Gaztelu (Gipuzkoa)

Artikulu hau Gipuzkoako udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Gaztelu (argipena)».

Gaztelu
Gipuzkoa, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Tolosaldea
Izen ofiziala	Gaztelu
Alkatea	Mikel Belloso Arsuaga
Posta kodea	20491
INE kodea	20907
Herritarra	gazteluar
Kokapena
Koordenatuak	43°06′59″N 2°01′22″W
Azalera	9,15 km²
Garaiera	462
Distantzia	32 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	168 (2023) −5 (2022)
70 (%41,7)   (%48,8) 82
Dentsitatea	0,18 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	% 13,33
Zahartze tasa[1]	% 22,99
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 121,21
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 80 (2011)
Genero desoreka[1]	% -12,5 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 7,06 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 99,34 (2010)
Kaleko erabilera [2]	% 89,1 (2016)
Etxeko erabilera[3]	% 84.87 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1995 Leaburu-Gaztelutik banaketa

Gaztelu Gipuzkoako ekialdean, Tolosaldean dagoen landa-udalerri txiki eta euskalduna da. 165 biztanle zituen 2016. urtean.

Nafarroako mugan egonda, historian zehar hainbat liskar eduki izan ditu, izan ere herriaren izenak iraganaldi militar hori iradokitzen du.

Mugakideak

Iparraldean Belauntza eta Elduain, hegoaldean Orexa eta Lizartza, ekialdean Berastegi eta mendebaldean Leaburu mugakide ditu.

Bestela, bi barrendegi txiki ditu Leitzaldeko (Nafarroa) mugan.

Historia

1374 urtean Tolosa herriari lotu zitzaion, erasoetatik nolabaiteko babesa lortzearren. Arriskua igarota, 1845 urtean banandu eta alkatea lortu zuen. 1966 urtean Leabururekin batu eta Leaburu-Gaztelu udalerria osatu zuen. Biztanleen eskaerei erantzunez, 1995 urtean berriro banandu eta udalerria osatu zuen.

Demografia

2019an 166 biztanle zituen, eta horietatik %21,08k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %4,22 ziren.^[4]

Gazteluko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Ekonomia

2017an honela banatzen ziren sektoreak: lehen sektorea %18,2. Bigarren sektorea %1,5. Hirugarren sektorea %68,7. Eraikuntza %11,6.^[4]

Politika

2015eko udal hauteskundeetan EH Bilduk 57 boto lortu zituen (4 zinegotzi) eta independenteek (Udaberri Taldea)^[5] 38 boto (zinegotzi 1).^[6] Gari Aranzabal izendatu zuten alkate.^[7]

2019ko udal hauteskundeetan EH Bilduk 42 boto lortu zituen.^[6] Edurne Gartzia izendatu zuten alkate.^[8]

2023ko udal hauteskundeetan EH Bilduk 55 boto lortu zituen.^[9]

Euskara

Gazteluko Josefa Agustina Barriolaren^[10] testigantza, herrian euskarak zuen egoeraren eta gaztelaniaren prestigioaren ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak^[11][12] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Gazteluko euskara^[13] gipuzkeraren aldaera da, eta Tolosaldeko euskara hain zuzen. Beterriko hizkerekin batera, Erdiguneko azpieuskalkia^[14] osatzen du. 2016an herritarren %90,57 euskalduna zen.^[4]

Ondasun nabariak

• Otsabio-Zarateko Estazio Megalitikoa

• Erregiñenea baserria kultura ondare publikotzat hartu du Eusko Jaurlaritzak.

Gaztelu XX. mende hasieran

Gazteluar ezagunak

• Juan Ignazio Goikoetxea Olaondo (1908-1983), euskal idazlea.
• Joxe Mari Aranalde (1933-2005), idazle, bertsozale eta euskaltzaina.
• Andoni Goikoetxea Gabirondo (1971-), segalaria.
• Eider Olazar (1982-), kazetari eta politikaria.
• Izaro Zubiria (1989-), albaitaria.
• Joxe Gabirondo. Segalaria. Euskal Herriko txapeldun izana.
• Mikel Aranalde. Segalaria. Euskal Herriko txapeldun izana.
• Andoni Zabala. Palista.
• Jon Goikoetxea.
• Arkaitz Gabirondo. Pilotaria.

Asuntzioko eliza

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. ↑ «Web Eustat. Datos Estadísticos de Gaztelu» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
5. «Udal hauteskundeak 2015 - Gaztelu - Tolosaldeko ataria» ataria.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
6. ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
7. «Gari Aranzabal izango da alkate Gaztelun - Gaztelu» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
8. «Edurne Gartziak hartuko du alkate makila - Gaztelu» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
9. «Udal hauteskundeak 2023 - Gaztelu - Tolosaldeko ataria» ataria.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-17).
10. «Barriola Mintegiaga, Josefa Agustina - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
11. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
12. «Eskolan maistra erdaldunak - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
13. «Gaztelu - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).
14. «Erdigunekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).

Ikus, gainera

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa

• Gaztelu (Arteaga)
• Gaztelu (Gasteiz)
• Gaztelu (Larrabetzu)

Kanpo estekak

• Gazteluko albisteak Atarian
• Gazteluko albisteak "Tolosaldeko Hitza"n
• (Gaztelaniaz)Gaztelu herriari buruzko informazio xumea

• Datuak: Q1641862
• Multimedia: Gaztelu (Gipuzkoa) / Q1641862
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Gaztelu