Artzibarko ibarburua da. 2020 urtean 40 biztanle zituen.
Bertako biztanleak nagoretarrak dira.
Izena
Nagore toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
Nagore (1268)
Nagorre (1274)
Nagore (1366)
Nagore (1532)
Nagore (1607)
Nagore (1767)
Nagore (1829)
Nagore (1926)
Nagore (1998)
Ezaugarriak
Armarria
Nagoreko armarria Artzibarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
«
Hondo urdin batez eta aurrean astigar batez terrazatzatuta osatuta dago, gainean zilarrezko bi ezpata urrezko eskutoki gurutzatuekin, metal bereko balantza bati eusten diotenak.
Artzibar ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta Erdi Aroan galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, Irati eta Urrobi ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat Gurpegi errekaren inguruan.
Klima
Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere udaberrian eta udazkenean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta azarotikapirilera ohikoa da elurra jaustea.
Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere Austriatik ekarritako pinu lariziarrak dira.
Estazio meteorologikoak
Artzibarren dagoen Orotz-Betelu udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 619 metrora, Nafarroako Gobernuak1993n jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
1079-1080an jada jasota dago Lope Garces handikiari esleitutako Agoizko edukitzarekin lotutako toki gisa. 1200 inguruan zen Nafarroako alkatearen ostatu edo egoitzetako bat. Errege jaurerriko hiribildu gisa, 1280an 26 soldata eta laurdeneko urteko petxa zor zuen, gehi 18 kahize eta erdi gari eta 39 kahize garagar eta olo erregu bat.
1800 inguruan, oihalak lantzen dituzten eta Erronkaribarrekoak deitzen dituzten pelairuak eta ehuleak zeuden Nagoren, eta eskualdeko menditarrek kontsumitzen dituzte. Eta 1847an ere, zenbait biztanlek oihal zapia fabrikatzen zuten. Baina industria-jarduera horiek desagertuta zeuden XX. mendea hasi zenean, eta bertako biztanleak nekazaritzan eta abeltzaintzan baino ez ziren aritzen.
1835-1845eko udal erreformetara arte, Nagore ibarreko alkateak eta herriko alkateak gobernatzen zuten. Horien ondoren, erregimen komunaren mende geratu zen lekua, betiere Artzibarren barruan. Nagoren, 1802an egiten ziren ibarreko batzarrak, helburu horrekin zuen etxea, paperak, fusilak, arkabuzak, bandera eta danborra zaintzeko.
1847an eskola bat zuen, urtean mila erreal zituena, eta parrokiako abadea bizilagunek aurkezten zuten; irin-errota batek funtzionatzen zuen. 1920 inguruan Nagorek bi ostatu zituen.
Koldo Zuazok, 2010ean, Artzibarrek atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[8]
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Artzibarrera azpieuskalkian (Hegoartzibartar aldaera). Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Artzibarko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.