La esprimo monda registaro rilatas al la ideo, ke povas ekzisti komuna politika kadro por ĉiuj aŭ la plej multaj el la homoj en la mondo, ia "Usono de la Tero". Propagandantoj de la ideo kredas, ke nur monda klaso registara kadro povas taŭge trakti la samajn aferojn, kiuj estas tutmondaj, kaj en la kampo de homaj rajtoj kaj la medio. Kontraŭ ĉi tiu ideo, kontraŭuloj argumentas, ke la grandega potenco koncentrita en la manoj de tia registaro povus esti uzata de ĝi por subpremo kaj devigo.
En la historio imperioj regis - plejparte per armila forto - super grandajn partojn de la mondo, kiel la roma aŭ brita imperio, sed neniam atingis potencon, kiu kunigis la tutan homaron sub ĝi. En la historio ekzistas multaj ekzemploj de individuoj, triboj, urboj aŭ ŝtatoj - kiuj unuiĝis sub komuna regado, ĉu per komuna konsento aŭ perforte. Fakte hodiaŭ ĉiuj homoj kaj kontinentoj estas dividitaj en politikajn kadrojn, proksimume 193 (ne ĉiuj landoj havas kompletan interkonsenton, estas landoj, kiuj efektive ekzistas, sed fakte neniu lando rekonas ilin), ĉe kies supro estas diversaj specoj de "registaroj".
La modelo de nacia ŝtato, do suverena ŝtato (super kiu ne plu ekzistas aŭtoritato), en kiu ĉiuj homoj vivantaj ene de ĝi estas membroj de unu nacio, estas nun uzata kiel centra modelo por ŝtata regado. Tamen neniam estis unu nacio, kies ĉiuj filoj loĝis en unu lando, kaj en ĉiuj landoj de la mondo vivas multaj malplimultoj, kies proporcio en la loĝantaro estas kelkfoje tre signifa. En ĉi tiuj kondiĉoj, la nacia idealo laŭ kiu la "natura rajto" de ĉiu popolo estas havi sendependan ŝtaton, estis kaj ankoraŭ kaŭzas sangajn konfliktojn.
Post la Unua Mondmilito, oni provis starigi mondan registaron en la formo de la Ligo de Nacioj, kaj post la Dua Mondmilito, ĝia posteulo, la Unuiĝintaj Nacioj, naskiĝis. Ĉi-lasta tamen, kiel la unua, suferas multajn strukturajn fiaskojn, kies centra estas, ke ĝiaj potencoj estas ĉefe reprezentaj, anstataŭ plenumaj povoj.
Ĝuste en Eŭropo, lulilo de la modelo de "naciŝtatoj", okazis amasa procezo de unuiĝo en la lastaj jardekoj, en kiu multaj landoj transdonis ŝlosilajn potencojn al Eŭropa Unio, kiu pli kaj pli konstruiĝas kiel speco de centra registaro.
Centra rolo de iu registaro estas reguligi la rilatojn inter la individuoj en socio per leĝoj apartenantaj al vasta gamo de vivaj sferoj, tamen por la homaro kiel tutmonda socio ankoraŭ neniu registaro formiĝis, kiu estas ĝia misio. Organizoj bazitaj sur libervolaj internaciaj konvencioj kiel la Monda Komerca Organizo aŭ la Internacia Kortumo konsistigas eblajn burĝonojn por tia registaro.
Unu el la ĉefaj neregistaraj organizaĵoj, kiuj petas la formadon de monda registaro, estas la Monda Federacia Movado (WFM), kiu emfazas, ke la dezirata rega strukturo por la monda ŝtato estas strukturo de federacia demokratio, en kiu distrikta registaro funkcias ( kiel Usono). Kaj loka registaro, kiu havas iujn registarajn potencojn, kaj ankaŭ ene de kiu estas konservata la regulo de povdisiĝo. Estas multaj ekzemploj en la mondo pri funkciado de tia federacia strukturo, kiel Usono, Svislando, Barato kaj aliaj.
Kredantoj de diversaj religioj, kiel la bahaa kaj la religio Oomoto, vidas la plenumon de monda registaro kiel unu el la manifestiĝoj de homa unueco, kaj proponas, ke ĝi estu kondukata per interkonsentita internacia lingvo, kiel Esperanto .
El demokratia vidpunkto, centra argumento por la rajto de monda registaro estas, ke nur kadre de ĝi eblos ekzerci la rajton de ĉiu homo al egala reprezento en la "administrado" de la mondo. Cetere, en la epoko de tutmondiĝo, en kiu la teknologioj de komunikado kaj transportado transformis la mondon en unu tutmondan vilaĝon, ekestas la demando pri ĝia administrado: oni povas diri, ke ĝis establi tutmondan politikan kadron tutmonda socio povas esti priskribita kiel iomete "anarkiisto". Tiel longe kiel ĉiu unu lando ĝuas plenan suverenecon super sia teritorio kaj loĝantaro, la internacia komunumo ŝajne havas neniun legitimecon por protekti ĉiujn homajn interesojn, kiuj estas en la teritorio de tiu lando, kiel ekzemple protekti homajn rajtojn kontraŭ militkrimoj aŭ protekti naturajn rimedojn kontraŭ detrua ekspluatado kaj poluado.
Laŭ teknologia farebleco, se dum jarcentoj la romaj imperiestroj povis komuniki kun la vasta imperio per ĉevalaj kurieroj kaj ŝipoj, estas klare, ke en la epoko de interreto kaj satelitaj komunikadoj nuntempe ne ekzistas teknologia malhelpo por konservi mondklasa superpolitika kadro.
Sed la plej granda malhelpo al la ideo de monda registaro estas la malplimulto kaj la politika malforto de tiuj, kiuj subtenas ĝin. Krome, defendantoj de defenda demokratio timas, ke multaj el la homoj loĝantaj sur la planedo ankoraŭ ne maturiĝas por demokratio, do estus ege danĝere rapidi al la progreso de tutmonda demokratio.
Rimarkindaj figuroj, kiuj favoris la laŭpaŝan sed konsekvencan kreadon de monda federacia registaro, inkluzivas la filozofon Immanuel Kant (kiu diskutis ĉi tiun aferon en sia eseo pri eterna paco de 1795), Winston Churchill, Albert Einstein, Bertrand Russell kaj Mahatma Gandhi.
Oni aludas, ke jam ekzistas mondaj monaj, komercaj institutoj (IMF, Monda Banko, WTO), internaciaj kompanioj, tiel onidire necesus ilin iom bridi per Monda Registaro. Aliaj suspektas konspirojn de ĝuste tiuj organizaĵoj por starigi mondan registaron kaŝregitan de tiuj.
Vidu ankaŭ
- Konspira teorio
- Ligo de Nacioj
- Tutmondiĝo
- Mondaj organizaĵoj, Mondfederaciistoj, Internacia organizaĵo
- La Bahaa Kredo, religio kiu celas mondan unuecon.
- Bilderberg-konferenco organizas diskretajn kunvenojn de internaciaj potenculoj.
- Triflanka Konferenco, alia organizaĵo de internacia potenculoj, akuzata de kaŝa mondregemo.
- Kosmopolitismo, senti sin mondcivitano. En sovetia parolo, akuzo kontraŭ judoj pri malpatrioteco.
- Protokoloj de cionaj saĝuloj, fraŭdodokumento, en kiu judaj estroj planis regi mondon.
- Sennaciismo, malaperigo de nacioj kaj regnoj sen starigo de tutmonda anstataŭanto.
- Tobin-imposto, propono pri internacia imposto.
- Internacia Krima Kortumo
- Parlamenta Asembleo ĉe la Unuiĝintaj Nacioj
- Anacharsis Cloots
Bildoj
