Παλμός του Φόσμπερι

Ο παλμός του Φόσμπερι - Το κέντρο βάρους παραμένει κάτω από τη μπάρα.

Ο παλμός Φόσμπερι ή Φόσμπερι φλοπ (αγγλικά: Fosbury Flop)^[1], είναι διαδεδομένη τεχνική άλματος η οποία χρησιμοποιείται στο αγώνισμα του άλματος εις ύψος και έχει σήμερα καθιερωθεί σε παγκόσμια κλίμακα. Αναπτύχθηκε αρχικά το 1963^[2] από τον Αμερικανό πρωταθλητή του ύψους, τότε φοιτητή Ντικ Φόσμπερι -και τιμητικά φέρει το όνομά του- τελειοποιήθηκε στη συνέχεια από τον ίδιο, και το χρυσό μετάλλιο που κατέκτησε στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στην Πόλη του Μεξικού με έναν τέτοιο - πρωτοφανή αλλά και καινοτόμο για την εποχή του^[3]- παλμό στα 2,24 μέτρα τράβηξε την καθολική προσοχή του αθλητικού κόσμου τότε.^[4][5] Σήμερα θεωρείται ως μία εξόχως καινοτομική τεχνική, και από άποψη φυσικής^[6], που κυριαρχεί στο αγώνισμα του άλματος εις ύψος στον στίβο.

Ο Ντικ Φόσμπερι το 1968

Ιστορικό

Μέχρι το 1964 ο Φόσμπερι είχε μέτρια άλματα, περίπου στα 2,15 μ. με την διαδεδομένη τότε τεχνική στραντλ, και γνώριζε πως δεν είχε πολλές ελπίδες για να διακριθεί σε διεθνείς αγώνες. Η υψηλή του ευφυΐα και η συνεχής μελέτη του στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου τον οδήγησε σε ένα βιβλίο για τον Φινλανδό άλτη, Κάλεβι Κότκας που είχε αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 και του 1936 και είχε μία περίεργη τεχνική παλμού, που του κέντρισε το ενδιαφέρον. Την ανέλυσε από άποψη φυσικής και άλλαξε ορισμένα επιμέρους στοιχεία της, και μετά από ίδια μελέτη την παρουσίασε στον προπονητή του, Μπέρνι Βάγκνερ. Ο Φόσμπερι είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εάν λύγιζε το σώμα του με την πλάτη προς τον πήχη, τότε το κέντρο μάζας θα βρισκόταν κάτω από αυτόν και θα τον βοηθούσε να φτάσει σε μεγαλύτερα ύψη. Ο άλτης τότε άρχισε τις συνεχείς προπονήσεις με αυτόν τον νέο παλμό.

Γρήγορα ο Ντικ Φόσμπερι έφτασε σε ύψη που δεν τα είχε φανταστεί μέχρι εκείνη τη στιγμή. Για πρώτη φορά παρουσίασε στο κοινό τον νέο παλμό στους κολλεγιακούς αγώνες των ΗΠΑ το 1964. Τότε για πρώτη φορά η εφημερίδα «Medford Mail Tribune» αποκάλεσε το στυλ αυτό ως Φόσμπερι φλοπ. Επόμενος αγώνας του Φόσμπερι ήταν τα προολυμπιακά τράιαλς των ΗΠΑ, όπου και κατέκτησε την πρόκριση για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού το 1968.

Το φλοπ έγινε από τότε ο κυρίαρχος παλμός του αθλήματος. Πριν από αυτόν, οι περισσότεροι κορυφαίοι άλτες του άλματος εις ύψος χρησιμοποιούσαν την τεχνική δρασκελισμού (straddle technique) για να υπερβούν την μπάρα. Οι επιφάνειες προσγείωσης ήταν σκάμματα άμμου ή χαμηλοί σωροί από ψάθες και οι άλτες έπρεπε να προσγειωθούν στα πόδια τους ή τουλάχιστον να προσγειωθούν προσεκτικά για να αποφευχθεί τυχόν τραυματισμός τους. Με την εμφάνιση του στρώματος με παχύ αφρώδες υλικό, οι άλτες μπόρεσαν να είναι πιο τολμηροί στα στυλ προσγείωσής τους και, ως εκ τούτου, να πειραματιστούν με τον παλμό τους.

Η τεχνική του Φόσμπερι επικράτησε ταχύτατα και ήδη στην επόμενη Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1972, Γερμανίδα Ούλρικε Μάιφαρτ χρησιμοποιώντας την τεχνική κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο με ισοφάριση του παγκοσμίου ρεκόρ, ενώ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1976 ο Γιάτσεκ Φσόουα από την Πολωνία αναδείχθηκε πρώτος στους άνδρες με τη Ρόζμαρι Άκερμαν από την Ανατολική Γερμανία στην ίδια διοργάνωση να είναι η τελευταία αθλήτρια ή αθλητής που κατέκτησε τον Ολυμπιακό τίτλο με την προηγούμενη τεχνική. Τα παγκόσμια ρεκόρ πέρασαν στους χρήστες της μεθόδου από τις 5 Μαΐου 1978 για τις γυναίκες (Σάρα Σιμεόνι, Ιταλία) και από τις 25 Μαΐου 1980 για τους άνδρες (Γιάτσεκ Φσόουα).^[7]

Τεχνική

Σκίτσο που δείχνει την διαδρομή του άλτη -κατά τον παλμό του Φόσμπερι- πριν από το άλμα

Η προσέγγιση στον παλμό Φόσμπερι του άλματος εις ύψος χαρακτηρίζεται από (τουλάχιστον) τα τελευταία τέσσερα ή πέντε βήματα να γίνονται σε μια καμπύλη, επιτρέποντας στον αθλητή να γέρνει αργά στη σειρά του, μακριά από την μπάρα. Αυτό επιτρέπει το κέντρο βάρους να χαμηλώνει ακόμη και πριν από την κάμψη του γόνατος, δίνοντας μεγαλύτερη χρονική περίοδο για την ώθηση για την απογείωση.

Το τελείωμα του παλμού Φόσμπερι στο άλμα εις ύψος, σε προσπάθεια αθλήτριας

Επιπλέον, κατά την απογείωση, η ξαφνική κίνηση από την κλίση από τα μέσα προς τα έξω προκαλεί μια περιστροφή του σώματος βοηθώντας το άλμα.

Κατά την άνοδο προς τα επάνω, ο αθλητής μπορεί προοδευτικά να λυγίσει τους ώμους, την πλάτη και τα πόδια σε μια κίνηση-σαν-κύλιση, κρατώντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του σώματος κάτω από τη μπάρα. Είναι θεωρητικά εφικτό το κέντρο μάζας του σώματος να περάσει κάτω από την μπάρα.^[8][9]

Αντίθετα το στυλ (παλμός) Στράντλ απαιτούσε δύναμη στο γόνατο απογείωσης και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από σχετικά εύσωμους αθλητές, ενώ το Φόσμπερι φλοπ επέτρεψε σε λεπτούς αθλητές του ύψους να χρησιμοποιήσουν τον συντονισμό τους για καλύτερα αποτέλεσμα (επίδοση) και να μην διακινδυνεύσουν τυχόν τραυματισμούς στα γόνατα.

Κατά κύριο λόγο, οι αθλητές που χρησιμοποιούν τον παλμό του Φόσμπερι αξιοποιούν μια προσέγγιση μορφής "J", όπου οι τρεις έως πέντε πρώτοι βηματισμοί κατευθύνονται σε ευθεία γραμμή σε ενενήντα μοίρες ως προς την μπάρα, με τους τελευταίους τέσσερις έως πέντε να ''διατρέχουν'' σε μια καμπύλη.

Ο ίδιος ο Ντικ Φόσμπερι περνούσε τη μπάρα με τα χέρια του στα πλάγια, ενώ ορισμένοι άλλοι αθλητές σήμερα ''διαπερνούν από πάνω'' τη μπάρα με τα χέρια τους τεντωμένα στο πλάι ή ακόμα και πάνω από τα κεφάλια τους, βελτιστοποιώντας την κατανομή μάζας. Μελέτες της τεχνικής που έγιναν δεικνύουν ότι οι παραλλαγές ως προς την όλη προσέγγιση, την τεχνική του χεριού και άλλους παράγοντες μπορούν να προσαρμοστούν ούτως ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη απόδοση για κάθε αθλητή.

Για λόγους παρόμοιους με εκείνους που σημειώθηκαν ως μειονεκτήματα παραπάνω, η βέλτιστη ταχύτητα προσέγγισης κατά το φλοπ δεν είναι η φουλ ταχύτητα. Παρομοίως, η αύξηση του αριθμού των βημάτων πέραν των οκτώ ή δέκα δεν συνιστάται.  Η γωνία απογείωσης προς τη μπάρα είναι συνήθως κάπου μεταξύ 15 - 30 μοιρών. Η γωνία δεν πρέπει να είναι πολύ χαμηλή.

Το «λυγισμένο» πόδι (το οποίο ωθείται πρώτα στον αέρα κατά την απογείωση) είναι πάντα το πιο κοντινό πόδι στη μπάρα του ύψους. Έτσι, κάποιος που χρησιμοποιεί μια απογείωση με το αριστερό πόδι (όπου το αριστερό πόδι μεταδίδει τη δύναμη άλματος και το τελευταίο αφήνει το έδαφος) θα πλησιάσει τη μπάρα από τη δεξιά πλευρά, λυγίζοντας προς τα αριστερά για να πλησιάσει ο δεξιός ώμος. Το δεξί πόδι θα πλανηθεί στον αέρα και το σώμα του άλτη περιστρέφεται αριστερόστροφα γύρω από τον κατακόρυφο άξονα για να προσεγγίσει η πλάτη του αθλητή τη μπάρα κατά την άλμα. Εκτός από τις κατευθύνσεις του ποδιού και των γοφών του αθλητή κατά την απογείωση, ο αθλητής θα πρέπει να κινεί το ένα ή και τα δύο χέρια στον αέρα προσδίδοντας έτσι ανοδική ορμή.^[10]

Παραπομπές

1. «The Fosbury Flop—A Game-Changing Technique». Lemelson Center for the Study of Invention and Innovation. 8 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022. 
2. Morgan, Nick (28 Σεπτεμβρίου 2008). «Since You Asked: Olympian Fosbury wasn't a flop». Mail Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022. 
3. «Fosbury flop revolutionises high jump». Olympics.com. 1 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022. 
4. Durso, Joseph (20 October 1968). «Fearless Fosbury Flops to Glory». The New York Times. https://www.nytimes.com/packages/html/sports/year_in_sports/10.20.html. Ανακτήθηκε στις 16 January 2013. 
5. Σπανέα, Σπυριδούλα (12 Νοεμβρίου 2016). «O άνθρωπος που άλλαξε το άλμα εις ύψος». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022. 
6. «The Physics of the Fosbury Flop». Professor Robert B. Laughlin, Department of Physics, Stanford University. 8 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022. 
7. «IAAF Competitons» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Αυγούστου 2022. 
8. «Getting a Leg up: High Jump Explained». YouTube. 
9. «THE EVOLUTION OF HIGH JUMPING TECHNIQUE: BIOMECHANICAL ANALYSIS | Dapena | ISBS - Conference Proceedings Archive». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2017. 
10. «Illustrated High Jump Technique». Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Ντικ Φόσμπερι καινοτομεί στο άλμα εις ύψος με την επαναστατική νέα τεχνική του
• Η τεχνική ανάλυση του παλμού Φόσμπερι από άποψη Φυσικής, Δρ. Harrison Williams