PROFILBARU.COM

Itsasoko izar gorri
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Echinodermata
Klasea	Asteroidea
Ordena	Spinulosida
Familia	Echinasteridae
Generoa	Echinaster
Espeziea	Echinaster sepositus; Retzius, 1783

Itsasoko izar gorria^[1] (Echinaster sepositus) Ozeano Atlantikoaren ekialdean bizi den itsas izarra da. Mediterraneoan itsas izar espezie ezagunena da.

Akuarioetan aurkitzea ohikoa da, kolore gorri biziarengatik eta koralak ez dituelako erasotzen.

Taxonomia

A.J. Retziusek deskribatu zuen lehenengoz 1783. urtean. Asterias seposita izena eman zion hark^[2]. 1840. urtean Müller & Troschel zoologoek Echinaster generoa sortu zuten^[3].

Deskribapena

25 cm inguruko diametroa du itsasoko izar gorriak. Erdiko disko txikitik bost beso luze ateratzen dira, zilindrikoak eta puntan amaitzen direnak. 1'5 mm neurtzen dituzten arantza txikiak barreiatuta ditu, ageriko ordenik gabe, baina azpialdean lerroak osatzen dituzte. Kolore gorri-laranja du, teila kolorea gehienetan, oso bizia^[4].

Azala biguna da eta guruin ugari ditu. Papula gorri ilunak (zakatzak) agertzen dituzten irekigune ugari ere baditu gorputzean zehar sakabanaturik^[5]^[6].

Banaketa

Ozeano Atlantikoaren ipar-ekialdean bizi da, Britainiar uharteen iparraldetik Mauritania arteko kostaldean. Azoreetan, Madeiran, Kanarietan eta Cabo Verde uhartedian ere aurkitzen da^[7]. Mediterraneo itsasoan ere zabaldurik dago, bertan itsas izar ohikoena da berez^[8].

Itsas hondo hareatsu eta arrokatsuetan bizi da, bai eta Posidonia zelaietan ere. 250 metro arteko sakoneran aurkitzen da^[9].

Biologia

Portaera

Izaki bakartia da eta gutxi mugitzen denez sedentarioa da. Eguneko jarduera du^[10]. Hanka anbulakralak erabiltzen ditu mugitzeko.

Elikadura

Espezie haragijalea da, belakiak eta itsas zizareak jaten ditu nagusiki^[9], bai eta molusku bibalbioak eta ofiurak ere^[10]. Besoekin inguratzen ditu eta ondoren urdaila ateratzen du harrapakina digeritzeko. Aukera izanez gero sarraskijalea ere bada eta uretan esekita dauden detrituetaz ere elikatzen da^[9]. Tarteka itsaso hondoan aurkitzen dituen landareak ere jaten ditu^[10]. Besoen azpialdean dituen zilioak erabiltzen ditu elikagaiak aho zulora eramateko^[5].

Ugalketa

Espezie dioikoa da baina ez du sexu dimorfismorik, arra eta emea berdinak dira. Hermafrioditismo kasuren bat ikusi izan da.

Udaberritik udazkenera izaten du ugalketa sasoia^[1]. Feromona baten seinaleari jarraituz arrek eta emeek aldi berean kanporatzen dituzte gametoak eta uretan ernatzen dira arrautzak. Handik larba bipinnatua jaiotzen da berehala, ur azalera igotzen da eta zooplanktonaren parte bihurtzen da. Ez du bitarteko estadiorik izaten, larba hori zuzenean izar gorria bihurtzen da eta itsaso ondora itzultzen da^[9].

Itsas izarretan ohikoa den gisan, honek ere asexualki ugaltzeko gaitasuna du. Itsasoko ekaitzaren ondorioz edo harrapari baten erasoaren ondorioz besoa galtzen badu berria sortuko du eta galdutako besoak ere lau berri sortuko ditu, itsasoko izar gorri osoa bihurtuz^[9]. Txinan, Japonian eta Mikronesiako hainbat uhartetan jaten dute^[9].

Gizakiarekin harremana

Europan ez dira elikagai gisa kontsumitzen, haragi gutxi baitu eta saponina proteinak dituelako, hauek zapore txarra ematen dute eta digestio hodia urratzen dute. Txinan, Japonian eta Mikronesiako hainbat uhartetan jaten dute^[9].

Duen kolore gorri biziarengatik ohikoa da akuarioetan aurkitzea, koralak ez dituenez erasotzen oso egokia da^[11].