Mary Corinna Putnam (Mary Putnam bezala ere ezaguna; Londres,1842koabuztuaren 31a – New York, 1906koekainaren 10a) mediku, idazle eta sufragistaestatubatuarra izan zen.[1] Ikerketa klinikoak eta laborategikoak medikuntzan integratzearen alde borrokatu zuen. Ebidentzia anekdotikoak eta dogma tradizionalak mespretxatuz, ikerketa zientifikoa exijitu zuen mediku praktikaren gai guztietan. Lider feminista gisa, uko egin zien emakumeen ahultasunari buruzko sinesmen tradizionalei.[2] Erreformistekin eta sufragistekin egindako lanari esker, emakumeen osasunaren bozeramaile nagusietako bat izan zen aurrerakoien garaian.[3]
Biografia
George Palmer Putnam eta Victorine Haven Putnamen alaba, Londresen jaio zen, non bere aita 1841etik bizi izan zen New Yorkeko Wiley & Putnam argitaletxearen sukurtsal bat ezartzen zuen bitartean. Hamaika anai-arrebetan zaharrena zen.[4][5]
Familia 1848an itzuli zen Estatu Batuetara, eta Maryk New Yorken eman zituen haurtzaroa eta nerabezaroa. Lehen hezkuntzaren zatirik handiena bere etxean jaso zuen, eta neskentzako eskola publiko berri batean bi urtetako eskolekin osatu zuen, non 1859an graduatu zen. "Found and Lost" ("Aurkitua eta Galdua") izeneko lehen kontakizuna argitaratu zuen 1860ko apirilean Atlantic Monthlyn, eta bigarren kontakizuna urtebete geroago. 1859an graduatu ondoren, greziera, zientziak eta medikuntza modu pribatuan ikasi zituen Elizabeth Blackwellekin eta beste irakasle batzuekin. Aitak medikuntza lanbide "higuingarria" zela uste zuen, baina azkenean bere ahaleginaren alde egin zuen.[3]
AEBetako Gerra Zibilean mediku aholkulari izan zen. 1863an New Yorkeko Unibertsitateko Farmazia Fakultatean graduatu zen eta "Female (later Women 's) Medical College of Pennsylvania"-n medikuntzako titulua lortu zuen 1864an.[6] "New England Hospital for Women and Children" zentroan egindako egonaldi labur batek medikuntza praktikatu aurretik ikasten jarraitzeko beharra erakutsi zion. Parisera abiatu zen Charles Adolphe Wurtz kimikari ospetsuak zuzendutako Parisko Unibertsitateko École de Médecine-n ikastera.[5] Negoziazio askoren ondoren eta Benjamin Ball psikiatraren laguntzari esker, medikuntzako eskolan onartu zuten lehen emakume ikasle gisa. 1871ko uztailean graduatu zen, bertan egin zuen bigarren emakumea izan zen, eta tesiagatik bigarren saria jaso zuen.[7]
Parisen egin zituen ikasketak Frantziako eta Prusiako gerrarekin bat egin zuten. 1871ko abuztuan, "Scribner 's Monthly" liburuan gerraren ondorengo frantziar lidergo politiko berriari buruzko azterketa bat argitaratu zuen.
1871ko Parisko gertakarien ondoren Estatu Batuetara itzuli ondoren, mediku-kontsulta bat ezarri zuen New Yorken, eta New Yorkeko Konderriko Mediku Elkarteko bigarren emakumea izan zen. Elkarte Mediko Amerikarrean onartua izan zen, eta New Yorkeko Infirmary eta Mount Sinai Ospitaleko Emakumeen Medikuntzako Kolegio berrian irakasle izan zen.[5] 1872an New York Hiriko Emakumeen Mediku Elkartea antolatu zuen eta bere lehendakaria izan zen 1874tik 1903ra. Koherentziaz egin zuen kanpaina, Johns Hopkins bezalako eskola mediko nagusiek emakumezko ikasleak onar zitzaten. Medikuntza Unibertsitatean zuen irakaskuntza-maila altua bere ikasleek asimilatzeko prestatuta zeudenaren oso gainetik zegoen, eta horrek 1888an dimititzera eraman zuen.
Harvardeko UnibertsitatearenBoylston Saria jaso zuen 1876an, "The Question of Rest for Women during Menstruation" (Hilekoan zehar emakumeen atsedenaren kontua) izeneko saiakera original bategatik.[3] Horrek hankaz gora jarri zuen menstruazioan sexu-jarduera eteten ez zuten emakumeek ugalketa-organoak kaltetzen zituztela zioen teoria errotua.[5] 1891n, Estatu Batuetako emakume medikuen historian lagundu zuen artikulu batekin, Amerikako Emakumeen Lanari eskainitako liburukian (Women 's Work in America). Mediku estatubatuarrek idatzitako artikuluen bibliografia eman zuen, bere lan propioetako berrogei baino gehiagoren erreferentziak barne.[8]
1873an, Abraham Jacobirekin ezkondu zen, eta askotan "Amerikako pediatriaren aita" gisa aipatzen dute. Hiru seme-alaba izan zituzten, baina alaba bakarra bizi izan zen helduarora arte, Marjorie Jacobi McAneny. Jacobik bere hezkuntza teorien arabera hezi zuen alaba.
100 artikulu mediko baino gehiago idatzi zituen. 1871n utzi zion kontakizunak idazteari. 1894an, "Common Sense Applied to Women 's Suffrage" (Sen ona emakumeen sufragioari aplikatuta) idatzi zuen, ondoren berriz inprimatua eta Estatu Batuetako emakumeen sufragio mugimendua bultzatzeko erabilia.[9]
Elizabeth Blackwell (1821-1910) bere aholkulariak medikuntza erreforma sozial eta moralerako bitarteko gisa ikusi zuen bitartean, Jacobi gazteagoa izanik gaixotasunen sendaketan zentratu zen. Desadostasun maila sakonago batean, Blackwellek emakumeek medikuntzan arrakasta izango zutela beren giza balio femeninoengatik sentitzen zuen, eta Jacobik, berriz, emakumeek gizonekiko berdintasunean parte hartu behar zutela espezialitate mediko guztietan uste zuen.[10]
Garuneko tumore bat diagnostikatu zitzaionean, bere sintomak dokumentatu zituen eta horri buruzko artikulu bat argitaratu zuen: "Descriptions of the Early Symptoms of the Meningeal Tumor Compressing the Cerebellum" (Zerebeloa konprimatzen duen meningeal tumore baten sintoma goiztiarren deskribapena).[3] New Yorken hil zen 1906ko ekainaren 10ean. Green-Wood Cemeteryn lurperatuta dago, Brooklyngo Green-Wood hilerrian, New Yorken.[4]
Mary Putnam Jacobiren erretratua, 1860–1865
Lanak
De la graisse neutre et de les acides gras (Paris thesis, 1871).[11]
The Question of Rest for Women during Menstruation (1876).[12]
Acute Fatty Degeneration of New Born (1878).
The Value of Life (New York, 1879).
Cold Pack and Anæmia (1880).
The Prophylaxis of Insanity (1881).
"Studies in Endometritis" American Journal of Obstetrics-en (1885).
"Infantile Paralysis" eta "Pseudo-Muscular Hypertrophy" buruzko artikuluak Pepper's Archives of Medicine-en (1888).
Hysteria, and other Essays (1888).
Physiological Notes on Primary Education and the Study of Language (1889).
"Common Sense" Emakumeen sufragioari aplikatua (1894) Hau Albanyko konbentzio konstituzional baten aurrean urte horretan bertan egin zuen helbide batean zabaldu egin zen. 1915ean berrinprimatu zen eta emakumeen sufragioaren azken bultzadari lagundu zion.
Harvey, J. (1994). «La Visite: Mary Putnam Jacobi and the Paris Medical Clinics» Clio medica (Amsterdam, Netherlands) 25: 350–71. PMID7517812..
Ross, M M. (1992). «Women's struggles to enter medicine: two nineteenth-century women physicians in America» The Pharos of Alpha Omega Alpha-Honor Medical Society. Alpha Omega Alpha 55 (1): 33–6. PMID1565681..
Farley, F. (1984). «Two generations of women physicians: the New York Infirmary, 1870–1899» Journal of the American Medical Women's Association (1972) 39 (6): 189–91. PMID6392396..
