Η μονή Κορώνας ή Κορώνης (αναφέρεται επίσης και ως Μοναστήρι της Παναγιάς της Κορώνας[2] ή Ιερά Κοινοβιακή Μονή Παναγίας Κορώνης[3]) είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στον δήμο Λίμνης Πλαστήρα, Θεσσαλία. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο περίπου 800 πάνω στα Άγραφα. Η μονή έχει συνδεθεί με τη δράση του Αγίου Σεραφείμ του Νέου Ιερομάρτυρα (π. 1601), του οποίου η κάρα φυλάσσεται στο μοναστήρι.[4] Η μονή ιδρύθηκε το 1123 αλλά τα σημερινό της συγκρότημα άρχισε να οικοδομείται τον 16ο αιώνα. Γιορτάζει στο Γενέσιο της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου) και στη μνήμη του Αγίου Σεραφείμ του Νέου Ιερομάρτυρα (4 Δεκεμβρίου).[5] Βρίσκεται δυτικά της Λίμνης Πλαστήρα, σε απόσταση περίπου 10 χλμ. Ν.-ΝΔ. από το Μορφοβούνι και 18 χλμ. Δ.-ΝΔ. από την Καρδίτσα. Από το 1967 έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.[6]
Ιστορία
Η μονή ιδρύθηκε το 1123 από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνό, μετά την ανακάλυψη της εικόνας της Παναγίας της Κορώνης εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το παρεκκλήσι της Παναγίας των Αγγέλων. Η μονή αναγνωρίστηκε ως πατριαρχική και στραυροπηγιακή με σιγιλία των Πατριαρχών Ιωάννη Θ΄ Ιερομνήμωνος, Λέοντα Στυππή και Μιχαήλ Β´ Κουρκούα. Η μονή αυτή παρήκμασε και τελικά καταστράφηκε. Σώζονται μόνο μερικά θραύσματα από το γλυπτό διάκοσμο αυτού του βυζαντινού μοναστηριού.[2]
Ιερά μονή Κορώνης
Η μονή ανασυστάθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από τον Ανδρέα Μπούνο,[5] σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που σώζεται στο εσωτερικό του ναού. Επίσης σώζεται άλλη επιγραφή η οποία αναφέρει ότι η αγιογράφηση του ναού έγινε από τον μοναχό Δανιήλ τον Αύγουστου του έτους 7395 από κτήσεως κόσμου, που αντιστοιχεί στο έτος 1587. Το παρεκκλήσι είναι μεταγενέστερη προσθήκη και σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή είναι έργο του Αποστολάκη εκ Βρανιανών και ολοκληρώθηκε το αψλε΄ (=1735).[7]
Στα μέσα του 16ου αιώνα μόνασε στη Μονή Κορώνης ο Άγιος Σεραφείμ, ο οποίος αργότερα χειροτονήθηκε μητροπολίτης Φαναρίου και Νεοχωρίου. Βασανίστηκε και θανατώθηκε από τους Οθωμανούς στις 4 Δεκεμβρίου 1601. Η κάρα του φυλάσσεται στο μοναστήρι. Η περιοχή των Αγράφων άκμασε μετά τη συνθήκη του Ταμασίου το 1525 και αναδείχθηκε σε εκπαιδευτικό κέντρο για τους Έλληνες. Στη μονή Κορώνης λειτουργούσε σχολή του Γένους στην οποία δίδαξαν, μεταξύ άλλων, ο Αναστάσιος Γόρδιος και ο Κοσμάς ο Αιτωλός.[5]
Η μονή ονομαζόταν στο παρελθόν Μονή Κρυεράς Πηγής, αλλά στη συνέχεια επικράτησε η ονομασία Μονή Κορώνης, του οποίου παλαιότερη μνεία γίνεται σε έγγραφο του 1718.[4] Ο μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος πρότεινε το 1929 ότι το όνομα Κορώνη οφείλεται στη θέση της μονής, καθώς φαίνεται από μακριά ως κορόνα. Από τη άλλη ο Αναστάσιος Ορλάνδος πρότεινε ότι μπορεί να σχετίζεται με το πουλί κουρούνα (κορώνη).[7]
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η μονή παρείχε βοήθεια στις δυνάμεις αντίστασης με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να πυρπολήσουν τον ναό της μονής τις 3 Δεκεμβρίου 1943. Από τη φωτιά καταστράφηκαν βιβλία και στασίδια, αλλά το ξυλόγλυπτο τέμπλο, τα προσκυνητάρια και η εικόνα της Παναγίας δεν υπέστησαν ιδιαίτερες ζημιές.[2]
Ως οικισμός αναφέρεται για πρώτη φορά το 1940 να προσαρτάται στην κοινότητα Μεσενικόλα.[8] Οι απογραφές πληθυσμού μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο:
Η μονή βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Μεσενικόλας και Μοσχάτο, από το οποίο απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα.[4] Το συγκρότημα της μονής έχει περίπου ορθογώνιο σχήμα, με διώροφα κελιά να βρίσκονται στον περίβολο και στο κέντρο της αυλής βρίσκεται το καθολικό της μονής. Τα κελιά διαθέτουν ξύλινο εξώστη. Ο ναός της μονής είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και διαθέτει κόγχες στην επέκταση των σκελών του σταυρού, μια μορφή που ονομάζεται αθωνικού τύπου. Ο τρούλος του ναού εσωτερικά υποστηρίζεται από τέσσερις κίονες. Ο σταυρός στεγάζεται εσωτερικά με καμάρες ενώ τα γωνιακά τμήματα με σταυροθόλια. Το ιερό του ναού έχει τρεις ημιεξαγωνικές κόγχες. Στα δυτικά βρίσκεται ο νάρθηκας, ο οποίος χωρίζεται σε τρία τμήμα με τόξα που εδράζονται σε ημικίονες. Το καθολικό εσωτερικά είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες αγιορείτικου τύπου.[7] Το τέμπλο του ναού χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα και είναι ξυλόγλυπτο, διακοσμημένο με φυτικά και ζωικά μοτίβα. Στα θωράκια έχει ανάγλυφα που απεικονίζουν τον θρήνο των πρωτοπλάστων με τον διωγμό από τον παράδεισο, τη θυσία του Αβραάμ. Οι εικόνες στο τέμπλο χρονολογούνται από τον 16ο και τον 18ο αιώνα.[5]
Στη βορειοδυτική γωνία του ναού βρίσκεται προσκολλημένο μονόκλιτο παρεκκλήσι με σφαιρικό θόλο, αφιερωμένο στον Τίμιο Πρόδρομο. Στο εσωτερικό σώζεται η κτητορική επιγραφή η οποία γράφει Νέος κτήτωρ έκ χωρίου Βρανιανών Άποστο-λάκη. Έτει από Χριστού αψλε'(=1735). Ο κτήτορας απεικονίζεται ενδεδυμένος με κεντητούς πόδηρες και κόκκινο πανωφόρι με παρυφή μαύρης γούνας. Στο εσωτερικού του παρεκκλησίου απεικονίζεται τοπικοί άγιοι όπως ο Άγιος Σεραφείμ ο Νεομάρτυρας, ο Βησσαρίων Λαρίσης, ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, ο Άγιος Χαράλαμπος Χαριτοβλήτης, ο Οσιομάρτυς Δαμιανός ο Νέος και ο άγιος Μιχαήλ εκ Γρανίτσας.[7]
↑ 4,04,14,2Σδρόλια, Σταυρούλα. «Μονή Κορώνας». odysseus.culture.gr. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2021.
