Η Χεράτ ή Χαράτ (τα αρχαία Αρτακόανα ή Αρτίκαυδνα) είναι η σημαντικότερη πόλη στο βορειοδυτικό Αφγανιστάν, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, του ομώνυμου νομού Χεράτ.
Η Χεράτ είναι παραποτάμια πόλη που βρίσκεται στη κοιλάδα του Χαρίρουντ ποταμού, που ρέει από τα όρη του κεντρικού Αφγανιστάν προς το Τουρκμενιστάν. Η Χεράτ είναι η τρίτη σε πληθυσμό πόλη του Αφγανιστάν μετά την πρωτεύουσα Καμπούλ και την Κανταχάρ. Κατ΄ εκτίμηση το 2020 αριθμούσε περί τους 574,276 κατοίκους. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων κατάγεται από την οικογένεια των ιρανικών λαών (η μεγάλη πλειονότητα, περίπου το 65%, είναι Τατζίκοι [σουνίτες, φαρσόφωνοι αστικοί πληθυσμοί] και Φαρσιουάν (σιίτες, φαρσόφωνοι αστικοί πληθυσμοί), ενώ οι υπόλοιποι είναι Παστούν 30%, Χαζάροι 2%, Ουζμπέκοι 2% και Τουρκμένιοι 1%. Επικρατούσα γλώσσα είναι η περσική φαρσί.
Στη Χεράτ υφίσταται ένα από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια του Αφγανιστάν καθώς και διεθνές αεροδρόμιο. Επίσης στην πόλη αυτή αναπτύχθηκε η φημισμένη ομώνυμη Σχολή Χεράτ που αφορά τεχνοτροπία της ισλαμικής ζωγραφικής και ειδικότερα της μικροτεχνίας, της οποίας κυρίαρχη μορφή υπήρξε ο Μπεχζάντ.
Εκ του γεγονότος ότι η πόλη αυτή βρίσκεται ακριβώς πάνω στον αρχαίο δρόμο της Μέσης Ανατολής προς το Πακιστάν, την Κίνα και την Ινδία, η ιστορία της είναι μεγάλη. Ακόμη και οι σημερινοί δρόμοι που συνδέουν τη Χεράτ με το Ιράν, το Τουρκμενιστάν και τις άλλες μεγάλες πόλεις του Αφγανιστάν, εξακολουθούν να θεωρούνται στρατηγικής σημασίας.
Το πότε ακριβώς κτίσθηκε η πόλη δεν είναι γνωστό. Από την περίοδο των Μήδων, (6ος αιώνας π.Χ.), η όλη περιοχή λεγόταν Αρία και αποτελούσε σημαντικό τμήμα της αυτοκρατορίας τους. Επί βασιλείας των Αχαιμενιδών (550 - 350 π.Χ.) η περιοχή λεγόταν στα αρχαία περσικά Χαράιβα ή Χερέιβα, ενώ στην ελληνική κλασσική περίοδο αποτελούσε σατραπεία της Αρείας. Στην Ζωροάστρια αβέστα αναφέρεται ως Χαρόιβα ή Χαροΐβα.
Ο Ηρόδοτος φέρεται ν΄ αποκαλούσε τη Χεράτ "αρτοκάλαθο της Ασίας". Την ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος το 330 π.Χ., όταν επιστρέφοντας τάχιστα από τη Βακτριανή επιτέθηκε στον σατράπη Σατιβαρζάνη και τον έτρεψε σε φυγή. Ο τελευταίος άφησε την έδρα του Αρτακόανα στο έλεος των Ελλήνων. Τότε ο Έλληνας βασιλιάς έκτισε δίπλα στην παλαιά περσική έδρα τη νέα του πόλη Αλεξάνδρεια (Αλεξάνδρεια Αρείας), πάνω στον ποταμό Ώξο ή Άρειο, στο καταλληλότερο σημείο της εκεί σχηματιζομένης κοιλάδας. Τότε κτίσθηκε και η ακρόπολή της. Yπάρχει ακόμη και σήμερα η ακρόπολη του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Κάλα Ικτιαρουντίν) με πολλές τροποποιήσεις. Αργότερα η πόλη περιήλθε στην εξουσία του Σελεύκου που την επανίδρυσε με το νέο της όνομα Αντιόχεια. Νέοι Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στην Αρεία. Αργότερα κατά το 209 π.Χ. η σελευκιδική στρατιά του Αντιόχου Γ΄ συνέτριψε σε μάχη κοντά στην πόλη τον στρατό του Ευθυδήμου. Στην συνέχεια οι Πάρθοι απέσπασαν την πόλη από τους Σελευκίδες το 167 π.Χ. Κατόπιν αποτέλεσε τμήμα της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών και το 167 π.Χ. κατέληξε τμήμα του Βασιλείου των Πάρθων.
Το ιερό τέμενος της Χεράτ
Περί τον 7ο αιώνα η περιοχή καταλήφθηκε από τους Άραβες οπότε και άρχισε ο εξισλαμισμός της περιοχής. Το 1040 καταλήφθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους. Το 1221 ακολούθησαν οι Μογγόλοι για να καταλήξει στους Πέρσες. Μετά από σειρά πολέμων μεταξύ Αφγανών (Παστούν), Περσών και Τατζίκων, από το 1800 και μετά, πέρασε τελικά στο Βασίλειο του Αφγανιστάν.
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1995, η πόλη έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν χωρίς μεγάλη αντίσταση και έγινε η πρώτη περσόφωνη πόλη που κατέλαβαν οι Ταλιμπάν. Η αυστηρή επιβολή νόμων από τους Ταλιμπάν που περιόρισαν τις γυναίκες στο σπίτι και επέβαλαν το κλείσιμο των σχολείων θηλέων αποξένωσε τους κατοίκους της πόλης (οι οποίοι είναι παραδοσιακά πιο φιλελεύθεροι και μορφωμένοι, από άλλους αστικούς πληθυσμούς της χώρας). Δύο ημέρες διαμαρτυρίας κατά των Ταλιμπάν πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 1996, που τερματίστηκαν βίαια και οδήγησαν στην επιβολή απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Τον Μάιο του 1999, μια νέα εξέγερση στην Χεράτ συνετρίβη από τους Ταλιμπάν, οι οποίοι μάλιστα κατηγόρησαν το Ιράν για την υποκίνησή της. Μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, στις 12 Νοεμβρίου 2001, δυνάμεις πιστές στη Βόρεια Συμμαχία κατέλαβαν την πόλη. Το 2005, η Διεθνής Δύναμη Βοήθειας Ασφάλειας (ISAF) άρχισε να ιδρύει βάσεις μέσα και γύρω από την πόλη. Η κύρια αποστολή της ήταν να εκπαιδεύσει τις Αφγανικές Εθνικές Δυνάμεις Ασφαλείας (ANSF) και να βοηθήσει στη διαδικασία ανοικοδόμησης της χώρας. Η Δυτική Περιφερειακή Διοίκηση, με επικεφαλής την Ιταλία, βοήθησε τον 207ο Σώμα του Εθνικού Στρατού του Αφγανιστάν (ANA) και η Χεράτ υπήρξε μέσα στις πρώτες επτά πόλεις της χώρας, στις οποίες την ευθύνη ασφάλειας μετέφερε το ΝΑΤΟ στην κεντρική κυβέρνηση του Αφγανιστάν. Τον Ιούλιο του 2011, οι Αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας ανέλαβαν την ευθύνη ασφάλειας από το ΝΑΤΟ. Λόγω των στενών, μακραίωνων πολιτιστικών και γλωσσικών σχέσεων τους, το Ιράν άρχισε σταδιακά να επενδύει στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της πόλης. Στις 12 Αυγούστου 2021 η πόλη έπεσε και πάλι στα χέρια των Ταλιμπάν, κατά την διάρκεια της προέλασης των Ταλιμπάν σε μεγάλο τμήμα της αφγανικής επικράτειας από την άνοιξη του 2021 και έπειτα.
