Oloritz izenak "Olor izeneko pertsona baten jabetzako lekua" (olor + -tz) esan nahi du. Lehenengo elementua, Olor, identifikatu gabeko pertsonaren izena da, eta bigarrena, propietatea adierazten duen atzizkia. Jatorriz euskara da. Gaztelaniazko bertsioa jatorrizko izena bere fonetika-arauetara egokitzea da.
Altuera eta kokapenaren arabera aldaketak dauden arren, udalerriaren batez besteko balioak honakoak dira: Tenperatura 8 eta 13 gradu bitartekoa, prezipitazioa 600 eta 1.000mm bitartekoa, eta egun euritsuak 90 inguru. Udak nahiko lehorrak izaten dira, eta neguak euritsu eta hotzak, batez ere iparraldeko zierzo haizeak jotzen duenean. Klima, oro har, mediterraneoa edo azpimediterraneo kontinental motakoa da.
Olorizko baso bakanetan, birlandaturiko pinuak, haritzak eta arteak daude, eta horrez gain, nahiko ondo kontserbatu diren 23 hektarea pago (Alaitzen).
Estazio meteorologikoa
Oloritzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Barasoain pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 524 metrora, Nafarroako Gobernuak1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]
Orbaibarreko ia herri guztiak bezala, erreforma horiek ere Iruñeko merkatuko alkatearen eskumenekoak ziren. Ondoren, gainerakoak bezala erregimen komunaren menpe geratu ziren.
Elizari dagokionez, XIX. mendera iritsi zen, abade batekin, zeina «herriaren patronatu» baitzen. Mende horren hasieran irin-errota batek funtzionatzen zuen, eta 1847an, eskola batek, urtean 1020 erreal eta maisuaren etxebizitzarako etxea zituena.
1920ko hamarkadan lau eskola eta bi olio-errota zituen, eta horietako bat Oloritz kontzejuan zegoen, non irin-fabrika ere bazegoen.[9]
Demografia
2023 urteko erroldaren arabera 221 biztanle zituen Oloritzek.[10]
1842
1857
1860
1877
1887
1897
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
2011
2021
263
681
715
595
591
551
615
525
480
498
395
380
338
198
161
171
166
180
210
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Udalerriko Etxague kontzejuan, Alaitz mendilerroan, Nafarroako Gobernuak eraikitako bi parke eoliko daude "Etxague" eta "Alaitz" izenekoak. Etxaguekoak 24,60 megawatteko potentzia dauka eta Alaizkoak 33,09 megawatteko potentzia. Parkeen jabea Acciona da gaur egun.
Politika
Olorizko udaletxea herrigunean dago, eta idazkaria, era berean, Orisoaingo, Untzueko, Puiuko eta Garinoaingo Udaletako idazkaria da. Udalbatza udalerriko alkateak eta lau zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Jose Francisco Aoiz Aranguren da, Olorizko Talde Independenteko hautagai gisa aurkeztu zena.
Udalaren egoitza eta udaletxea Oloritz udalburuan dago.
Udaletxea 1930 inguruan eraiki zen, eta beheko solairua eta honen gainean eraikitako beste solairu bat dauka. Kokapen honen aurretik, udaletxea eskola zaharren eraikineko lokal batean egon zen. Udaletxearen eraikinak kanpoalderako hiru fatxada dauzka.
HELBIDEA: Kale Orokorra z/g
Egungo banaketa
Olorizko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Jose Francisco Aoiz Aranguren da, Olorizko Talde Independentea zerrendakoa. Zinegotziak 4 daude:
Jose Javier Armendariz Recalde (Olorizko Talde Independentea)
Jorge Flamarique Beorlegui (Olorizko Talde Independentea)
Fernando Larraiotz Perez (Olorizko Talde Independentea)
Eduardo Zabalza Fernandez (Olorizko Talde Independentea)
Alkateak
Atal hau hutsik dago, xehe-xehe edo osatu gabe. Zure laguntza ongi etorria da!
322 linea linea erregularra den arren, Mendibilgo geldialdiak eskariaren araberako geldialdiak baita, bidaia aurreko eguneko 19:00ak baino lehen erreserbatu behar da. Bere aldetik, 331 linea eskariaren araberako linea baita, bidaia ere aurreko eguneko 19:00ak baino lehen erreserbatu behar da.
1778an, Bariaingo parrokia hutsik gelditutakoan, herriko jauna, Besollako Markesa apaiz berriaren izendapenaren kontra agertu zen, "euskaraz ez dakielako eta Bariaingo eliztarrek hizkuntza hori besterik ez dutelako ulertzen".
1789an, Mendibilgo elizan bikario izendatzerakoan, Orreagako kapituluak (izendatu behar zuenak) Garinoaingo bikarioari ea beharrezkoa ote zen euskaraz jakitea galdetu zion. Erantzuna euskara "eguneroko hizkuntza" zela argudiatuta, bikario garinoaindar bat izendatu zuten.
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da izarbeibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Orbaibarreko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.