Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι χρειάστηκαν 120 χρόνια για να αποπερατωθεί ενώ είχε αρχικά ξεκινήσει από τον βασιλιά της Λυδίας, Κροίσο. Η λατρεία της θεάς στην πόλη, ξεκίνησε από τις Αφρικανές Αμαζόνες,[5] πιθανά την Σμύρνα ή Μυρίνα,[6] όταν κατέλαβαν την Έφεσο και έστησαν εκεί το πρώτο ξόανο και έκαναν θυσίες και χορούς.[7] Ο Παυσανίας λέει πως η λατρεία της Εφεσίας Αρτέμιδος ιδρύθηκε από αυτόχθονες Μικρασιάτες, τον Κόρησο και τον γιο του τοπικού ποταμού Καΰστρου, τον Έφεσο, πριν τις Αμαζόνες, και φυσικά πολύ πριν την έλευση των Ιώνων. Σήμερα τα απομεινάρια δεν θυμίζουν σε τίποτα τον μεγαλοπρεπή ναό που υπήρχε.
Η Εφέσια Άρτεμις: Χαρακτικό του 18ου αιώνα ενός ρωμαϊκού γλυπτού, αντιγράφου από ελληνικό πρωτότυπο
[2.6,7] ......................... Το ιερό του Απόλλωνα των Διδύμων και το μαντείο είναι αρχαιότερα από την εγκατάσταση των Ιώνων. Πολύ πιο παλιό από την εγκατάσταση αυτή είναι το ιερό της Εφεσίας Άρτεμης.
[7] Σχετικά με τη θεά αυτή νομίζω πως ο Πίνδαρος είχε ελλιπείς πληροφορίες, γιατί λέει πως το ιερό της το ίδρυσαν οι Αμαζόνες κατά την εκστρατεία τους εναντίον των Αθηνών και του Θησέα. Η αλήθεια είναι πως οι από το Θερμώδοντα γυναίκες έκαναν και τότε θυσία για την Εφέσια θεά, γιατί ήξεραν από παλαιά το ιερό, θυσίασαν και κατά την καταδίωξη τους από τον Ηρακλή και άλλες ακόμα πιο παλιά ηττημένες από το Διόνυσο, οπότε είχαν πάει στο ιερό ως ικέτιδες∙ δεν είχε ιδρυθεί λοιπόν το ιερό από τις αμαζόνες∙ ιδρυτές του ήταν ο Κόρησος, καταγόμενος από τούτο τον τόπο, και ο Έφεσος, θεωρούμενος γιος του ποταμού Καυστρον∙ από τον Έφεσο πήρε το όνομά της η πόλη.
Όπως αναφέρει και ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, ο οποίος θεωρείται ο εμπνευστής της λίστας με τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το μεγαλείο του ναού της Αρτέμιδος υπερβαίνει κάθε άλλο από τα υπόλοιπα μνημεία.
Προς τιμή σου κάποτε και Αμαζόνες πολεμόχαρες ξόανο στα παράλια σου ᾽στησαν της Εφέσου κάτω από βαλανιδιά, και τέλεσε για σένα η Ιππώ θυσία. 240Και οι ίδιες, Ούπη άνασσα, τριγύρω σου χορέψαν, πρώτα με ασπίδες, ένοπλες, κι έπειτα κυκλικά, στήνοντας χορό πλατύ που ήχος τον συνόδευε από σύριγγες λεπτόφωνες και με τα πόδια τους το έδαφος χτυπούσαν. Γιατί τα ελαφίσια οστά δεν είχαν αποκτήσει ακόμα τρύπες 245 εφεύρεση της Αθηνάς, σκληρής στα ελάφια — κι έδραμε η ηχώ ώσμε τις Σάρδεις και το Βερεκύνθιο νομό. Και με τα πόδια τους κροτούσαν δυνατά κι αντιδονούσαν οι φαρέτρες. Μετέπειτα, γύρω απ᾽ το ξόανο εκείνο, ανοίχτηκε θεμέλιον ευρύ, και οικοδομήθηκε ναός απ᾽ τον οποίο τίποτε δεν θα δει θεϊκότερο το φως της μέρας 250ούτε και πλουσιότερο. Με την Πυθώνα θα μπορούσε να παραβληθεί.
[3.5] Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε στις έξι του Εκατομβαιώνα, που οι Μακεδόνες ονομάζουν Λώο, την ημέρα που κάηκε ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο. [3.6] Παίρνοντας αφορμή από αυτό το γεγονός ο Ηγησίας από τη Μαγνησία είχε πει μια εξυπνάδα ικανή με την κρυάδα της να σβήσει την πυρκαγιά εκείνη· είπε δηλαδή ότι ήταν αναμενόμενο να καεί ο ναός, αφού η Άρτεμη ασχολούνταν με τη γέννηση του Αλέξανδρου.
Ο Στράβων αναφέρει ότι, το 356 π.Χ., τον ναό πυρπόλησε ο άγνωστος κατά τα άλλα Ηρόστρατος από την Έφεσο, για να απαθανατιστεί, όπως είπε, το όνομα του. Μόνο με τη βοήθεια άλλων πόλεων οι Εφέσιοι άρχισαν να χτίζουν έναν νέο ναό.
Ο Χερσίφρων ήταν ο αρχιτέκτονας του ναού της Αρτέμιδος και αργότερα κάποιος άλλος το διεύρυνε, αλλά όταν ο Ηρόστρατος έβαλε φωτιά σε αυτό, οι κάτοικοι έχτισαν έναν ωραιότερο ναό. Συγκέντρωσαν για το σκοπό αυτό τα κοσμήματα των γυναικών, τις εισφορές από την ιδιωτική περιουσία και τα χρήματα που προέκυψαν από την πώληση κιόνων του παλιού ναού. Αποδεικτικά στοιχεία βρίσκονται στα διατάγματα εκείνης της εποχής..
Τοποθέτηση
Η Έφεσος βρίσκεται 50 χιλιόμετρα νοτίως της Σμύρνης. Ο Αντίπατρος το διάλεξε όπως και τα άλλα θαύματα του αρχαίου κόσμου γιατί ήταν μέρος του μεγαλείου των Αρχαίων Ελλήνων και της Ελληνιστικής περιόδου, αλλά και κομμάτι της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
.png)
