Ψηφιακή αφήγηση

Ο όρος ψηφιακή αφήγηση αποτελεί µετάφραση του αγγλικού όρου digital storytelling, ο οποίος απαντά συχνότερα στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Στην ελληνική βιβλιογραφία απαντά συχνά και ο όρος ψηφιακή ιστορία (µετάφραση του αγγλικού όρου digital story), ωστόσο, ο όρος ψηφιακή αφήγηση είναι επικρατέστερος, κυρίως στο διαδίκτυο.^[1] Η ψηφιακή αφήγηση συνδυάζει την παραδοσιακή προφορική αφήγηση με πολυμέσα και εργαλεία τηλεπικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, οι ψηφιακές ιστορίες είναι πολυμεσικές ταινίες, που συνδυάζουν φωτογραφίες, βίντεο, κινούμενη εικόνα, ήχο, μουσική και κείμενο. Έχει επηρεάσει πολλά επαγγελματικά πεδία στην εποχή μας, όπως την εκπαίδευση, τη διαφήμιση, τον κινηματογράφο και τη δημοσιογραφία.

Δομικά στοιχεία ψηφιακής αφήγησης

Στην καταγραφή της ιστορίας

• Οπτική γωνία (Point of View): υποκειμενικότητα και εμπλοκή με αφήγηση σε α΄ πρόσωπο

• Ερώτηση κλειδί, το δραματικό ερώτημα (A Dramatic Question): , το ερώτημα που που θα κρατήσει το ενδιαφέρον του θεατή. Απαντάται στο τέλος

• Συναίσθημα (Emotional Content): “an effective digital story works to pursue, discover and communicate a new understanding that is rooted in who we are as humans”^[2]

•  Οικονομία περιεχομένου (Economy): 2'-3'. Το περιεχόμενο δηλαδη θα πρέπει να είναι ποσοτικά τόσο ώστε να μην κουράζει τον θεατή

Στο μοντάζ

• Ρυθμός εξέλιξης (Pacing), δηλαδή ο ρυθμός της ιστορίας, πόσο γρήγορα ή αργά συμβαίνει η πλοκή χωρίς να κουράζει ή να είναι βαρετή.

• Ήχος – κείμενο – φωνή: η αφήγηση και ο τρόπος εκφοράς των λέξεων από τον ίδιο τον αφηγητή

•  Μουσική επένδυση,η δύναμη της μουσικής (The Power of the Soundtrack): η μουσική υπόκρουση που θα χρησιμοποιηθεί ή άλλοι ήχοι που θα πρέπει να εμπλουτίζουν την ιστορία και να ενισχύουν έτσι τις αισθήσεις ή το συναίσθημα^[3]

Βήματα δημιουργίας  της ψηφιακής αφήγησης

1. Γράψιμο
2. Σενάριο
3. Εικονογραφημένο σενάριο (storyboard)
4. Προσθήκη πολυμέσων χωρίς πνευματικά δικαιώματα
5. Μοντάζ ψηφιακής αφήγησης με κατάλληλο λογισμικό
6. Κοινοποίηση

Μαθησιακά οφέλη από τη χρήση της ψηφιακής αφήγησης

Τα μαθησιακά οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της ψηφιακής αφήγησης στο πλαίσιο της διδασκαλίας φαίνεται να είναι πολλαπλά(Bull&Kajder 2004, Flihan 2013, Hull&Katz 2006). Η ψηφιακή αφήγηση θεωρείται μια δραστηριότητα η οποία ενεργοποιεί και κινητοποιεί τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς με έναν νέο αποτελεσματικό τρόπο (Kearney 2011, Robin 2008, Sadik 2008, Vasudevan, Schultz &Bateman 2010). Οι περισσότεροι μελετητές επισημαίνουν τη συμβολή της στην άσκηση των απαιτούμενων δεξιοτήτων για την κοινωνία του 21ου αιώνα, στην καλλιέργεια παραδοσιακών και σύγχρονων πολυγραμματισμών(Ohler 2008, Tyner 1998, Vasudevan 2010) και στη δημιουργική ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία (Flihan 2013, Hull&Katz 2006). Η διδακτική αξιοποίηση της ψηφιακής αφήγησης φαίνεται οτι απελευθερώνει δεξιότητες και ταλέντα των μαθητών τα οποία, υπό άλλες συνθήκες, θα παρέμεναν σε λανθάνουσα κατάσταση.

Αρκετοί μελετητές εντοπίζουν στην ενασχόληση με την ψηφιακή αφήγηση όλους τους τύπους μάθησης του Gardner (1983)και ειδικότερα:

• το γλωσσικό (συγγραφή του σεναρίου)
• το λογικο-μαθηματικό (διαχείριση χρόνου, συγχρονισμός εικόνων- αφήγησης)
• τον μουσικό-ρυθμικό (σύνθεση-επιλογή μουσικής)
• τον οπτικό (επιλογή εικόνων και βίντεο)
• τον κιναισθητικό (παρουσίαση ιστορίας-δραματοποίηση)
• τον διαπροσωπικό (παρουσίαση)
• τον ενδοπροσωπικό (αναστοχασμός) (Porter 2004)

Επιπρόσθετα η ψηφιακή αφήγηση μπορεί να συνδυαστεί γόνιμα με σύγχρονες μαθητοκεντρικές μεθόδους διδασκαλίας, όπως η ομαδοσυνεργατική και η μέθοδος project ^[4], συμβάλλοντας στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της σχολικής και της νεανικής κουλτούρας και παρέχοντας στους μαθητές διαφορετικά εργαλεία προσωπικής έκφρασης από αυτά που παραδοσιακά προσφέρονται στην τάξη , ενισχύοντας την ενδυνάμωση και των πιο περιθωριοποιημένων μαθητών (Nilsson 2010, Nixon 2009), καλλιεργώντας δεξιότητες κριτικής σκέψης και αναστοχασμού δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εμπλακούν με νέους τρόπους στην κοινωνική κριτική ( Hull & Katz 2006, Nixon 2009)^[5]

Το Κέντρο Ψηφιακής Αφήγησης

Στις ΗΠΑ μία ομάδα καλλιτεχνών συνδύασε την παραδοσιακή αφήγηση με τη χρήση ψηφιακών μέσων. Αυτή η διαδικασία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Κέντρου Ψηφιακής Αφήγησης (Center of Digital Storytelling, γνωστό σήμερα ως StoryCenter)[1]. Το Κέντρο Ψηφιακής Αφήγησης ιδρύθηκε το 1994 από τους Atchley Dana, Joe Lambert και Nina Mullen. Είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που επικεντρώνεται στη ψηφιακή αφήγηση.  Όρισαν τη ψηφιακή αφήγηση ως «το μέσο προσωπικής έκφρασης, ικανοποίησης και γενικότερα ως πράξη επικοινωνίας με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων»^[6]. Η ιστορία του ξεκινά το 1990, όταν ο καλλιτέχνης Athchley έκανε την παράσταση «Next Exiit», στην οποία παρουσίασε αυτοβιογραφικές ιστορίες με τη χρήση πολυμέσων. Στη συνέχεια, ο Atchley και ο Lambert σε συνεργασία με την Mullen ίδρυσαν το San Francisco Digital Media και παρείχαν εργαστήρια για τη δημιουργία ψηφιακών ιστοριών. Το 1998 μετακόμισαν στο Μπέρκλεϋ, όπου δημιουργήθηκε το Center for Digital Storytelling (CDS)^[7]. Το 2015 το Κέντρο Ψηφιακής Αφήγησης μετονομάστηκε ως StoryCenter.  Αποφάσισαν να δημιουργήσουν έναν χώρο προσβάσιμο για άτομα που θέλουν να μοιραστούν τις ιστορίες τους με τη χρήση πολυμέσων. Σκοπός τους ήταν η ενδυνάμωση της κοινότητας μέσω της αφήγησης και η παροχή εργαλείων για τη δημιουργία ψηφιακών αφηγήσεων. Αποστολή του κέντρου είναι να υποστηρίζει τα άτομα στο να ανακαλύψουν και να μοιραστούν τις προσωπικές τους εμπειρίες και ιστορίες. Σήμερα, το StoryCenter συνεχίζει να προσφέρει εργαστήρια, σεμινάρια και προγράμματα διαδικτυακά και δια ζώσης σε συνεργασία με παγκόσμιες κοινότητες και οργανισμούς για την υποστήριξη της ψηφιακής αφήγησης. Στο κανάλι του Story Center στο YouTube υπάρχουν πολλά βίντεο με προσωπικές ιστορίες, τα οποία δημιουργήθηκαν σε αυτά τα εργαστήρια. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες στοχεύουν στη προαγωγή της κοινωνικής αλλαγής.

Η Ψηφιακή αφήγηση στην Ευρώπη - BBC Project "Capture Wales"

Ο Βρετανός Daniel Meadows είναι φωτογράφος και ειδικός στα μέσα ενημέρωσης^[8]. Ο Meadows παρακολούθησε στην ιστοσελίδα του Κέντρου Ψηφιακής Αφήγησης - Center of Digital Story την παράσταση του Atchley Next Exit και στη συνέχεια συμμετείχε σε ένα από τα εργαστήρια του Κέντρου Ψηφιακής Αφήγησης στο Μπέρκλεϋ, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να  έρθει στην Ευρώπη η έννοια της ψηφιακής αφήγησης. Μετά τη επίσκεψη του στις ΗΠΑ ακολούθησε τη μεθοδολογία του Atchley και δημιούργησε ένα καινοτόμο πρόγραμμα ψηφιακών ιστοριών στο BBC το Wales Project (γνωστό στο κοινό με την ονομασία Capture Wales), το οποίο λειτούργησε από το 2001 έως στο 2009^[9]. Το 2001 η Menna Richards ανακοίνωσε το πρώτο επεισόδιο του προγράμματος, το οποίο ήταν ένα βίντεο εκείνης με την υποστήριξη του Meadows^[10]. Τρεις μήνες μετά το πρώτο επεισόδιο σχεδίασαν και υλοποίησαν εργαστήρια για την ψηφιακή αφήγηση με σκοπό την επιμόρφωση και την πρακτική εμπειρία. Στη συνέχεια το πρόγραμμα πήρε δημοσιότητα, καθ’ όλη τη διάρκεια του ο Meadows ως παραγωγός του προγράμματος συνεργάστηκε με μέλη της τοπικής κοινότητας (τοπικά ιδρύματα, σχολεία, βιβλιοθήκες και κέντρα κοινοτήτων) και δημιούργησε σύντομα ψηφιακά αφηγηματικά βίντεο με τη χρήση πολυμέσων^[10]. Σύμφωνα, με τον Meadows η μετάδοση προσωπικών ιστοριών με τη χρήση ψηφιακών μέσων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας κοινότητας^[9]. Τα βίντεο αυτά προβλήθηκαν στην τηλεόραση και δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα του BBC, οι ιστορίες ήταν στα Αγγλικά αλλά και στα Ουαλικά. Σε μία εποχή, λοιπόν, που το διαδίκτυο δεν ήταν διαδεδομένο μέσο αλλά η τηλεόραση ήταν το επίκεντρο προσπάθησε και δημιούργησε περιεχόμενο στη τηλεόραση από τους ίδιους τους τηλεθεατές για τους τηλεθεατές^[9].

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Educational Uses of Digital Storytelling, University of Huston
• Digital Storytelling MOOC
• Digital Storytelling Cookbook by Joe Lambert [2]

Παραπομπές

1. Γκουτσιουκώστα, Ζησούλα; Gkoutsioukosta, Zisoula (2020-02-01). Η ψηφιακή αφήγηση (digital storytelling) ως διδακτικό εργαλείο στο μάθημα της λογοτεχνίας. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Σχολή Παιδαγωγική, Τμήμα Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. doi:10.12681/eadd/48311. http://didaktorika.gr/eadd/handle/10442/48311. 
2. Beverly, Imani. «LibGuides: Digital Storytelling: Essential Elements». research.auctr.edu (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2019. 
3. Bernard R. Robin (2008) Digital Storytelling: A Powerful Technology Tool for the 21st Century Classroom, Theory Into Practice, 47:3, 220-228, DOI: 10.1080/00405840802153916
4. Γκουτσιουκώστα Ζησούλα (2015). Ψηφιακή Αφήγηση: Ένα Πολλά Υποσχόμενο Διδακτικό Εργαλείο για τη Γόνιμη Ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στη Διδακτική της Λογοτεχνίας. Πρακτικά Εργασιών 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Ένταξη των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία» ΕΤΠΕ.30 Οκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου 2015, Θεσσαλονίκη. https://www.etpe.gr/custom/pdf/etpe2291.pdf
5. Γκουτσιουκώστα Ζ. (2018). Ψηφιακές ιστορίες (digital stories): Από τον μαθητή -αναγνώστη στον μαθητή-συγγραφέα. Στο Β.Αποστολίδου, Δ. Κόκορης,Μιχ.Γ.Μπακογιάννης &Ε. Χοντολίδου(Επιμ.), Λογοτεχνική Ανάγνωση στο σχολείο και στην κοινωνία (σελ. 729-740), Αθήνα :Gutenberg
6. Μελιάδου, Ελένη; Νάκου, Αλεξάνδρα; Γκούσκος, Δημήτρης; Μεϊμάρης, Μιχάλης (2011). «Digital Storytelling, Learning and Education» (στα αγγλικά). Διεθνές Συνέδριο για την Ανοικτή & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση 6 (1Α). doi:10.12681/icodl.681. ISSN 2459-4210. https://eproceedings.epublishing.ekt.gr/index.php/openedu/article/view/681. 
7. Lambert, Joe (2018-05-04). digital storytelling. doi:10.4324/9781351266369. http://dx.doi.org/10.4324/9781351266369. 
8. Meadows, Daniel; Kidd, Jenny (2009-04-10). «“Capture Wales”». Story Circle: 91–117. doi:10.1002/9781444310580.ch5. http://dx.doi.org/10.1002/9781444310580.ch5. 
9. Γκουτσιουκώστα, Ζησούλα (2020). Η ψηφιακή αφήγηση (digital storytelling) ως διδακτικό εργαλείο στο μάθημα της λογοτεχνίας. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Παιδαγωγική. Τμήμα Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. doi:10.12681/eadd/48311. http://hdl.handle.net/10442/hedi/48311. 
10. Meadows, Daniel (2003-06). «Digital Storytelling: Research-Based Practice in New Media» (στα αγγλικά). Visual Communication 2 (2): 189–193. doi:10.1177/1470357203002002004. ISSN 1470-3572. http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1470357203002002004.