María Teresa de Filippis, ezizenez La Pionera (Napoli, Italia, 1926ko azaroaren 11 – Scanzorosciate, Bergamo, Italia, 2016ko urtarrilaren 9)[1] italiar aitzindaria izan zen, auto-pilotua, 1 Formulan gidatu zuen lehen emakumea.[2] 1 Formulako historian bost emakumeetako bat (Lella Lombardi italiarra, Divina Galica britainiarra, Desiré Wilson hegoafrikarra, Giovanna Amati italiarra eta bera).[3] 1958ko maiatzaren 18an egin zuen debuta, eta bost Sari Nagusitan hartu zuen parte.[4][5][6]
1958an, Juan Manuel Fangiok 1957an pilotu titulua irabazi zuen autoa gidatu zuen, lau lasterketatan parte hartuz. Bigarrenean, berriz, irtetera kalifikatu zuten, eta hamargarren iritsi zen. Ez zioten Frantziako Sari Nagusian lehiatzen utzi, zera esanez: "Emakume batek erabili behar duen kasko bakarra ile-apaindegikoa da".[7]
1959an auto bat eskaini zioten Jean Behraren Porsche taldearentzat. María pilotu frantziarraren heriotza tragikoaren ondoren lasterketak utzi zituen. F1 Grand Prix Pilotu Ohien Nazioarteko Klubeko presidenteordea izan zen 1997an, eta Maseratiko Klubeko presidentea.
Bizitza
Haurtzaroa
María Teresa de Filippis Napolin jaio zen 1926ko azaroaren 11n, Franz kondearen alaba, Napoliko goi-aristokraziako kide bat, bizi ziren eskualdea ureztatzeko energia banatzen zuen enpresa elektriko baten jabea, Campania, Italiako Errepublika osatzen duten 20 eskualdeetako bat, 13.670,95 km2-ko azalera duena. Beraz, dirua ez zen inoiz arazo izan Filippis familiarentzat, non denak ziren automobilismoa zaleak. Txikia zenean, María Teresaren aitak zirkuituetara eramaten zuen, eta, hazten joan zen heinean, neba-ahizpa nagusiekin batera joaten zen. Haiek desafio egin zioten esanez berak ez zuela inoiz autoa bakarrik gidatuko 1 Formulako lasterketa batean, ez behintzat lehiaketa batean beharrezko abiaduran parte hartzeko. Handik gutxira, María Teresak bere mailako txapelduna eta bigarrena globalean Salerno hiritik Cava de' Tirrenira arteko 10 kilometroko ibilbidea, Fiat 500 batekin. Horregatik, automobilismoaren mundu matxistan “La Pionera” ezizena jarri zioten, lehiaketa gehiagotan izena eman eta hainbat sari irabazita. Hurrengo urtean, Salernotik Cava dei Tirrenirainoko ibilbidea irabazi ostean, Sports 700cc kategorian parte hartu zuen, emaitza bikainarekin, lehenengo Uraniarekin eta gero Giaurrekin. La Stella Alpina, Italiako Alpeetan 1948tik urtero egiten den automobilismo vintage lasterketa bat da. Italian uztaileko bigarren asteburuan ospatzen zen eta hiru egun irauten zuen. Lehiaketa Scuderia Trentina Storica di Trentla elkarteak antolatzen zuen, Enzo Siligardi Italiako Automobilismo Klub Historikoko kide batek.
María Teresak sports txapelketan ere parte hartu zuen 1954an, Osca 1100 batekin hirugarren geratu zen, izan ere, istripu baten ondorioz, ezker belarritik ia erabat gor geratu zen, eta ondorioz ezin izan zuen txapeldun geratu. Urte horietan, lehiaketa bakoitzaren aurretik antolatzaileek Maria Teresa Filippisi deitu egiten zioten parte hartuko zuen jakiteko, pilotu askok uko egiten baitzioten lehiaketan izena emateari, emakume batek garaituko zuten beldur ziren eta.
1955ean mailaz salto egin zuen, eta Cataniatik Etna sumendirainoko 40km-ko ibilbide arriskutsuaren garaipena eskuratu zuen, Nicola Musumeci faborito nagusiarekin borrokatu ondoren. María Teresa de Filippis, 1 Formulako pilotu handiez inguratuta zegoena, hala nola Juan Manuel Fangio (1 Formulako pilotu argentinarra, 5 munduko txapelketa irabazitakoa, munduko txapelketa gehien zituen hirugarrena) edo Tazio Nuvolari. 1 Formulako lasterketetan parte hartzeko prest zegoen, denbora kontua baino ez zen hori lortzea. 1958an egin zuen debuta, eta Maríak bere ibilgailu propioa erosi behar izan zuen, Fangio lagunak aurreko urtean erabilitako Maserati 250 F ibilgailua, txapelketa irabazi zuena. Fangiok, jakina, ez zuen aurreko urtean autoaren truke ordaindu behar izan. 1958ko apirilean egin zuen bere lehen lasterketa Sirakusako Sari Nagusian, Italian, garai hartan oso ohikoa zen bezala, proba horrek ez zuen puntuatzen eta ez zion txapelketari eragiten. Lasterketa horretan emaitza Maria Teresak 87pilotutik 5. postuan amaitu zuen. Denboraldi horretan, 5 lasterketatan parte hartzeko izena eman zuen, eta horiek bai puntuatzen zuten munduko txapelketarako. Horietako batean, Monte-Carloko Sari Nagusian, María Teresa ez zen lasterketan parte hartzeko gutxieneko denborara iristen. Beste bitan lasterketa amaitu baino lehen utzi zuen lasterketa, horietako bat Portugalen, eta harentzat mingarriena Monzan (Italia), amaieratik sei itzulira, bera bosgarren zihoanean eta pistan jarraitzen zuen italiar pilotu bakarra zenean, motorra hautsi zitzaion eta utzi egin behar izan zuen. Belgikako Sari Nagusian, 1958ko ekainaren 15ean, hamargarren postuan amaitu zuen lasterketa, liderraren atzetik bi itzuli eginda. 1 Formulako Sari Nagusi bat amaitu zuen lehen emakumea bihurtu zen María Teresa de Filippis. Hurrengo Sari Nagusia Frantziakoa izan zen, baina Frantzian ez zeuden prest antolatzen zuten lasterketan emakume batek parte har zezan. Aitzakia gisa, bi urte lehenago zirkuitu berean lehiatzen ari zen neska gazte batek izan zuen istripu hilgarri bat erabili zuten, eta, horrela, María Teresaren Frantziako Sari Nagusiko lehia eragoztea lortu zuten. “Frantzia emakume ederrak jaiotzen ziren herrialdea zen, ez hiltzen ziren lekua” esan zen. Hala ere, antolatzaileek ez zuten María Teresa segurtasunarengatik lehiatzea eragotzi nahi, baizik eta espero zen bezala, matxismoarengatik. Urte batzuk geroago, María Teresak elkarrizketa batean Sari Nagusiko zuzendariak esandako hitzak azaldu zituen. Zuzendariak pertsonalki esan zion: “Emakume batek erabili beharko lukeen kasko bakarra ile-apaindegian jartzen dizutena” da. Sari Nagusi horretan bertan, Luigi Musso, bere lagun pilotu hurbilenetako bat, zeinarekin urte batzuk lehenago harreman sentimentala izan zuen, hil egin zen istripu baten ondorioz, bere Ferraria gidatzen zihoala elkar jotzean. Kapitulu horien ondoren, Maria Teresa zalantzan jartzen hasi zen hurrengo denboraldian 1 Formulan jarraitu ala ez. Jean Behra lagunak, azkenean, konbentzitu egin zuen lehian jarraitzeko, eta Filippisen neurrietara egokitutako Porsche RSK egiten lagundu zion.
Monte-Carlon, 1959ko denboraldiko munduko txapelketako lehen lasterketan, María Teresak Sari Nagusia korritzeko sailkatzea lortu zuen igande horretan, baina lasterketaren eguna baino lehen deskalifikatu egin zuten, antolatzaileen arabera, arauzko denbora igaro ostean lortu zuelako bere erlojupekoa. Bera ez zegoen ados bere deskalifikazioarekin, eta erabakia interes politikoengatik hartu zutela adierazi zuen. Hurrengo Sari Nagusia Alemanian izan zen, María Teresa Sari Nagusian bai sailkatu zen igandeko lasterketarako, baina Jean Behra Ferrarirekin borrokatu zen, Jean Ferrarirekin lehiatzen zen Ferrari taldeko zuzendariarekin, eta igander horretarako bere ibilgailurik gabe geratu zen, hortaz, María Teresarengana joan zen bere Porsche autoa utzi ziezaion. Igande hartan, María Teresa de Filippisaren Porschean zihoala , Jean Behrak istripu bat izan zuen lasterketan, eta 38 urte zituela hil zen. Une horretan, María Teresa de Filippis krisia zian zuen, oso gertuko lagun batzuk galdu zituelako lasterketetako istripuetan, eta Fangio bere lagun handiaren aholkuek kontu handiagoz gidatzea aholkatzen zioten. Gaztetan ez zuen obeditzen, baina jada 33 urte zituela, helduagoa izanik eta gertaerek eraginda, 1 Formula uztera eraman zuten.
Zirkuitoak utzi ondoren
Bi hamarkadatan ez zuen zirkuiturik zapaldu, 1979an 1 Formulako Pilotu Ohien Nazioarteko Klubarekin bat egin zuen arte, eta 1997an presidenteorde izendatu zuten eta gero, ohorezko presidente; kargu horretan egon zen 2016ko urtarrilaren 8ra arte, 89 urte zituela, hil zen arte. Lasterketak utzi zituenetik hil zen arte, María Teresak lau emakume gehiago ikusi ahal izan zituen munduko txapelketa ofizial batean: Lella Lombardi italiarra, Divina Galica britainiarra, Desiré Wilson hegoafrikarra eta Giovanna Amati italiarra. Gutxi dira, baina, ziurrenik, bera gabe, lau emakume horietako batek ere ez zukeen aukerarik izango.[3]
Emaitzak
| Urtea
|
Ezkutalekua
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
Kok.
|
Puntuak
|
| 1958
|
Maria Teresa Filippisekoa
|
ARG
|
MONDNQ
|
ZED
|
500
|
BEL10
|
FRA
|
GBR
|
GO
|
|
ITARet
|
MAR.
|
KE
|
0
|
| Centro Sud Scuderia
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PORRet
|
|
|
| 1959
|
Dr Ing F Porsche KG
|
MONDNQ
|
500
|
DUT
|
FRA
|
GBR
|
GO
|
NORK
|
ABI
|
AEB
|
|
|
KE
|
0
|
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
.jpg)
