Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Καρακάλλου είναι μία εκ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους και κατατάσσεται ενδέκατη (11η) στην ιεραρχική τάξη των Αγιορείτικων Μονών.[1]
Καθηγούμενος είναι ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Καρακαλλινός. Η μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών, δόκιμων μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 55 με 60 άτομα.
Χαρακτηριστικά της Μονής είναι το καθολικό με τις τοιχογραφίες και τις εικόνες του Διονυσίου του εκ Φουρνά (18ος αιώνας), η ιστορική βιβλιοθήκη με σπάνιους χειρόγραφους κώδικες και ο πύργος.
Ιστορία
Η μονή πρέπει να κτίστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα ή στις αρχές του 11ου, σύμφωνα με έγγραφο του 11ου αιώνα, πιθανόν από τον μοναχό Νικόλαο Καρακάλλα. Το 13ο αι. η μονή, όπως και όλο το Άγιο Όρος, αρχίζει να παρακμάζει εξαιτίας των συχνών επιδρομών των Καταλανών πειρατών. Όμως στα τέλη αυτού του αιώνα και τον επόμενο η μονή ακμάζει και πάλι χάρη στις δωρεές των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Για μικρό διάστημα κατά το β΄ μισό του 15ου αι. περνάει άλλη μια περίοδο παρακμής μετά την άλωση της Πόλης. Τον επόμενο αιώνα και τους τρεις αιώνες που ακολουθούν, χάρη στις δωρεές των Μολδαβών (Ρουμάνων) και Ιβήρων (Γεωργιανών) Ηγεμόνων, η μονή βρίσκεται σε ανοδική πορεία φτάνοντας ακόμα και τους 500 μοναχούς. Κατά τα δύσκολα χρόνια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων η μονή καθοδηγήθηκε από τον χαρισματικό γέροντα Κοδράτο, γνωστό και εκτός Αγίου Όρους, και γνώρισε μεγάλη άνθηση. Σε φθίνουσα πορεία πέρασε ξανά τη δεκαετία του 1980, έως την αρχή του '90.[2][3]
Η Μονή που φέρεται κτισμένη με την αρχιτεκτονική των κάστρων του 16ου αιώνα φέρει περισπούδαστο πύργο με επάλξεις, "ζεματίστρες" και "καταχύστρες" με μια αγέρωχη όψη. Ο πύργος είναι από τους ωραιότερους του Αγίου Όρους μαζί μ΄ εκείνον της Μονής Δοχειαρίου.
Η Μονή καυχάται για δυο αδελφούς της που αξιώθηκαν να μπουν στη χορεία των Αγίων του Θεού: Τον όσιο Γερβάσιο τον διά Χριστόν σαλό, που έζησε ως ρακένδυτος ασκητής γύρω από τη Μονή και πέθανε στις αρχές του 18ου αιώνα, και το νέο οσιομάρτυρα Γεδεών. Ο Γεδεών, αφού ασκήτεψε επί 35 χρόνια στο μοναστήρι, σφαγιάσθηκε στις 30/12/1818 από τους Τούρκους στον Τύρναβο Λαρίσης, πολιούχος του οποίου τυγχάνει, επειδή δεν αρνήθηκε το Χριστό.
Το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στους Πρωτοκορυφαίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Θεμελιώθηκε το 1548 και τελείωσε το 1563. Στις αρχές του 18ου αιώνα έγινε μια μικρή ανακαίνισή του. Το 1710 προστέθηκε το κωδωνοστάσιο και τέσσερα χρόνια αργότερα ο εξωνάρθηκάς του. Λόγω της περιορισμένης αυλής του μοναστηριού, η μονή Καρακάλλου δεν διαθέτει φιάλη (κρήνη για τον καθαρμό των χεριών).
Παρεκκλήσια και λείψανα
Η Μονή Καρακάλλου διαθέτει πέντε παρεκκλήσια μέσα στον περίβολό της: Το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα, του Αγίου Ιωάσαφ, του Ευαγγελισμoύ της Θεοτόκου, της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Γεδεών, της Αγίας Άννας στον Πύργο, του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Γεωργίου στο Καμπαναριό του Καθολικού. Επίσης η μονή Καρακάλου έχει τρία παρεκκλήσια έξω από τον περίβολό της: Το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Θεοδώρων και εκείνο του κοιμητηριακού της ναού, αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες.
Διαθέτει αρκετά άγια λείψανα, όπως ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, η κάρα του Αγίου Αποστόλου Βαρθολομαίου και του Αγίου Χριστοφόρου, η δεξιά του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου, τα άγια λείψανα του Αγίου Οσιομάρτυρος Γεδεών και άλλα.
Κελιά
Από τα δεκαεπτά κελιά της μονής Καρακάλλου τα τρία βρίσκονται στις Καρυές, όπου βρίσκεται και το αντιπροσωπείο της.
Τα άλλα δεκατέσσερα κελιά είναι διάσπαρτα στο δάσος της μονής, βορειοδυτικά από αυτή. Εκτός από το αντιπροσωπείο των Καρυών, σ' αυτά που κατοικούνται συγκαταλέγονται:
το κελί των Τριών Ιεραρχών, του Τιμίου Προδρόμου, του Αγίου Νικολάου, καθώς και το κελί του Τιμίου Σταυρού.
Η μονή απέχει 30 λεπτά από τη Μονή Φιλοθέου, με την οποία συνδέεται από ένα βαθύσκιωτο μονοπάτι, μιάμιση ώρα από τη Μονή Ιβήρων και γύρω στις τρεισήμισι ώρες από τη Μονή Μεγίστης Λαύρας.
Κριτική
Τον Ιούνιο 2023 υπήρξαν αναφορές στον Τύπο για ενδεχόμενη εμπλοκή της μονής και του ίδιου του ηγουμένου Φιλόθεου στις εθνικές εκλογές του 2023.[4][5]
