Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[5]
Berbinçana (1248)
Bervinçana (1268)
Berbinçana (1280)
Beruinçana (1330)
Berbinçana (1366)
Birbincana (1587)
Bervinzana (1802)
Berbinzana (1945)
Berbintzana (1979)
Berbintzana (1999)
Etimologia
Mikel Belaskoren ustez, ziurrenik "Berbinz izeneko pertsona baten jabetzakoa" da. Berbinz + -ana eraikuntzak osatzen du. Lehenengo elementua identifikatu gabeko pertsona-izena da, eta bigarrena, propietatea adierazten duen erromantze-atzizkia. Julio Caro Barojak herriaren izena Vervetinus edo Verviniuslatindar izenekin lotu zuen. Luis Mari Mujikak, berriz, jatorrizko Verventíana bat proposatzen du, Verventius pertsona-izenetik datorrena.
Euskaraz, /z/ eta /s/ soinu frikatiboak (gaztelaniaz "z" edo "c" eta "s" hizkiekin adierazten dira) afrikarretan bihurtzeko Nafarroako euskaldunen ohiko erabilera, euskaraz "tz" eta "ts" irudikatuak hurrenez hurren, aurretik kontsonanteak daudenean l, n edo r betetzen da, eta hurbileko beste toponimo batzuetan ere ikus daiteke, hala nola Faltzes (Falces/Faltzes) edo Martzilla (Marcilla/Martzilla) kasuan.
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalarenak dira. Aldaketa termikoa handia da, prezipitazioak urriak eta irregularrak dira urte osoan, eta iparreko ziertzo haizea da haizerik ohikoena. Urteko batez besteko tenperatura 13 eta 14 gradu artekoa da; eta prezipitazioak, 450 eta 500 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 55-65 inguru izaten dira.
Jatorrizko landaredia arteek osatzen zuten arren, gizakiaren eragina dela eta, ia erabat galdu dira gaur egun. Herrigunearen inguruan, gizakiak eraldaturiko laborantza lurrak baino ez daude gaur egun. Inguruko landaredia mediterraneo motakoa da, eta arteek osatzen dute nagusiki. Arteen azalera oso txikia da, ekintza antropogenikoa dela eta.
Estazio meteorologikoa
Berbintzanan ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Miranda Arga pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 345 metrora, Nafarroako Gobernuak1982n jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]
Eretako aztarnategia, Berbintzanako herrigunean dago, Arga ibaiaren ondoan. Burdinaroan zehar garaturiko herrixka izan zen, K. a. lehen milurtearen inguruan, eta herriaren erromatartze garaian amaitu zen. Aurkitutako inguruko herrixketan ez bezala, Eretakoak, herrixka eredu desberdina jarraituz eraiki zen. Gune lauean eraikitako herrixka da, gotorlekuak normalean eraikitzen ziren toki malkartsuetatik edo muinoen gainetatik urruti beraz.
Herriak harresia eta dorreak zituen inguruan, kanpoko erasoetatik babesteko. Dorre eta harresi hauek kristo aurreko VII. mendekoak dira, eta gaur egun edonork bisitatzeko moduan jarri ditu Berbintzanako Udalak. Aztarnez gain, Eretako alde batean, harresiaren, dorre baten eta garaiko etxebizitza bat berreraiki dira, herritarrek Eretako herrixkako biztanleak nola bizi ziren erakusteko.
Erdi Aroa
Dirudienez, herri hori ez zen existitzen Gartzia IV.a Santxitz1052. urtean, Estefania erregina andrearekin limosna eman zionean, bere arimengatik, eta bere gurasoenak, NaiarakoAndre Maria monasterioari, Berbintzanako Andre Maria izeneko beste monasterio bati, Larragako terminoetan, bertako biztanleek eta monasterioak, dioenez, binana-eskubide komuna zutela, Berbintzanarik aipatu gabe. Jatorrizko herrigunea monasteriotik aurrera hazi zen, XV. mendearen amaieran oraindik ere herri hori Larragako etxaldea gisa hartzen baitzen.
1220an jada Berbintzanaz hitz egiten da, Naiarako Andre Maria monasterioko herri gisa, zeinak 20 urterako eman baitzion Antso VII.a Nafarroakoa erregeari, bere eskubide guztiekin, 400 kahitze ogitan. 1225ean, errege horrek Naiarako Andre Mariari itzuli zion herria, arima gordetzeagatik itzultzen ziola esanez. Baina ekitaldi berean, priorrak eta Andre Maria komentuak herri hori utzi zioten erregeari, bere bizitzan zehar, urtean hamar meaila mezmudino ordainduz monasterioari, errolda tituluarekin.[9]
1274an oraindik ere bazen Berbintzanan monasterioa, Naiarako Andre Mariakoaren menpekoa; izan ere, honen priorra Henrike I.a Nafarroakoa erregeari kexatu zitzaion, Berbintzanakoari bere pribilegioak hausten zitzaizkiola esanez, eman behar ez zituen gauzak eskatuz. Haren bertuteari esker aztertu zuen erregeak negozioa, eta adierazi zuen monasterioari zegokiola Berbintzanako bildots, txerri, oilasko, ansaroi eta beste edozein aziendaren hazkuntzaren bederatzigarrena. Giza hilketak eta kalonjeak erregearen erdia eta monasterioaren beste erdia zirela ere ezarri zuen, eta inork ez zezala Arga ibaian arrantzatu, printzearen borondaterik gabe, monasterio osoan, erregearentzat 50 sos santxete eta monasterioarentzat beste 50 sosen zigorraren pean, eta Berbintzanako alkatea, erregeak izendatua, betierekoa izan zedila, printzeak aukeratutako herri bereko hiru gizonez.
1280an, bizilagunek 100 kahitze gari eta beste hainbeste garagar eta olo zor zituzten petxa gisa, eta 50 kahitze eta 2 gari-lapurreta eta 93 garagar eta olo-kahize, bederatzigarren aldiagatik. Herri honen errentak erregeak 1307an Oier Maulekoari eman zizkion Mauleko gazteluaren truke. 1354an, Joan Maulekoak, Arradako jaunak, Berbintzanan zuen errenta saldu zion erregeari 250 kahiz garirekin.
1414an, Berbintzanako hiribildua Piarres Azkoiengoa zen, eta honek erregeari eman zion, Andosillakoaren ordez. Mosen Piarres, berriz, Berbintzanako errota, jauregiak eta lursailak gorde zituen. (Azkoiengoak Berbintzanako hiribildua erosi zuen 1404an, Joan Jordan Listekoa, Launarreko jauna). 1416an, Karlos III.a Nafarroakoa erregeak, hilkorren ondorioz (izurritea) Berbintzana erabat hustu zela eta leku egokian zegoela kontuan hartuta, erregea askotan joaten zen hara, ehizara zein beste era batzuetara, eta, birpopulatzen laguntzeari barrez, bertako biztanleei petxa arrunt osoa barkatu ziela 85 urtez, esaten zuen petxa hau 50 urteko eperra baino gutxiagokoa zela, eta, era berean, beita hura 50ekoa zela.[9]
1457an, Karlos Bianako printzeak Berbintzanako herria eman zion Maria Armendaritzeri, bere bizitzan, jurisdikzio baxu eta ertainarekin eta printze berak herri horretan zuen jauregiarekin eta etxearekin. 1495ean Berbintzana Larragako etxalde bat bezala kontsideratzen zen, zeinaren batasunean bere petxak Leringo kondeari ordaintzen zizkion.
Nafarroako konkista ondoren, Berbintzanak zenbait zailtasun izan zituen bere erregealdiko hiribildu izaera ziurtatzeko, 1416an eratu zen bezala, eta 1507anJoanes III.a Nafarroakoak eman zizkion pribilegioei eusteko. Alde batetik, Leringo kondeak hiribilduaren gaineko eskubideak izan nahi izan zituen, eta auzi bat egon zen, Berbintzanaren alde huts egin zuena 1547an. Erresumako fiskala eta ondarezkoa Berbintzanak 1507an emandako pribilegioak izatearen aurka agertu zirenez, epaiketa batzuk egin ziren. Baina kasu honetan ere gutxienez hiru epai egon ziren elkarren segidan, azkenak 1579 eta 1580koak, bere alde.[10]
Aro Garaikidea
1800. urtean jurisdikzio zibila alkate batek eta kriminala Iruñeko Errege Gorteak gauzatzen zuten, elizakoa Naiarako monasterioko abadearena zen bitartean, Berbintzanako elizako abade titulua aldi berean zuena eta berarentzat bikario bat eta bi onuradun izendatzen zituena.
2023 urteko erroldaren arabera 672 biztanle zituen Berbintzanak.[11]
1842
1857
1860
1877
1887
1897
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
2011
2021
494
672
686
741
805
757
786
914
1012
1119
1114
1161
1038
884
764
736
732
720
677
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Ekonomia
Berbintzanako iharduera ekonomiko nagusia nekazaritza da. Zerealen landaketaz gain, mahastiek garrantzi handia dute, eta herrian upategi kooperatiba bat dago.
Politika
Berbintzanako udaletxea herrigunean dago. Udalbatza udalerriko alkateak eta sei zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Angel Diaz Asenjo da, Berbintzanaren aldeko hautagai gisa aurkeztu zena.
Berbintzanako Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Angel Diaz Asenjo da, Arga zerrendakoa. Zinegotziak 6 daude:[9]
Edurne Chocarro de Luis (Berbintzanaren alde)
Asier Diez Asenjo (Berbintzanaren alde)
Aitor Lucea Chocarro (Berbintzanaren alde)
Jose Antonio Asenjo Chocarro (Berbintzanaren alde)
Berbintzanan hainbat elkarte eta sozietate daude. "Sociedad Recreativa San Isidro" delakoak esaterako, seiehun bazkidetik gora dauka, eta herriko asialdirako bi lokalen jabe da "La Taberna" eta "El Centro". Horrez gain, "Sociedad La Unión" izeneko elkarteak herriko gazteentzat jarduerak antolatzen ditu, besteak beste, herriko jaien antolamenduan aritzen da. Aipatu elkarte horietaz gain, emakumeen elkartea, herriko gurasoena, eta Berbintzanako nagusien elkarteak daude.
Eretako museoa eta aztarnategia, Burdin Aroko herrixka bateko aztarnategia. "Las Eretas" museoan bertako objektuak eta Nafarroako beste aztarnategitako piezak erakusten dira.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.