Herri barbaroen inbasioak Euskal Herrian ez ziren hain agerikoak izan, barbaroek konkistatu gabe zeharkatu zuten Euskal Herria. Baina Hispaniaren inbasioa, 409. urtetik aurrera, erromatarren agintaldiaren amaiera izan zen herriaren iparralde menditsuan. Horrela, lurraldearen zati horrek nolabaiteko "independentzia" lortu zuen, hegoaldeko populazio erromanizatuagoak, Hispaniako beste leku batzuetan bezala, Erromari leial jarraitu zuen bitartean harik eta germaniarrek okupatu arte.
Berriro ere, Euskal Herria lerro batek banatuta geratu zen, isurialdeen banalerrotik hurbil. Iparrean, baserriko biztanleria eta seguruenik antolaketa ekonomiko, sozial, politiko eta erlijioso paganoari eutsi zion; berez Baskoi izena, erromatarrekNafarroako herritarrei esateko erabiltzen zuten, bisigodo eta frankoek lurralde independente horretakoak izendatzeko erabili zuten, barduliar, karistiar eta autrigoi izenak galduz. Hegoaldean, oraindik hiri batzuek irauten zuten eta biztanleria, kristautua eta erromanizatua, erreinu bisigodoan sartu zen.
581ean, baskoiek bai frankoei bai bisigodoei eraso zieten. Ordutik aurrera, gerrak bata bestearen atzetik etorri ziren Pirinioen alde bietan. Penintsulan, enfrentamenduak Bisigodoen Erresumaren amaiera arte iraun zuen eta baskoien eta bisigodoen arteko zazpi gerraren berri dago. Gerra horiek laburrak izan ziren: urtean aste gutxiko kanpaina bat baino ez zen izaten. Jatorria baskoien erasoak izaten ziren, biztanleria handitzean, gerrako irabazien bidez bizimodua ateratzeko bidea izan zuten eta.
Baskoien isolazioak VIII. mende arte iraun zuen, euren zalduneria arina garaitua izan ostean.
Aldi erabakigarria
Aldi horrek garrantzi handia dauka Euskal Herriaren historian, neurri handian bere berezitasunak orduan finkatu baitziren.
Erromatarren Inperioa galdu eta gero, Euskal Herrianerromatarren aurreko hizkuntza eta kulturari eustea ez zen apartekoa izan, Frantzia eta Espainiako beste leku batzuetan ere VI. mendean hizkuntza eta kultura indigenak iraun zutela ikusten baita. Baina fenomeno horrek VIII. mendean oraindik irauteak aparteko izaera eman zion, gaur egun arte datorrena.
Kristautzea geroago etorri zen eta harekin euskaldunak mendebaldeko kulturan sartu ziren, baina bestelako baldintzetan, euskara eta beste ezaugarri berezi batzuek irautea bideratu zuten eta.
