Jakoisti

Jakoisti
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Herriko aireko ikuspegia, 2020. urtean
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioarrea
Udalerria	Urraulgoiti
Administrazioa
Mota	etxalde
Izen ofiziala	Jacoisti
Posta kodea	31448
Herritarra	jakoistiar, sakoixtiar
Geografia
Koordenatuak	42°49′04″N 1°13′38″W / 42.81778°N 1.22722°W
Garaiera	662 metro
Distantzia	50,6 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	0 (2023)

Jakoisti^[1]^[a] (eguesibarreraz: Sakoixti)^[b] Urraulgoiti ibarreko etxalde bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioarrea eskualdean.

Bertako biztanleak jakoistiarrak (eguesibarreraz: sakoixtiarrak) dira.

Izena

Jakoisti edo Sakoixti toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

Jacoyzte (1366)
Jacoiste (1534)
Jacoisti (1800)
Yacoizte (1829)
Jakoisti (1990)

Geografia

Jakoisti Urraulgoiti ibarran dago.

Inguru naturala eta kokapena

Urraulgoiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 56 kilometrora dago. Udaletxea Irurozkin dago. Erliebe handiko ibarra da, Ugarron bezalako arroilek nabarmenduta, lurraldeko gainerako lekuetatik isolatzen baitute. Ibarraren erdialdea nekazaritzakoa da, baina zenbat eta iparralderago edo ekialderago, orduan eta lur gutxiago dago erabilgarri. Azkenik, gainerako udalerriekin muga egiten duten eremuak menditsuak dira.

Klima

Erlieberaren desberdintasunak direla eta, Urraulgoitin bi klima desberdintzen dira, batetik hegoaldeko klima azpimediterraniarra, eta bestetik iparraldeko klima azpiozeanikoa. Iparraldean izaten diren prezipitazio ugariagoak direla eta (batez beste 1 400 mm edo gehiago urtero), pagadi ugari daude. Bien bitartean, hegoaldean, urtero 900 mm jausten direlarik, pinu basatia da espezierik ohikoena. Urteko batez besteko tenperatura 8 eta 12 gradu bitartekoa da.

Zuhaitzen artean espezierik ugariena birlandaturiko (Austriatik ekarri zituzten XVIII. mendearen amaieran) pinu lariziarrak dira, guztira 591 hektarea hartuz.

Estazio meteorologikoak

Urraulgoitin dagoen Eparotz, itsasoaren mailatik 565 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Eparotz, 1974-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.0	22.0	26.0	29.0	33.0	38.0	41.0	40.0	37.0	32.0	25.0	21.0	41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.6	10.2	13.4	15.3	19.9	24.9	28.6	28.5	24.0	18.4	12.2	9.1	17.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.2	5.2	7.8	9.8	13.8	17.9	20.7	20.7	17.1	12.8	7.8	5.0	11.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-0.1	0.2	2.3	4.3	7.7	10.8	12.8	12.8	10.1	7.2	3.3	0.8	6.0
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-17.0	-17.0	-9.0	-4.0	-3.0	1.0	5.0	2.0	1.0	-3.0	-8.0	-11.0	-17.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	69.3	67.9	62.6	91.9	71.3	52.8	35.0	39.5	62.2	92.0	93.7	95.2	833.5
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	47.0	35.5	50.0	46.0	38.0	48.0	56.0	73.0	66.5	87.0	54.0	74.5	87.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.5	9.7	8.9	12.2	10.7	6.9	4.6	4.8	7.0	10.5	11.5	12.0	109.3
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.6	1.4	1.2	0.8	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.5	1.1	6.6
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua^[4]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

Erdi Aroan errege-erreginen lekua zen, eta bere urteko bularra Aietxuibarrekin batera ematen zuen, ibar horretakoa baitzen. 1427an, lau etxe abandonatu zituztela gogoratzen zen. 1366 eta 1427an su bakarra zuen; 2 ziren 1553an eta 3 1646an. 12 biztanle zituen 1786 eta 1824an. San Klemente eliza zegoen hemen. 1835-1845eko udal-erreformen ondoren, Aietxuko jurisdikzioan kokatuta dago, Urraul ibarraren barruan beti. 1847an kare eta kantuzko eraikuntza arrunteko bi etxe ziren.

Demografia

2023 urteko erroldaren arabera 0 biztanle zituen Jakoistik.^[5]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura

Euskara

Ikus, gainera: «eguesibarrera» eta «nafarrera»

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulgoiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.^[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulgoiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[7]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Oharrak

↑ /jakóisti/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza bigarren silaban
↑ /s̺akóiʃti/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza lehengo eta kamutsa azken silaban

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
↑ «Jakoisti - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
↑ «Meteo Nafarroa - Fitxa Klimatikoak - Eparotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-19).
↑ Eparozko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
↑ «Jakoisti» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.