Ο Πάνος Τερλεμεζιάν (αρμενικά: Փանոս Թերլեմեզյան, 11 Μαρτίου1865 – 30 Απριλίου1941) ήταν διακεκριμένος Αρμένιοςζωγράφος και ακτιβιστής του εθνικού κινήματος της πατρίδας του. Θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους του ρεαλισμού στην αρμενική ζωγραφική[2].
Βιογραφία
Γεννήθηκε στις 11 Μαρτίου του 1865 στο Αϊγκεστάν, προάστιο έξω από τα τείχη της πόλης Βαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (εντός των ορίων της σημερινής Τουρκίας) και ήταν γιος αγρότη[2]. Το 1881 ξεκίνησε τη φοίτησή του στη νεοσύστατη σχολή του Αρμένιου εκπαιδευτικού και διανοούμενου Μεγκερντίτς Πορτουκαλιάν στο Βαν, περίοδος που σύμφωνα με τον ίδιο τον επηρέασε σημαντικά. Επιπλέον το 1885, ο Τερλεμεζιάν συμμετείχε μαζί με άλλους μαθητές της σχολής Πορτουκαλιάν στο φιλελεύθερο και δημοκρατικό επαναστατικό κόμμα Αρμενακάν[3]. Μεταξύ των εννέα ιδρυτικών μελών του κόμματος συμπεριλαμβάνονταν τα ξαδέλφια του, Μεκερτίτς και Γκριγκόρις Τερλεμεζιάν[4].
Μετά την αποφοίτησή του, ο Τερλεμεζιάν ξεκίνησε να εργάζεται ως δάσκαλος σε ένα τοπικό σχολείο, ωστόσο η πολιτική του δράση οδήγησε το 1889 στην απόλυσή και την απομάκρυνσή του από το Βαν. Μάλιστα το επόμενο έτος συνελήφθη επ' αυτοφώρω να μεταφέρει φυλλάδια επαναστατικού περιεχομένου με αποτέλεσμα να φυλακιστεί από τις οθωμανικές αρχές για μικρό χρονικό διάστημα. Ωστόσο η σύντομη κάθειρξή του δεν περιόρισε τη δράση του και το 1891 συμμετείχε σε συμπλοκή μεταξύ Αρμενίων ενόπλων με δύναμη χωροφυλακής και Κούρδων ατάκτων, γεγονός που οδήγησε στην ερήμην καταδίκη του εις θάνατον και την αναγκαστική αυτοεξορία του[3].
Ο Τερλεμεζιάν κατέφυγε αρχικά στην Τιφλίδα, που εκείνη την περίοδο αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό κέντρο των Αρμενίων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Εκεί, επηρεασμένος από το έργο του Αρμένιου ρεαλιστή ζωγράφου Κεβόρκ Μπασιντζαγκιάν (1857-1925), έλαβε την απόφαση να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη ζωγραφική. Με τη μεσολάβηση του Μπασιντζαγκιάν, αλλά και την οικονομική βοήθεια του συντοπίτη του και Καθολικού Πασών των Αρμενίων Μκριτς Α΄ Κριμιάν, εισήλθε στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης. Ωστόσο η φοίτησή του διεκόπη βίαια το 1897 λόγω σύλληψής του από τις ρωσικές αρχές μετά από τουρκική απαίτηση. Ακολούθως, ο Τερλεμεζιάν κρατήθηκε για περισσότερο από ένα έτος σε φυλακές της Εσθονίας και της Τιφλίδας, προτού εν τέλει απελαθεί στην Περσία, της οποίας διέθετε διαβατήριο[3].
Κατόπιν μετέβη στο Παρίσι όπου φοίτησε από το 1899 μέχρι το 1904 στην ιδιωτική Ακαδημία Ζυλιάν. Το 1910, δύο χρόνια μετά την Επανάσταση των Νεότουρκων, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες. Κατά τα χρόνια της παραμονής του στην οθωμανική πρωτεύουσα, υπήρξε συγκάτοικος του Αρμένιου ιερέα και σημαντικού μουσικού, Σολομών Σολομωνιάν ή Κομιτάς, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά[5]. Το 1913 ο Τερλεμεζιάν ήταν μέλος της πενταμελούς ομάδας που αντιπροσώπευσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Διεθνή Έκθεση του Μονάχου[3]. Το 1915 αναδείχτηκε σε έναν από τους ηγέτες των Αρμενίων κατά την πολιορκία του Βαν και τον Ιούλιο του ίδιου έτους συμμετείχε στην αποχώρηση περίπου 100.000 ατόμων από την περιοχή με τη συνδρομή των ρωσικών στρατευμάτων[3].
Τα επόμενα χρόνια έζησε σε διάφορες χώρες όπως η Ρωσία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ. Το 1928 εγκαταστάθηκε στη Σοβιετική Αρμενία, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του, το 1941[2].
Αποτίμηση
Ο Τερλεμεζιάν θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος του ρεαλισμού εντός των κόλπων της αρμενικής ζωγραφικής. Τα έργα του περιέχουν κυρίως τοπία, σκηνές της ζωής της υπαίθρου, καθώς και προσωπογραφίες από την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων[3].
↑ 2,02,12,2«Terlemezyan history». terlemezyan.com (στα Αγγλικά). Terlemezyan State College of Fine Arts. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2019.
.jpg)
.jpg)
