Η μονή Προφήτη Ηλία Ρουστίκων είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στο δήμο Ρεθύμνου, Κρήτη. Είναι αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Ρούστικα, νοτιοδυτικά του χωριού. Έχει φρουριακή αρχιτεκτονική.[1]
Ιστορία
Η χρονική στιγμή της ίδρυσης της μονής δεν είναι γνωστή, αλλά πιθανότατα συνέβη τον 16ο ή στις αρχές του 17ου αιώνα. Η παλαιότερη μνεία στη μονή γίνεται σε νοταριανό έγγραφο του 1609. Έγγραφο του 1614 αναφέρει ότι ο Μητροφάνης Βλαστός αντικατέστησε τον πρώτο ηγούμενο της μονής Ακάκιο Βλαστό. Άλλοι ηγούμενοι της μονής τον 17ο αιώνα ήταν ο Κοσμάς Βλαστός (από το 1645) και ο Ιερεμίας Βλαστός (από το 1655). Φαίνεται ότι η μονή συσχετιζόταν με την οικογένεια των Βλαστών. Η μονή έχει στην κατοχή της έγγραφα του 1587, ενώ οι παλιές καμπάνες τις μονές έχουν επιγραφές 1565, 1634 και 1636.[2]
Στο μοναστήρι σώζονται επιγραφές του 1637 και του 1641, στο κωδωνοστάσιο και στο υπέρθυρο της εισόδου αντίστοιχα, το οποίο σημαίνει ότι κατά τη κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς το 1646 στη μονή γίνονταν ακόμη οικοδομικές εργασίες.[3] Η μονή διατήρησε το δικαίωμα να έχει καμπάνα για 10 χρόνια, γι'αυτό και ονομάστηκε Τσαντλί μοναστίρ. Η μονή γνώρισε περίοδο ακμής, μέσα από δωρεές και αγορές, και το 1677 ανεγέρθηκε σε αυτή ξενώνας. Η μονή έγινε στραυροπηγιακή το 1713 με σιγίλιο του Πατριάρχη Κυρίλλου Δ΄. Το σταυροπηγιακό καθεστώς της μονής ανανεώθηκε με σιγίλια το 1778 και το 1797.[2] Στη μονή λειτουργούσε το 1808 άτυπο σχολείο. Η μονή στη συνέχεια του 19ου αιώνα χρηματοδότησε πολλά σχολεία του νομού Ρεθύμνου.[2]
Η μονή είχε ενεργό ρόλο κατά την επανάσταση του 1821, αγοράζοντας και μοιράζοντας πολεμοφόδια, σε συνεργασία με τη Μονή Αρκαδίου και το Γενικό Επαναστατικό Συμβούλιο. Για αυτή τη δράση της η μονή πυρπολήθηκε από τον Χουσεΐν Μπέη τον Σεπτέμβριο του 1823, με αποτέλεσμα να καταστραφούν τα κελιά και άλλοι χώροι της μονής, καθώς και το αρχείο της. Το καθολικό όμως διασώθηκε.[2] Ο ηγούμενος της Μονής Συμεών Καβάκης το 1830 έλαβε άδεια να ξανακτίσει τη μονή. Άρχισε κατεδαφίζοντας το καθολικό, το οποίο κρίθηκε μικρό για τις ανάγκες της μονής, και κατασκεύασε νέο, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1832. Ακολούθησαν τα άλλα κτίρια της μονής.[2] Ο Ρόμπερτ Πάρσλεϊ ανέφερε ότι το 1834 στη μονή ζούσαν ο ηγούμενος και 13 μοναχοί.[2]
Η μονή συμμετείχε και στην Επανάσταση του 1866, προσφέροντας καταφύγιο και φιλοξενία σε επαναστάτες. Παράλληλα φρόντιζε τους πρόσφυγες και τραυματίες. Η επαναστατική επιτροπή συνεδρίασε μια φορά στη μονή.[2] Στην απογραφή του 1881 είχε 17 μοναχούς και 15 λαϊκούς εργαζόμενους. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1896, ο αρχιμανδρίτης της μονής Αγαθάγγελος Βερνάρδος οργάνωσε και χρηματοδότησε στράτευμα το οποίο συγκρούστηκε με τους Τούρκους.[2] Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του άξονα κατά τον Β΄ΠΠ στη μονή είχε φυλαχθεί το Ιστορικό Αρχείο της Κρήτης.[2]
Περιγραφή
Η μονή έχει φρουριακό χαρακτήρα. Η είσοδος στο συγκρότημα γίνεται από τη βόρεια πλευρά και οδηγεί στην κύρια αυλή. Στο υπέρθυρο της εισόδου βρίσκεται η επιγραφή ΑΧΜΑ. ΙΟΥΛΙΟΥ. Λ. ΔΕΗΣΙΣ Κ(ΑΙ) ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥ ΙΕΡΟ / ΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΠΟΤΑΙ ΜΑΡΚΟ-ΜΑΝΟΛΟΠΟΥΛΟΥ. Στην κύρια αυλή βρίσκεται πηγάδι βάθους 23 μέτρων και πέτρινη τράπεζα, η οποία σύμφωνα με την παράδοση χρησιμοποιούταν για θρησκευτικές τελετές, όπως ο αγιασμός των υδάτων.[2] Τα κελιά βρίσκονται στη νότια και ανατολική πλευρά. Στη δυτική πλευρά βρίσκεται η μεγάλη τράπεζα (τραπεζαρία) και το ηγουμενείο.[3] Δίπλα στη τράπεζα βρίσκεται ο ημιτελής από το 1911 ξενώνας της μονής.[2]
Το καθολικό της μονής είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, κτισμένη την περίοδο 1831-1832 από πελεκημένο ασβεστόλιθο. Είναι αφιερωμένο στις Αγία Τριάδα, Αγία Ζώνη και στον Προφήτη Ηλία. Ο ναός έχει ένα ιερό, το οποίο βρίσκεται τρία επίπεδα πάνω από το δάπεδο του υπόλοιπου ναού. Το τέμπλο (1844), ο άμβωνας (1849), το εικονοστάσι (1849) και ο επισκοπικός θρόνος (1849) είναι ξυλόγλυπτα, έργα του Αετού Κατζουράκη. Στον τρούλο του ναού είναι ζωγραφισμένος ο Παντοκράτορας, έργο του ζωγράφου Γαλληνού του 1905.[2] Το κωδωνοστάσιο του ναού διασώζεται από την ενετική περίοδο και χρονολογείται σύμφωνα με επιγραφή στο 1637. Μια λίθινη σκάλα στη βορειοδυτική πλευρά του ναού οδηγεί σε αυτό.[2]
Παραπομπές
↑Ψιλάκης, Νίκος (1998). Βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια της Κρήτης. Ηράκλειο Κρήτης: ΚΑΡΜΑΝΩΡ. σελ. 190. ISBN9789607448019.
