Loreto Prado Medero (Madril, 1863 - ib., 1943koekainaren 25a) madrildar aktorea izan zen. Konpainia sortu zuen Enrique Chicote lankidearekin mende-erdian. 1936az geroztik, biek kale txiki baten izena dute Espainiako hiriburuaren erdian.[1] 1944tik, Chamberí plazan Loretoren eskultura bat dago, Mariano Benlliurek egindako jatorrizkoaren kopia bati dagokiona.[2] Díaz de Escobar-en ustez, Loretok «arketipo eszenikoak sortu zituen, gero herriko emakumeak imitatu zituztenak beren kastizismoari forma tipikoa emateko».[3]
Biografia
Tovar-ek karikaturizatuta La Novela Teatral-en zenbaki batean (1917)
Loreto Prado 1863an jaio zen, La Madera kalean, abokatu eta errentadun baten alaba.[4] Bokaziorik gabe eta behar hutsagatik, antzerkiaren taulak zapaldu zituen hamalau urterekin. Iturri batzuek Printzearen Antzokian izen zela diote, hala nola, Miguel Álvarezek Memoria Monumental de Madrid (2003) laneko. Handik Apolo Antzokira igaro zen, eta han aurkitu zuen bere aukera handia, gau batean, gaixorik jarri baitzen konpainiako lehen sopranoa.
Probintzietan bira bat egin ondoren, Martin Antzokiaren konpainian hasi zen, 1887tik aurrera Enrique Chicote aktorea izan zen bere bikotekide banaezina —inoiz ezkonduko ez ziren arren—. Biek artearen jaun eta jabe izan ziren mende erdian, eta arrakasta izan zuten Madrilgo agertokietan, 1898an Tablas Romea antzokian (Madril) eta XX. mendearen lehen herenean.[5]
1943ko maiatzean Laneko Merezimenduaren Domina jaso eta gutxira, Loreto zorabiatu egin zen Sevillako Cervantes Antzokian. Hilabete geroago hil zen, jaio eta arrakasta izan zuen hiri berean, Madrilen, 1943ko ekainaren 25ean. Jende asko izan zen hiletan.[6]
Loreto Prado eta Enrique Chicote Gente menuda-ren eszena batean.Chicote eta Loreto ¡La peseta enferma! (1905)
Interpretazioa
Loreto Prado izartzat hartu zuten antzezlanen zerrenda luzetik, batez ere saineteak eta zarzuelak dira aipatzekoak Arnichesen klasiko batzuk, hala nola Alma de Dios (1907), Gente menuda (1911), La casa de Quirós (1915), La venganza de la Petra (1917), eta beste lan batzuk, hala nola: El jardín cerrado, Los chicos de la escuela, Los granujas, Las estrellas, Los viajes de Gulliver, Los perros de presa eta La sobrina del cura. [7]
Literatura omenaldiak
LOreto Prado eta Chicoteri omenaldia, 1922.01.21
Emilio Carrerek honelaxe definitu zuen bere poema batean:
"musa manola, / la comedianta más española / la que levanta, una ola, / las marejadas del corazón".
Azorínek, 1943ko uztailaren 4an ABC egunkarian eskaini zion literatura-eskelan, 1900eko apirilaren 12an gogoratu zuen, Romeako tauletan, Sinesio Delgado eta Torregrosa maisuaren Ligerita de cascos lanaren estreinaldian, eta hauxe ondorioztatu zuen:
Aktore batek bakarrik azter dezake beste aktore bat, Ana MariscalenCincuenta años de teatro en Madrid liburuan,
Loreto "emakume txiki eta handi". Txiki horrek adina, sexua, generoa, giro soziala aldatu egiten zituen, "eta beti ondo zegoen" . Hori konpentsatzeko, agian, ez omen zen aldatu "hiriz, bizitzaz, bizitzaz edo egoeraz" ...
Halaxe gogorarazten du Mariscalek , Chicoteren biografiaren gidoitik eta Loretoren mirespen neurrigabetik aparte:
Chicote eta Loreto, Loreto eta Chicote ... San Markos kalean altzariz hornitutako eta itxitako pisu baten jabeak, ezkondu ahal izango zirenerako. Eta Loreto ezkongabe hil zen, seguru asko ez zuelako epaitegira edo elizara joateko denborarik izan, Amerikara ospe bila joateko astirik izan ez zuen legez... Eszenatokira atera behar zuen, "antzoki komikoko korridoreetako katu-usainarekin", oinetakoetan itsatsita, behin eta berriro, jendeak barre eta negar egiteko behar baitzuen, eskuak hautsi arte, emakume ñimiño eta handi hari eskerrak emateko". [9]
Sariak eta aintzatespenak
1936az geroztik bere izeneko kale txiki bat du Espainiako hiriburuaren erdian, Chocoterekin batera.[1]
1944tik, Chamberí plazan Loretoren eskultura bat dago.[2]
↑Narciso Díaz de Escobar, Francisco de Paula Lasso de la Vega y José Bernat y Durán, Historia del Teatro Español. El teatro español en el siglo XIX y XX. Barcelona: Montaner y Simón Editores, 1924.
