Πολιτισμός της Γκολαζέκα

Οι γλωσσικές ομάδες στην Ιταλία την Εποχή του Σιδήρου

Ο Πολιτισμός της Γκολαζέκα βρισκόταν σε ακμή στην βόρεια Ιταλία την μετέπειτα Εποχή του Χαλκού και την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (9ος αιώνας π.Χ. - 4ος αιώνας π.Χ.). Ο αρχαιολόγος Τζιοβάννι Μπατίστα Τζιάνι ξεκίνησε τις ανασκαφές στις αρχές του 19ου αιώνα στην ομώνυμη πόλη Γκολαζέκα στην Επαρχία του Βαρέζε στην Λομβαρδία, βρήκε 50 τάφους με κεραμικά και μεταλλικά αντικείμενα. Ο πολιτισμός ήταν διάσπαρτος σε μια έκταση 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων νότια από τις Άλπεις ανάμεσα στους ποταμούς Πάδο, Σέριο και Σεσία, νότια από τα Στενά των Άλπεων.

Αρχαιολογικές πηγές

Το όνομα του πολιτισμού της Γκολαζέκα προέρχεται τα πρώτα ευρήματα των ανασκαφών (1822) που ξεκίνησε ο ηγούμενος Τζιοβάννι Μπατίστα Τζιάνι (1788–1857). Τα ευρήματα προέρχονταν από την "μάχη του Τικινού" (218 π.Χ.) στην οποία ο Ρωμαίος στρατηγός Σκιπίων ο Αφρικανός συγκρούστηκε με τον Αννίβα, δεν φαίνεται ότι ήταν Ρωμαικά.^[1] Τα περισσότερα από τα ευρήματα δμοσιοποιήθηκαν από τον Τζιάνι (1824) αλλά εσφαλμένα τα ταυτοποίησε με Ρωμαικό πληθυσμό του 4ου αιώνα π.Χ. Ο ιδρυτής της Ευρωπαικής αρχαιολογίας Γκαμπριέλ Ντε Μορτιγιέ (1865) προσδιόρισε τα ευρήματα στα πρώτα χρόνια της Εποχής του Σιδήρου, σε κάποιον Κέλτικο πληθυσμό με έντονες επιδράσεις από τον Πολιτισμό Χάλστατ. Με παρέμβαση του τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Μουσείο Αρχαιοτήτων της Γαλλίας που ήταν ο ίδιος Υπο-επιμελητής. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, τις συνέχισε ο Αλεξάντρ Μπερτράν που ήταν επίσης Υπο-επιμελητής στο Εθνικό Μουσείο Αρχαιοτήτων της Γαλλίας (1873) με την βοήθεια Γάλλων, Γερμανών και Ιταλών αρχαιολόγων. Μετά την συνάντηση τους στο "Συνέδριο της Στοκχόλμης" (1874) μοίρασαν τον πολιτισμό της Γκολαζέκα σε 3 περιόδους (900 π.Χ. - 380 π.Χ.), έληξε όταν οι Γαλάτες έκαναν εισβολή στην Κοιλάδα του Πάδου (388 π.Χ.). Την περίοδο (2001-2003) ξεκίνησαν ανασκαφές στο Καντόνι του Τιτσίνο υπό την καθοδήγηση του Φιλίππο Μαρία Γάμπαρι, ανακάλυψαν την αρχαιότερη Νεκρόπολη στο Πεδεμόντιο που χρονολογείται γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. Η ανακάλυψη αυτή παραπέμπει στην εποχή που εμφανίστηκε το αρχαιότερο αστικό λατρευτικό κέντρο στο Πεδεμόντιο (670 π.Χ.). Οι 33 από τους 44 τάφους της ανασκαφής ήταν ακόμα άθικτοι, μετά από μια μακρά περίοδο αποκατάστασης τα ευρήματα δημοσιοποιήθηκαν (2009-2010). Οι περιοχές που σχετίζονται με τον πολιτισμό της Γκολαζέκα έχουν αναγνωριστεί στην δυτική Λομβαρδία, στο ανατολικό Πεδεμόντιο και στο καντόνι του Τιτσίνο σε μια περιοχή βόρεια από την κοιλάδα του Πάδου ανάμεσα στην περιοχή του ποταμού Σέριο στα ανατολικά και του του Σεσία στα δυτικά.

Ιστορία

Τροχήλατο άρμα των Γκολαζέκα (500 π.Χ.)

Η περιοχή της Γκολαζέκα βρέθηκε σε ακμή επειδή την ευνοούσαν οι γεωγραφικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή ανάμεσα στυς Ετρούσκους και τον Πολιτισμό του Χάλστατ στην Αυστρία σχετικά με το εμπόριο άλατος. Με τις εμπορικές τους σχέσεις με τον Ελληνικό κόσμο μετέφεραν από την Ελλάδα λάδι, κρασί, Αττική κεραμική και θυμίαμα, από τα βόρεια μετέφεραν Κασσίτερο και μπρούτζο από την Βαλτική Θάλασσα. Ο Πολιτισμός της Γκολαζέκα θεωρείται μιά ευρύτερη επέκταση του Πολιτισμού των Τεφροδόχων στην Ευρώπη της Εποχής του Χαλκού. Τα πιο πλούσια ευρήματα της περιόδου Γκολαζέκα Β΄ βρέθηκαν στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. και στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., διατηρήθηκαν μέχρι την εποχή που ξεκίνησαν οι Γαλατικές επιδρομές (4ος αιώνας π.Χ.), τελικά ενσωματώθηκαν στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία. Ο Πολιτισμός της Γκολαζέκα διαιρείται σε 3 φάσεις, ξεκίνησε από τον 9ο αιώνα π.Χ. μέχρι την εποχή που βρισκόταν σε ακμή ο Πολιτισμός Λα Τεν, τότε ξέσπασαν οι επιδρομές των Κελτών με τελικό αποτέλεσμα την κατάκτηση τους (388 π.Χ.). Τα πρώτα ευρήματα στην μετέπειτα Εποχή του Χαλκού (9ος αιώνας π.Χ.) δείχνουν έναν τοπικό πολιτισμό. Στον Πολιτισμό της Γκολαζέκα βλέπουμε ιστορικά την πιο εξελιγμένη προσαρμογή ξένων υλικών στο έδαφος της περιοχής. Οι πρώτες κατοικίες ήταν κυκλικές ξύλινες κατασκευές στις όχθες του ποταμού, είχαν πέτρινο υπόγειο γύρω από μια κυκλική εστία, το δάπεδο ήταν στρωμένο με βότσαλα ενωμένα με λάσπη. Η χρήση του τροχού ήταν γνωστή, αυτό φάνηκε από τις άμαξες που βρέθηκαν στον "Τάφο του Πολεμιστή". Οι χάντρες από Κεχριμπάρι και ο Οψιανός υποδηλώνουν το εμπόριο των Γκολαζέκα με μακρινές περιοχές. Από τον 7ο αιώνα π.Χ. οι τάφοι περιείχαν υλικά που χρησιμοποιούσαν τόσο οι Ετρούσκοι όσο και οι Έλληνες. Πολλά ζώα είχαν εξημερωθεί όπως πρόβατα, κατσίκια, βοοειδή και άλογα, καλλιεργήθηκαν όσπρια και φρούτα. Οι παλιότερες τοποθεσίες του Πολιτισμού της Γκολαζέκα υποδηλώνουν ότι τον 6ο αιώνα π.Χ. υπήρχε μια αυτονομία, από τον 5ο αιώνα π.Χ. δημιουργήθηκαν νέες εγκαταστάσεις στις πεδιάδες τους. Οι γραφικοί χαρακτήρες γνωστοί ως "Λεποντικό Αλφάβητο" σε κεραμικά ή σε λίθο υποδηλώνουν την Κέλτικη "Λεποντική γλώσσα".^[2][3][4][5]

Ταφές

Αγγείο των Γκολαζέκα (500 π.Χ.)

O πολιτισμός της Γκολαζέκα έμεινε γνωστός για τα ταφικά του έθιμα και τον σεβασμό που έδειχναν στους νεκρούς. Οι Νεκροπόλεις βρίσκονταν σε ιερές περιοχές, άθικτες από την ανθρώπινη επέμβαση, οι πρώτες από αυτές δημιουργήθηκαν σε υψώματα βουνών με προσανατολισμό τον ήλιο, βρίσκονταν σε μια κυκλική περίμετρο από λίθους.^[6] Τα ταφικά δοχεία είχαν ψηλή βάση και ήταν διακοσμημένα με κεραμικά σχέδια. Στους τάφους βρέθηκαν πολλά αντικείμενα από μπρούτζο όπως καρφίτσες, περιλαίμια, δακτυλίδια, σκουλαρίκια αλλά τα δοχεία από μπρούτζο ήταν σπάνια. Οι Γκολαζέκα είχαν καθιερώσει την καύση των νεκρών από την περίοδο Γκολαζέκα Α΄, διατηρήθηκε και την περίοδο Γκολαζέκα Β΄. Η ταφή γινόταν σε δοχεία που έμπαιναν σε λάκκους, τα δοχεία με την στάχτη του νεκρού βρίσκονταν σε σταθερή απόσταση το ένα από το άλλο. Σε μια ταφική τοποθεσία κοντά στην Λίμνη Ματζόρε βρέθηκαν δύο άρματα που χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ., σε έναν τάφο κοντά στην Κόμο βρέθηκε επίσης ένα τετράτροχο άρμα (700 π.Χ.).^[7] Στον Πολιτισμό της Γκολαζέκα βρέθηκαν τα αρχαιότερα ευρήματα στον κόσμο που αφορούσαν την χρήση της μπίρας. Η μελέτη των Λεποντικών επιγραφών του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. έδειξε ότι οι Γκολαζέκα ανήκαν σε μια ευρύτερη Κέλτικη ομογλωσσία. Η προ-Γαλατική ύπαρξη στην βόρειο Ιταλία έχει αποδειχτεί αρχαιολογικά πολύ πριν τον 6ο αιώνα π.Χ. Τις πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη Κελτών παρουσιάζει ο Πολιτισμός του Κανεγκράτε στην βορειότερη Ιταλία από τον 13ο αιώνα π.Χ. σαν τμήμα του Πολιτισμού των Τεφροδόχων που βρισκόταν τότε σε ακμή σε ολόκληρη την δυτική Ευρώπη (13ος - 8ος αιώνας π.Χ.).^[8] Η παρουσία των Κελτών στην βόρεια Ιταλία χρονολογείται από τον 16ο αιώνα π.Χ., την εποχή που βρέθηκαν τα πρώτα μπρούτζινα αντικείμενα την ίδια εποχή που ανθούσε στην δυτική Ευρώπη ο πρόγονος των Τεφροδόχων Πολιτισμός των Τύμβων.^[9][10]

Παραπομπές

1. "La battaglia del Ticino tra Annibale e Scipione", 1824
2. Kruta, Venceslas (1991). The Celts. Thames and Hudson. σσ. 52–56
3. Stifter, David (2008). Old Celtic Languages (PDF). σσ. 24–37
4. https://web.archive.org/web/20111222225335/http://linguistlist.org/forms/langs/LLDescription.cfm?code=xlp
5. John T. Koch (ed.) Celtic culture: a historical encyclopediaABC-CLIO (2005)
6. https://web.archive.org/web/20110722064730/http://www.blog.varesehotels.it/varese/la-cultura-di-golasecca-i-cromlech
7. https://web.archive.org/web/20110719192500/http://www.comune.sesto-calende.va.it/tur_cult/museoweb/english/1ferro_c/principesche/principesche.htm
8. Raffaele de Marinis, Liguri e Celto-Liguri in Italia. Omniun terrarum alumna, Garzanti-Scheiwiller, 1988
9. https://web.archive.org/web/20101214101554/http://www.archeoserver.it/space/UniMi/Comunicazione%20e%20didattica/Dispense%20e%20tavole%20scaricabili/deMarinisGolasecca.pdf
10. Laevi, Lepontii, Oromobii (o Orumbovii)". (Raffaele C. De Marinis)

Πηγές

• Raffaele De Marinis (1991). "I Celti Golasecchiani". In Multiple Authors, I Celti, Bompiani.
• Raffaele De Marinis (1990). Liguri e Celto-Liguri, Officine grafiche Garzanti Milano, Garzanti-Scheiwiller
• Ludwig Pauli, 1971. Die Golaseccakultur und Mitteleuropa: Ein Beitrag zur Geschichte des Handels über die Alpen (Hamburg: Hamburger Beiträge zur Archäologie).
• Roberto Corbella: Celti : itinerari storici e turistici tra Lombardia, Piemonte, Svizzera, Macchione, Varese c2000.
• Roberto Corbella: Magia e mistero nella terra dei Celti : Como, Varesotto, Ossola (Macchione, Varese) 2004.
• Arnaldo D'Aversa: La Valle Padana tra Etruschi, Celti e Romani, (Paideia, Brescia) 1986.
• Maria Teresa Grassi: I Celti in Italia, 2nd ed., (series: Biblioteca di Archeologia) (Longanesi, Milan) 1991.
• Venceslas Kruta: I celti e il Mediterraneo, Jaca Book, 2004.
• Venceslas Kruta: La grande storia dei celti. La nascita, l'affermazione e la decadenza, Newton & Compton, 2003.
• Venceslas Kruta & Valerio Massimo Manfredi: "I celti d'Italia", Mondadori, 2000 (Collana: Oscar storia).
• Antonio Violante; introduzione di Venceslas Kruta: I Celti a sud delle Alpi, (Silvana, Milano), 1993 (series: Popoli dell'Italia Antica).