Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|23|12|2024}}
Η Μονή Πέτρας, λεγόμενη και Πέτρα, βρίσκεται τέσσερα περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του χωριού Καταφύγι του δήμου Ιτάμου και συγκεκριμένα στο δρόμο που οδηγεί από το Καταφύγι στο συνοικισμό Άγιος Αθανάσιος του Λαμπερού.
Το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου οφείλει την προσωνυμία του στο βράχο στον οποίο είναι χτισμένο. Η μονή συγκαταλέγονταν ανάμεσα στα πέντε σημαντικότερα μοναστήρια των Αγράφων. Υπήρξε μετόχι της σταυροπηγιακής Μονής της Μεταμορφώσεως Καταφυγίου, της οποίας δεν διασώζονται ίχνη. Προβληματική είναι η ταύτιση του κτήτορα της μονής, του οποίου η παράσταση περιλαμβάνεται στο εικονογραφικό πρόγραμμα του καθολικού. Κατά μία άποψη κτήτορας είναι ο Παναγιώτης Κουσκουλάς, πρώην στρατιωτικός διοικητής Κρήτης ή αυτοκρατορικός διερμηνέας της Πύλης, με καταγωγή από το Νεοχώρι.
Η Παναγία η Γλυκοφιλούσα
Σύμφωνα με άλλη άποψη κτήτορας ήταν ο προεστός του Νεοχωρίου Παναγιώτης Μορφέσης. Από το μοναστηριακό συγκρότημα της Πέτρας που μέχρι το 1968 προστάτευε οχυρωματικός περίβολος με πυλώνα, καταχύστρες, κελλιά, εστία, μαγκιπείο, βορδοναρείο και άλλους βοηθητικούς χώρους, σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό - με το προσκολλημένο σ' αυτό παρεκκλήσι - καθώς και ένα ερειπωμένο κτίριο κελλιών στα ανατολικά. Το καθολικό της μονής ανήκει στον τετρακιόνιο αθωνιτικό τύπο με αβαθείς κόγχες και ευρύχωρο νάρθηκα (λιτή). Με βάση μορφολογικές συγκρίσεις με άλλα καθολικά του ίδιου τύπου χρονολογείται στα μέσα του 16ου αι. Το εσωτερικό του καθολικού αγιογραφήθηκε το 1625 από ζωγράφο επηρεασμένο από την κρητική σχολή ζωγραφικής, και ιδιαίτερα υπο την επίδραση της ζωγραφικής των μονών Δουσίκου και Κορώνας. Το εξαιρετικής τεχνικής ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού κατασκευάσθηκε λίγα χρόνια πριν από την τοιχογράφησή του. Οι εικόνες του τέμπλου φιλοτεχνήθηκαν το 1608 από τον γνωστό στην περιοχή ζωγράφο Λάμπο. Σήμερα φυλάσσονται στη Συλλογή της Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων στην Καρδίτσα. Η λιτή του καθολικού διακοσμήθηκε το 1789 από τον ζωγράφο Κωνσταντίνο με δαπάνη του μοναχού Παχωμίου.
Το παρεκκλήσι στα νοτιοδυτικά του καθολικού είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Κτίστηκε την ίδια εποχή με το καθολικό. Έχει τη μορφή του μονόκλιτου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και αγιογραφήθηκε το 1673 από τον ζωγράφο Ιωάννη τον "ευτελή" - ο ίδιος φιλοτέχνησε και το τέμπλο του παρεκκλησίου - με έξοδα του μοναχού Ανθίμου. Έχει υποστηριχθεί ότι συμμετρικά προς αυτό υπήρχε και άλλο παρεκκλήσι από το οποίο δεν βρέθηκαν ίχνη κατά τις πρόσφατες έρευνες. Το μοναστήρι ήταν έρημο μέχρι το 1920-30 όποτε επανιδρύθηκε από τον Μητροπολίτη Ιεζεκιήλ.
Μυλωνάς, Παύλος Μ. Η Μονή Πέτρας στην Νότια Πίνδο. Αθήνα : Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 1970
Βλάχος, Τιμολέων Ν. Τα μοναστήρια του νομού Καρδίτσας. Εκδόσεις Γιαχούδη. 2007, стр. 109-137
Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την 'Αλωση. Αθήνα : ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΕΤΣΟΒΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ, 1998. τ.2, стр. 121-137
Ζωή Γερούκη. Ιερά Μονή Πέτρας Καταφυγίου Αγράφων. Θεσσαλονίκη, 1973
Ιεζεκιήλ, Μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων του από Βελανιδιάς, «Αι «Ιεραί Μοναί της Πίνδου» αρχική έκδοση 1929, επανέκδοση 1993 από την Ενωση Αγραφιώτικων Χωριών Ν. Καρδίτσας, επιμέλεια Γ. Κλήμος, σελ. 78, Καρδίτσα 1993.
