aurkeztu, eta, beraz, Miguel Jose Arcelus Garralda aurreko alkatea izendatu zuten kudeaketa-batzordeko presidente, eta kargu hori errepikatu egin zen 1897an, kasuistika beragatik. 1991rako bi zerrenda aurkeztu ziren, Urrizkain eta Irati Talde Independentea. 4 eta 3 zinegotzi lortu zituzten, hurrenez hurren, Fernando Lecumberri Villanuevaren makilak.
1999an eta 2003an, berriz ere ez zen hautagairik izan, Jose Maria Arcelus Lusarreta kudeaketa-batzordeko presidente zelarik. 2007anUrrizkain zerrendak bost eserlekuen latotalitatea lortu zuen, 2011n berriz ere bere garaipena errepikatuz, Ainhoa Mendia Orradre alkate zela. 2015erako ere ez zen hautagairik aurkeztu, eta, beraz, Javier Larrea Retak bete zituen alkate-lanak kudeaketa-batzordeaz geroztik. 2019rako, alkate ohia zerrenda propio batean aurkeztu zen, Berraburu, eta eserleku guztiak lortu zituen.
Orotz-Beteluko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Javier Larrea Reta da, Berraburu zerrendakoa. Zinegotziak 4 daude:[19]
Koldo Zuazok, 2010ean, Orotz-Beteluk atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[22]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Artzibarrera azpieuskalkian (Iparartzibartar aldaera). Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Orotz-Beteluko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Winder Ciudad Lema: Ciudad de la Oportunidad[2] Ubicación en el condado de Barrow en el estado de Georgia Coordenadas 33°59′47″N 83°43′15″O / 33.9964, -83.7208Entidad Ciudad • País Estados Unidos • Estado Georgia • Condado BarrowSuperficie • Total 29.0 km² • Tierra 28.1 km² • Agua (3.1%) 0.1 km²Altitud • Media 301 m s. n. m.Población (2000) • Total 10,201 hab....
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2019) راندولف س. بيركلي معلومات شخصية الميلاد 9 يناير 1875 ستونتون الوفاة 31 يناير 1960 (85 سنة) بيافورت مكان الدفن مقبرة أرلينغتون الوطنية[1] موا...
artikel ini perlu dirapikan agar memenuhi standar Wikipedia. Tidak ada alasan yang diberikan. Silakan kembangkan artikel ini semampu Anda. Merapikan artikel dapat dilakukan dengan wikifikasi atau membagi artikel ke paragraf-paragraf. Jika sudah dirapikan, silakan hapus templat ini. (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menamba...
NZ rugby union club, based in Hamilton This article is about the Super Rugby team. For the English team, see Exeter Chiefs. Rugby teamChiefsUnionNew Zealand Rugby UnionFounded1996LocationHamilton, New ZealandRegionBay of PlentyCounties ManukauKing CountryThames ValleyWaikatoTaranakiGround(s)FMG Stadium Waikato (Capacity: 26,000)Coach(es)Clayton McMillanCaptain(s)TBAMost capsLiam Messam (182)Top scorerDamian McKenzie (1062)League(s)Super Rugby Pacific2023Playoffs: Runners-up 1st overall Team k...
History of American military development This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (June 2022) (Learn how and when to remove this template message) General Bernard Schriever, father of the Uni...
Esta página cita fontes, mas que não cobrem todo o conteúdo. Ajude a inserir referências. Conteúdo não verificável pode ser removido.—Encontre fontes: ABW • CAPES • Google (N • L • A) (Janeiro de 2017) Coordenadas: 35.5° N 80° O Carolina do NorteState of North Carolina Estado dos Estados Unidos Símbolos Bandeira Selo Lema Esse quam videri(do latim: Ser, ao invés de parecer) Apelido(s) Old Nort...
Shopping mall in West Virginia, United StatesMeadowbrook MallJCPenney at Meadowbrook Mall, December 2012LocationBridgeport, West Virginia, United StatesCoordinates39°18′46″N 80°16′21″W / 39.31284°N 80.27243°W / 39.31284; -80.27243Address2399 Meadowbrook RdOpening date1982DeveloperCafaro CompanyManagementMarcello LalamaOwnerCafaro CompanyNo. of stores and services109No. of anchor tenants4 open, (1 under construction)Total retail floor area849,206 sq...
This article is written like a personal reflection, personal essay, or argumentative essay that states a Wikipedia editor's personal feelings or presents an original argument about a topic. Please help improve it by rewriting it in an encyclopedic style. (February 2011) (Learn how and when to remove this template message) Part of a series onRhetoric History Ancient Greece Asianism Atticism Attic orators Calliope Sophists Ancient India Ancient Rome The age of Cicero Second Sophistic Middle Age...
Laut JawaPeta laut JawaLetakPaparan SundaKoordinat5°16′00″S 111°43′52″E / 5.26667°S 111.73111°E / -5.26667; 111.73111Jenis perairanLautTerletak di negara IndonesiaPanjang maksimal1.600 kilometer (990 mi)Lebar maksimal380 kilometer (240 mi)Area permukaan320.000 kilometer persegi (120.000 sq mi)Kedalaman rata-rata46 meter (151 ft)Kedalaman maksimal750 meter (2.460 ft)[butuh rujukan]Suhu tertinggi31 °C (88 ...
Renang pada Pekan Olahraga Provinsi Sulawesi Selatan 2022Piktogram cabor renangLokasiKolam Renang H. Muhammad Nur Tahir di Jl. Ahmad Yani, Kelurahan Bongki, Kecamatan Sinjai Utara, Kabupaten SinjaiTanggal23–26 Oktober 2022Peserta19 perwakilan kontingen kabupaten/kota← 20182026 → Renang adalah salah satu dari 33 cabang olahraga inti yang dipertandingkan pada Pekan Olahraga Provinsi Sulawesi Selatan 2022. Pelaksanaan cabang olahraga ini di bawah naungan Persatuan Renang ...
1988 American fantasy film directed by Ron Howard This article is about the 1988 film. For the 2019 film, see Willow (2019 film). For the 2022 TV series, see Willow (TV series). WillowTheatrical release poster by John AlvinDirected byRon HowardScreenplay byBob DolmanStory byGeorge LucasProduced byNigel WoollStarring Val Kilmer Warwick Davis Joanne Whalley Billy Barty Jean Marsh CinematographyAdrian BiddleEdited by Daniel P. Hanley Mike Hill Richard Hiscott Music byJames HornerProductioncompan...
Mon National DayOfficial nameတ္ၚဲကောန်ဂကူမန်Observed byMon peopleTypeCulturalDateFirst waning day in TabodweFrequencyAnnualRelated toMon State Day 61st Mon National Day celebration in London Mon flag used during the Hongsawadee Kingdom, AD 573-1757 Mon National Day (Mon: တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်, rungmoam kaun kay kaw mon; Burmese: မွန်အမျိုးသားနေ့; Thai: วันชาติมอญ) is an annual n...
See also: History of the Jews in the Ottoman Empire and Antisemitism in Turkey Turkish Jews Türk Yahudileri / Türk Musevileri יהודים טורקים Djudios Turkos / Cudios TurkosTotal populationest. 330,000–450,000Regions with significant populations Israel280,000[1] Turkey14,500 (2022)[2][3][4][5] United States16,000[citation needed] Canada8,000[citation needed]LanguagesHebrew (in Israel), Turkish, Jud...
2000 film by Bryan Singer For the series, see X-Men (film series). X-MenTheatrical release posterDirected byBryan SingerScreenplay byDavid HayterStory by Tom DeSanto Bryan Singer Based onX-Menby Stan LeeJack KirbyProduced by Lauren Shuler Donner Ralph Winter Starring Patrick Stewart Hugh Jackman Ian McKellen Halle Berry Famke Janssen James Marsden Bruce Davison Rebecca Romijn-Stamos Ray Park Anna Paquin CinematographyNewton Thomas SigelEdited by Steven Rosenblum Kevin Stitt John Wright Music ...
Kim Kyu JongLahir김규종 (金奎鐘)24 Februari 1987 (umur 36)Jeonju, Jeollabuk-do, South KoreaPekerjaanSinger, Dancer, DJ, MC, Actor, modelTahun aktif2005–presentHiatus: July 2012–July 2014(military service)Situs webOfficial Website(South Korea)Official Website(Japan)Official YoutubeOfficial Facebook Kim KyuJong (lahir 24 Februari 1987) adalah penyanyi pria asal korea Selatan. Ia juga merupakan anggota boyband asal Korea Selatan, SS501. Ia tergabung dalam SS501 Sub-Unit bersa...
Pre-colonial African states from different time periods Contemporary political map of Africa (Includes Sub-Saharan Africa and North Africa) Obelisk at temple of Luxor, Egypt. c. 1200 BC Baguirmi knight in full padded armour suit, Early 19th Century. Part of a series onHuman historyHuman Era ↑ Prehistory (Pleistocene epoch) Holocene TimelinesNeolithic – Contemporary(10,000 BCE – Present) Age of the human race Recorded history (Common Era) Earliest records Protohistory P...
Campagna di Manassasparte della guerra di secessione americanaIl National Jubilee of Peace building di Manassas (Virginia) drappeggiato con la bandiera americana in occasione del 150º anniversario della Prima battaglia di Bull RunData13 agosto-3 settembre 1862 LuogoVirginia EsitoVittoria confederata Schieramenti Stati Uniti d'America Stati Confederati d'America ComandantiJohn PopeRobert Edward Lee Effettivi61.43055.097 Perdite14.4629.474 Voci di guerre presenti su Wikipedia Manuale V ·...
1975 film The Sunshine BoysTheatrical release poster by Al HirschfeldDirected byHerbert RossScreenplay byNeil SimonBased onThe Sunshine Boys1972 playby Neil SimonProduced byRay StarkStarringWalter Matthau George Burns Richard Benjamin Lee MeredithCinematographyDavid M. WalshEdited byJohn F. BurnettMusic byIrwin FischProductioncompaniesRastarMetro-Goldwyn-MayerDistributed byUnited Artists (United States/Canada)Cinema International Corporation (international)Release date November 6, 1...