Joaquín Ortiz de Zárate López de Tejada (Madril, 1893ko ekainaren 29a - Oiartzun, 1936ko abuztuaren 21a) espainiar militarra izan zen, Alfontso XIII.aren erregealdian eta Espainiako Bigarren Errepublikan, Bizkaian 1934ko Iraultzari emandako erantzuna militarki gidatu zuena eta 1936ko matxinada militarrean parte hartu zuena.
Biografia
Joaquín Ortiz de Zárate infanteriako ofizial graduatu zen 1914ko ekainean,[1] eta Rifeko Gerran zerbitzatu zuen, Atzerritarren Tertzioan, non zenbait aldiz zauritua izan zen. 1924an Mariana Sánchez de Movellán y Sánchez-Romaterekin ezkondu zen, Movellango markes eta bankaria zen Lorenzo Sánchez de Movellán y Mitjansen alaba.[2] Primo de Riveraren diktaduran gerra-merituagatik mailaz igo zuten. Errepublika aldarrikatu zenean, Alcala de Henaresen zegoen Lanzaroteko Ehiztarien Batailoiak agintzen zuen.[3] Handik gutxira, teniente koronel mailara igo zenean, baliogabetu egin zuten, eta lehengo komandante lanera itzuli zen.[4]
1934an Bilbon zegoen Garellanoko Mendi Batailoiko buru eta hiriko komandante militar izendatu zuten.[5] Bere agintaldian, 1934ko Iraultza borrokatu zuen.[6] Errepublikaren garaian Unión Militar Españolako kide izan zen, 1936ko hauteskundeetan Fronte Popularrak irabazi ondoren bere buruzagitza hartu zuelarik. Erakundeak estatu-kolpearen prestakuntzan parte hartu zuen.[7] Estatu-kolpea baino lehen, koronel mailara igoa izan zen, eta Gasteizera bidali zuten, non Flandriako Mendi Batailoiaren buru zegoen.[8] Kolpean Iruñean zegoen Emilio Molaren esanetan.[9] Gasteizen bere agindupeko indarrak matxinatu egin ziren eta Bilbora hurbiltzen saiatu ziren, han matxinatzen zirenei laguntzeko, baina matxinadak porrot egin zuen Bizkaiko hiriburuan, eta Gasteiztik zetorren laguntza-zutabearen aurrerapena Otxandion gelditu zen.[10]
Altxamenduak Donostian ere porrot egin zuen, ez bakarrik Madrilen aurrera egiteko erabil zitezkeen bere goarnizio indarrak kendu ziotelako, baita indar gehigarriak eskatu zutelako, Frantziarekin muga ixteko eta Gipuzkoa hartzeko erabiliko zirenak.[11] Ortiz de Zárate Urumeako bailaran sartu zen zutabe baten aurrean zegoen baina, zubia hondaturik zegoenez, Bera aldera itzuli zen. Han Beorlegui koronelaren armadarekin bat egin zuen. Ortiz de Zarate zutabe berri baten buru jarri zen, zazpi errekete-konpainiak, falangista-konpainia batek eta America erregimentuko bik osatua. 1936ko abuztuaren 15ean, zutabe horrekin Irungo kanpoaldean zeuden Erlaitz eta Pagogañako gotorlekuak okupatu zituen.[12] Ekintza horretan zauritu zuten Ortiz de Zárate, masailean lehenik eta bularrean ondoren. Ergoienera eraman zuten, eta bertan hil zen egun gutxira.[13]
1937ko uztailean, Bilbo hartu ondoren, hiri horretan boluntario-tertzio berri bat sortu zen, bere omenez «Ortiz de Zárate» izena eman zitzaiona.[14] Bere seme Antonio infanteriako ofiziala ere izan zen, legioan ere zerbitzatuz, eta borrokan ere hil zen, bere kasuan, Ifniko Gerran.[15]
Erreferentziak
- ↑ ABC, 1914-6-28
- ↑ Blanco y Negro, 1924-12-28
- ↑ ABC, 1931-3-26
- ↑ ABC, 1931-6-14
- ↑ ABC, 1934-10-12
- ↑ ABC, 1934-11-2
- ↑ González Calleja (2011), 340-341. orr.
- ↑ Azcona Pastor (2013), 103. orr.
- ↑ Azcona Pastor (2013), 108. orr.
- ↑ Azcona Pastor (2013), 112. orr.
- ↑ Martínez Bande (1955), 31. orr.
- ↑ Martínez Bande (1955), 36. orr.
- ↑ ABC, 1939-6-17
- ↑ ABC, 1937-6-29
- ↑ ABC, 1957-6-12
Bibliografia
Kanpo estekak
