Al-Judeida (Jenin)

Al-Judeida
herrixka
Administrazioa
Estatu burujabe	Palestina
Mendeko lurralde	Zisjordania
Palestina Estatuko lurralde-antolaketa	Jeningo Gobernazioa
Izen ofiziala	الجديدة Al-Judeida
Posta kodea	295
Geografia
Koordenatuak	32°20′05″N 35°18′07″E
Azalera	6.532 Dunam
Altuera	430 m
Demografia
Biztanleria	5.950 (2017)
Dentsitatea	1 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00

Al-Judeida^{[1][oh 1]} (arabieraz: الجديدة‎) Jenin probintziako herrixka palestinarra da, Zisjordaniaren mendebaldean, Jeninetik 14 kilometro hegoaldera. Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren arabera, hiriak 4.738 biztanle zituen 2007ko erroldan eta 5.950 2017an.^[2]

Historia

Al-Judeida herri zaharra da, eta zeramika bizantziarrak aurkitu dituzte han.^[3] Adam Zertal arkeologoak dio garai bizantziarreko aztarnak al-Judeidaren muinoaren ertzean leudekeela.^[4]

Herrixkan aurkitutako zeramikazko zatiak Erdi Aroko eta Otomandar larrainak dira. Gurutzaden garaian, 1168an, al-Judeida Gidideh izeneko estatu bat zen.^[4]

Otomandar Aroa

Palestina osoa bezala, Al-Judeida Otomandar Inperioan sartu zen 1517an. 1596ko zeraga-erregistro otomanoen arabera, al-Judeida herrixka erabat musulmana zen, 10 familiakoa, Nahiya Jabal Samin kokatua, Nablus Sanjaken.^[4] Herritarrek %33,3ko zerga-tasa finkoa ordaindu zuten nekazaritza-produktuetan, garia, garagarra, udako laboreak, olibondoak, ahuntzak eta erlauntzak barne, baita noizbehinkako diru-sarrerak eta mahats xarabea edo oliba-olioa biltzeko prentsa ere; guztira 3.500 akçe.^[5]

Judeidako gune zaharreko eraikin gehienak XVI. eta XVII. mendeetakoak dira.^[4]

1838an, Edward Robinsonek inguruan egin zuen bidaian ikusi zuen, Marj Sanur arro emankorraren ondoan zegoela.^[6] Nabluseko iparraldean dagoen Haritheh barrutiko parte gisa aipatu zuen.^[7]

1870ean, Victor Guérin bidaiari frantsesa Judeidara joan zen, eta honela deskribatu zuen: "piko, granada eta oliben lorategien erdian dago. Badirudi leku zaharra dela, izan ere, harriz betetako zisterna ugari eta 35 etxeetako hormetan ondo landutako harriak baitaude".^[4][8][4][9]

Mandatu britainiarraren aroa

1922ko zentsu britainiarrean, Al-Judeidak 361 biztanle zituen, musulman guztiak, 1931ko zentsuan 569 biztanle, denak musulmanak, eta 106 etxetan bizi zen.^[10][11]

1945eko estatistiketan, biztanleria 830ekoa zen, musulman guztiak, 6.360 dunameko lur-eremuarekin, lurrari eta biztanleriari buruzko inkesta ofizial baten arabera.^[12][13] Herrixkako lurretatik, 2.211 dunam erabili ziren landaketetarako eta ureztatze-lurretarako, 2.850 dunam zerealetarako, eta 20 dunam eraikitakoak (etxebizitzak).^[13][13]

Jordaniar aroa

1948ko Arbiar-israeldar gerraren eta 1949ko ondorengo Armistizio Akordioen ondoren, Al-Judeidak jordaniarren menpe geratu zen.

1961eko Jordaniako erroldak 1.351 biztanle aurkitu zituen Judeidan.^[14]

1967tik aurrera

1967ko Sei Eguneko Gerratik, Al-Judeida israeldarren mende egon da. Osloko Akordioen arabera, hiria A eremuari esleitu zitzaion.^[15]

2016ko urtarrilaren 9an, larunbatean, Ali Abu Maryam herritarra tiroz hil zuten soldadu israeldarrek Beka'ot-eko errepidean.^[16][17]

Geografia

Al-Judeida Marj Sanur bailararen hegoaldeko ertzean dago, muino txiki batean, itsasoaren maila baino 425 metro gorago. Al-Judeidako nukleo zaharra herrixkaren erdian dago, eta nahiko txikia da, 14 dunameko azalera baitu. Hirigune zaharraren erdian karratu batean biltzen diren kale estuak ditu.^[4] Hurbileko herriak Siris hego-mendebaldean, Meithalun ipar-mendebaldean, Sir iparraldean, Aqaba ipar-ekialdean eta Tubas ekialdean dira.

Demografia

Al-Judeidak 3.639 biztanle zituen 1997ko zentsuan, Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren arabera. Palestinako errefuxiatuak eta haien ondorengoak biztanleen %17,5 ziren.^[18] 2007ko SCPko zentsuan, Al-Judeidako populazioa 4.738 hazi zen. 923 etxe zeuden, eta etxe bakoitzak, batez beste, bost kide zituen. Emakumeak biztanleriaren %49,8 izan ziren eta gizonak %50,2.^[2]

Oharrak

1. Berria Estilo Liburuak honako hau gomendatzen du: "Artikulua letra larriz hasieran, eta xehez tartean. Marratxoz loturik idazten da".

Erreferentziak

1. «Palestina: Transkripzio taula» Berria Estilo Liburua (Noiz kontsultatua: 2023-11-13).
2. ↑ (Arabieraz) Table 26 (Cont.): Localities in the West Bank by Selected Indicators, 2007. Palestinian Central Bureau of Statistics, 106 or.. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "PCBS2007" defined multiple times with different content
3. Dauphin, 1998, p. 760
4. ↑ Zertal, 2004, p. 246
5. Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 127.
6. Robinson and Smith, 1841, vol 3, p. 153
7. Robinson and Smith, 1841, vol 3, 2 appendix, p. 129.
8. Guérin, 1874, pp. 352-353
9. Conder and Kitchener, 1882, SWP II, p. 156
10. Barron, 1923, p. 29.
11. Mills, 1932, p. 69
12. Government of Palestine, Department of Statistics, 1945, p. 16.
13. ↑ Government of Palestine, Department of Statistics.
14. Government of Jordan, Department of Statistics, 1964, p. 25
15. B'Tselem Interactive Map https://www.btselem.org/map
16. Two Palestinians, From Different Walks of Life, Brought Together in Death at a Checkpoint Gideon Levy 16/1/2016, Ha'aretz
17. Israeli Army Says Two Palestinians Killed After Attempted Stabbing, Gili Cohen, 9/1/2016, Ha'aretz
18. Palestinian Population by Locality and Refugee Status. .

 

Kanpo estekak

• Ongi etorri Judeidara
• Judaydah, Ongi etorri Palestinara
• Mendebaldeko Palestinari buruzko inkesta, 11. mapa: IAA, Wikimedia commons

• Datuak: Q6302406