Esteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude Esteribar iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.
Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.
Estazio meteorologikoak
Esteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.[3] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.[4] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.[5] Irotzeko estazioa da Irotzerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
XV. mendearen hasieran, jaurerri-leku bat zen, erregeak partekatua. Haren urteroko bularrak 8 olo-kaka eta 65 sos biltzen zituen, eta Orreagako Santa Mariak 10 kahitze eta erdi gari eta 15 garagar. Katalina eta Joanes III.a erregeek 1494an kolegiataren zatia eskuratu zuten Murelu Longidan beste petxa baten truke.
1802an irin-errota bat zuen Argaren gainean, eta 1835-1845eko erreformak arte Esteribar ibarreko diputatuak eta hamalau etxeen artean txandaka izendatzen zen erregidore batek gobernatzen zuten tokia (hamabost 1847an). Azken garai honetan eskola bat zuen, honen maisuak urtero 70 gari lapurreta, hamar peso eta etxe librea jasotzen zituelarik; parrokiako abadea Ollokiren etxeaz arduratzen zen.
Demografia
2020 urteko erroldaren arabera 36 biztanle zituen Irotzek.[7]
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
17
17
16
17
17
18
21
24
30
31
31
32
35
30
29
32
32
33
30
32
36
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Garraioa
Autobuses Artieda autobus konpainiak Irotz Iruñearekin batzen du. Autobus lineek, honako ibilbideak egiten ditu:
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen daude Esteribarrera (iparesteribartar eta erdiesteribartar aldaerak) eta Artzibarrera (hegoesteribartar aldaera) azpieuskalkietan. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Esteribarko mintzaira zaharra oso hiztun gutxik dakite. 2007koudazkenean, Esteribarren ez zegoen esteribarrerazko edo artzibarrerazkoeuskaldun gutxienik, eta, beraz, bi azpieuskalkiak hilda daude ibarran.[10]
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.